Een walhalla voor de tramliefhebber die daar ogen, oren en tijd tekort komt

Trammuseum Skjoldenæsholm (1)

Paul van Baarle bezocht op 28 en 29 juni 2019 het nationale tram­museum van Denemarken. In deel 1 komen het metersporige traject en het museumterrein aan de orde. Volgende maand rijden we in deel 2 mee over het traject in normaalspoor.

Het trammuseum is niet gevestigd in een voormalige tramstad, maar op het Deense platteland. De trambaan heeft een lengte van 300 meter in meterspoor en 1,5 kilometer in normaalspoor. Dat klinkt in eerste instantie niet erg indruk­wekkend, maar lees verder.

Het Sporvejsmuseet herbergt momenteel een paardetram, 50 motorwagens, 30 aanhangrijtuigen en diverse werkwagens; veelal prachtig gerestaureerd en rijvaardig. Daarnaast beschikt men over ongeveer 50 bussen, waaronder trolleybussen en omnibussen (bussen met paardentractie). Verder is er een uitgebreide collectie van aan het openbaar vervoer gerelateerde voorwerpen en documentatie. Dit alles is verdeeld over vier grote tramremises, een bushal, een garage en een magazijn. Dat klinkt – en is – alles bij elkaar zeer indrukwekkend.

De locatie van Sporvejsmuseet Skjoldenæsholm op een afdruk van Google Maps.

Een rit naar het museumterrein over het metersporige traject

Voor de ingang van het trammuseum is een ruime parkeergelegenheid en ook de speciale bus naar het treinstation van Borup heeft hier zijn halte. Bezoekers kopen hier hun toegangsticket dat recht geeft op een onbeperkt aantal tramritten gedurende de dag. Vanaf de ingang vertrekt iedere tien minuten een tram naar het verderop gelegen museumterrein. Voor dit metersporige traject beschikt men over zes motorwagens uit Aarhus, Basel en Flensburg, waarvan drie stuks momenteel rijvaardig zijn.

Motorwagen 36 uit Flensburg staat hier aan de ingang gereed om passagiers naar het museumterrein te vervoeren. Deze tram werd in 1926 door HAWA gebouwd.

Het stadswapen op de tram van Flensburg. Flensburg ligt in de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein tegen de grens met Denemarken en kent nog altijd een Deense minderheid. De tram in Flensburg werd in 1973 opgeheven.

Madeliefjes fleuren het traject en de Flensburg-tram nog verder op als deze passeert tussen de ingang en het museumterrein

Motorwagen 36 is hier net vanaf het museumterrein vertrokken en heeft daarbij de eindpuntlus van het normaalspoor gekruist. Op de achtergrond zien we Remise 1.

Het museumterrein met een bezoek aan Remise 1

Een sporenoverzicht van het museumterrein (bron: www.sporvejsmuseet.dk) met in blauw de functie van de gebouwen toegevoegd.

Naast trams uit Denemarken (Aarhus, Odense, Kopenhagen) is een flink aantal buitenlandse trams in de collectie opgenomen. Een Nederlandse inbreng komt uit Den Haag en verder rijden er trams uit Australië (Melbourne), Duitsland (Duis­burg, Düsseldorf, Flensburg, Hamburg, Rostock, Wuppertal), Noorwegen (Oslo), Tsjechië (Praag), Zweden (Malmö) en Zwitserland (Basel).

Voor Remise 1 poseren twee buitenlandse trams voor de fotograaf. Links staat met het nummer 203 een gemoderniseerde HØKA-tram uit Oslo en rechts Tatra-motorwagen 7079 uit Praag.

Remise 1 werd gebouwd in 1978 gelijktijdig met de opening van het museum. Die wordt nu gebruikt als exploitatieremise en werkplaats.

Remise 1 heeft (hier links) een spoor voor de trams met een spoorwijdte van 1000 millimeter. Vooraan staat daar de Baselse tweeasser 213 uit 1933 gevolgd door een tram uit Aarhus. Het metersporige trambedrijf van Aarhus werd in 1971 opgeheven. In 2017 werd een nieuw trambedrijf geopend in Aarhus maar nu met een spoorwijdte van 1435 millimeter. Alle andere sporen in Remise 1 zijn voor trams met normaalspoor en in het midden zien we een Duewag-tram uit Kopenhagen en rechts een tramstel uit Hamburg.

Tweeasser 12 uit Odense werd gebouwd in 1913 door ASEA. In Odense reed de laatste klassieke tram in 1952, maar de opening van een compleet nieuw trambedrijf is aanstaande. Links staat een zesassige gelede Düwag-tram uit Kopenhagen. Na opheffing van de tram in Kopenhagen in 1972 werden deze relatief moderne trams verkocht naar Egypte waar ze tot op vandaag nog altijd in dienst zijn. Het trammuseum slaagde er na lang onderhandelen in twee exemplaren van Alexandrië terug te kopen. De restauratie van de 890 is wat uiterlijk betreft al in een vergevorderd stadium.

Een bezoek aan Remise 2 en de bushal

Remise 2 genaamd ‘Valby Camle Remise’ is oorspronkelijk een remise van het trambedrijf van Kopenhagen. Na opheffing van de tram in Kopenhagen werd het gebouw daar afgebroken en – na een omzwerving – weer opgebouwd in Skjoldenæsholm. Voor de remise poseren diverse trams uit Kopenhagen die in deel twee nader beschreven zullen worden.

In Remise 2 zien we links een REKO-tramstel uit Rostock, rechts een tramstel uit Kopenhagen en in het midden motorwagen 74 uit Malmö. Deze Malmö-tram van het type Mustang werd in 1946 door ASEA geleverd. In 1973 werd in Malmö de laatste reguliere tramlijn door bussen vervangen. Op een korte museumlijn in de binnenstad van Malmö wordt sinds 1987 in de zomermaanden weer met trams gereden.

Het interieur van Malmö 74 toont hoe fraai vormgegeven deze Mustang-motorwagens ook van binnen waren.

Nogmaals een detailfoto van een rugleuning in Mustang 74: simpel uitgevoerd maar sierlijk gevormd.

Tramgerelateerde voorwerpen zoals uniformen en koersborden worden op veel plaatsen in de remises tentoongesteld. Als voorbeeld een conductrice in vol ornaat en een ‘passagier van stand’ uit vroeger tijden.

De Nederlandse inbreng aan de buitenlandse tramcollectie betreft de Haagse 824 die in 2002 vanaf de Electrische Museumtramlijn Amsterdam hier naartoe verhuisde. Leuk is hier te zien hoe wezenlijk stroomafnemers kunnen verschillen als je de Haagse pantograaf met de Kopenhaagse trolleystang vergelijkt.

Een aparte bushal uit 2016 herbergt ongeveer 30 omni-, auto- en trolleybussen uit de periode 1872-2009. Een van de zeldzame bushallen waar je van de grond kan eten, zo schoon.

Remise 3 en 4 en het magazijn zijn in principe niet toegankelijk voor het publiek. Maar juist ook achter de schermen blijkt hoe professioneel dit trammuseum door vrijwilligers wordt beheerd. Zo is er een uitgebreid en goed gedocumenteerd archief over het openbaar vervoer in Denemarken, een eigen kleermakerij voor de uniformen, een onderdelenmagazijn waar keurig in stellingen per tram reserve­onderdelen klaar staan, een kantine voor de medewerkers etc.

Na deze impressie van het museumterrein is het tijd voor een ritje per tram.

Gereed voor een tramrit over het normaalspoor naar Eilers Eg

Gereed voor vertrek naar Eilers Eg staan twee opmerkelijke trams met rechts dubbeldekker 22 uit Kopenhagen en links motorwagen 965 uit Melbourne. In 2006 schonk de Australische staat Victoria deze tram aan de baby van de in Australië geboren Deense kroonprinses Mary. Weliswaar een origineel geboortecadeau dat veel NVBS’ers zal aanspreken, maar bij het ontbreken van tramrails in de paleistuin vond de Melbournse vierasser in Skjoldenæsholm een nieuw onderkomen.

Een historisch reclamebord toont hoe in het verleden de passagiers in een Kopenhaagse tram richting Husum enthousiast hun plaatsbewijs aan de conducteur lieten zien. Dankzij het trammuseum in Skjoldenæsholm kunnen we vandaag de dag nog altijd zo’n soortgelijke ervaring opdoen.

In dit eerste deel over het Deense trammuseum hebben we het metersporige traject en het museumterrein bekeken en zagen we vooral beelden van de buitenlandse trams. In het tweede deel maken we een tramrit vanaf het museumterrein over het traject met normaalspoor en zal de nadruk liggen op de museumtrams afkomstig uit Kopenhagen. Wordt dus vervolgd!

Tekst en foto’s door Paul van Baarle


[printfriendly]

Reizen naar Skjoldenæsholm

De afstand Utrecht – Skjoldenæs­holm bedraagt 741 kilometer. Vanaf Kopenhagen naar Skjoldenæs­holm is het 60 kilometer.

Het dichtstbij gelegen treinstation is in Borup op tien kilometer afstand van Skjoldenæsholm. Op bepaalde dagen rijdt vanaf dit station in Borup een historische bus naar het tram­museum. Raadpleeg de hieronder genoemde website van het tram­museum voor de lokale ver­bindingen (‘Find vej’ – ook in het Duits en Engels).

In deze coronatijden dien je vooraf het reisadvies Denemarken van het ministerie van Buitenlandse Zaken te raadplegen: nederlandwereldwijd.nl.

Het trammuseum is na een ‘corona­pauze’ op 13 mei met het rijseizoen 2021 van start gegaan.

Wist u nog …

… dat in 2006 er een Kopenhaags tramstel afkomstig uit dit tram­museum door Amsterdam reed? De NVBS bestond toen 75 jaar en vierde dit met onder andere een tram­optocht in Amsterdam. Zie Het materieel van Tram 75 in Op de Rails 2006-06.

Handige links

Sporvejsmuseet Skjoldenæsholm – kalender met reguliere en speciale rijdagen, reisverbindingen, tickets, materieeloverzichten, arrange­menten, etc

Trammuseum Skjoldenæsholm op Wikipedia

Atlas van alle Deense trambedrijven bij Svenska Spårvägssällskapet

Verder lezen

Trammuseum Skjoldenaesholm in Op de Rails 1979-07.

In de NVBS-bibliotheek zijn diverse publicaties te raadplegen.

Op 90 kilometer afstand van Skjoldenæsholm bevindt zich een museumtram in het Zweedse Malmö zoals beschreven in NVBS Actueel, augustus 2019.