De oudste bergspoorlijn van Europa

Wandelen langs de Semmering­

Wie in onbekend gebied treinopnamen wil maken zal op zoek moeten naar geschikte fotopunten. Toegegeven: met Google Maps, StreetView, webfora, Flickr of suggesties van surfende mede-hobbyisten is dat tegenwoordig veel gemakke­lijker dan vroeger. Maar helemaal gemakkelijk wordt het als er een gemarkeerd wandelpad langs de spoorlijn loopt.

De Bahnwanderweg Semmering in Oostenrijk is zo’n pad dat je bij de mooiste plaatsen brengt om fraaie foto’s te nemen of het nu boven of onder het spoor is, of gelijkvloers. Het is geen klimtocht, maar wandelschoenen strekken tot aan­beveling!

De Semmeringbahn

De Semmeringbahn ligt zo’n 100 kilometer ten zuidwesten van Wenen en gaat door het leven als de oudste bergspoorlijn van Europa. Met de bouw – onder leiding van Carl Ritter von Ghega – was zes jaar gemoeid en in 1853 reed de eerste trein over de lijn.

De spoorlijn is in 1998 als eerste op de Werelderfgoedlijst van de Unesco geplaatst. Veel Oostenrijkers kennen de Semmeringbahn van het 20-Schilling­biljet waarop de Kalte Rinne – het meest imposante viaduct van de lijn met een hoogte van 43 meter – met de beeltenis van ‘Ghega’ is afgedrukt.

De spoorlijn

De lijn verbindt Gloggnitz met Mürzzuschlag, is 41 kilometer lang en overbrugt een hoogteverschil van 460 meter. Station Semmering is met 896 meter boven zeeniveau het hoogste punt van de lijn, maar het gelijknamige dorp ligt nog bijna 100 meter hoger. Onderweg zijn 14 tunnels, waaronder de 1,4 kilometer lange Scheiteltunnel, 16 viaducten, meer dan 100 stenen bruggen en 11 kleinere spoorwegbruggen gebouwd. Van de totale lengte heeft 60% van de lijn een stijgingspercentage van 20 tot 25 promille.

De lijn is bijna geheel in bochten gelegd en dubbelsporig. In 1959 werd de spoorlijn geëlektrificeerd. In 2012 is gestart met de bouw van de Semmering­basistunnel met een lengte van 27 kilometer die in 2024 zou moeten worden geopend. Op dat moment zullen de lange-afstandsreizigerstreinen en het zeer aanzienlijke goederenvervoer niet meer over het bergtraject rijden.

De Semmeringbahn tussen Gloggnitz en Mürzzuschlag. Duidelijk is te zien dat we hier met een zeer bochtige spoorlijn van doen hebben. Kaart: Wikipedia.

De wandelingen

Om het geheel goed te bekijken, zijn minimaal twee wandeldagen nodig. Het westelijke deel van de lijn tussen Semmering en Mürzzuschlag in de deelstaat Stiermarken is hierbij veel vlakker dan het noordoostelijke deel tussen Gloggnitz en Semmering. Hoewel minder spectaculair is het westelijke deel een prima opwarmertje met aan het eindpunt Mürzzuschlag nog twee leuke verrassingen: het bezienswaardige Südbahnmuseum (met halfronde goed gevulde locloods) en een informatiecentrum over de Semmeringbasistunnel.

Het noordoostelijke deel van de wandeltocht in de deelstaat Nederoostenrijk is inspannender, maar voor iemand met een gemiddelde conditie prima te doen. Ook hier is veel informatie voorhanden. In het stationsgebouw van Semmering is een permanente tentoonstelling over de spoorlijn en het dorp Semmering ondergebracht, compleet met modelbaan en filmzaal. In het Ghega-museum, dat is ingericht in een oud seinhuis direct boven de Kalte Rinne, wordt de geschie­denis van Semmeringbahn nog eens dunnetjes in beeld gebracht.

Ook in Payerbach-Reichenau is onder de stationskap veel historische informatie te vinden. Het station geniet enige bekendheid omdat alle treinen hier overlopen van links (bergtraject) naar rechts (Payerbach – Wenen) of omgekeerd. In Payerbach-Reichenau takt ook de smalsporige elektrische Höllentalbahn af, een korte maar fraaie museumlijn naar Hirschwang waarop meer dan honderd jaar oude elek­trische locjes dienst doen.

Een Tsjechische Railjet onderweg van Praag naar Graz rijdt over het Krausel-Klause-Viaduct bij Breitenstein, 31 mei 2019. Foto: Robert Meertens.

De wandelroutes zijn goed gemarkeerd, al zijn de aanduidingen in de twee deelstaten verschillend vormgegeven! Op gezette tijden vindt de wandelaar restaurants om de inwendige mens te versterken. De vereniging Freunde der Semmeringbahn heeft een zeer praktische brochure uitgebracht, met veel achtergrondinformatie en de twee wandelroutes. Deze brochure is te downloaden via www.semmeringbahn.at.

Een Oostenrijkse Railjet onderweg van Wenen naar Graz rijdt over het Adlitzgraben Viaduct, 31 mei 2019. Foto: Robert Meertens.

Praktische informatie

De SNE heeft de twee wandelingen in mei 2019 groepsgewijs volbracht. Maar ook alleen of met z’n tweeën is het allemaal prima te doen. Reken voor Semmering – Mürzzuschlag op zo’n 5 uur wandelen. Datzelfde geldt voor Klamm-Schottwien – Semmering (of nog eens twee uur extra als in Payerbach-Reichenau of in Gloggnitz wordt gestart), maar op deze dag kan de neiging om op elk uitzichtpunt lang te blijven staan om foto’s te maken niet altijd worden onderdrukt.

Op treinen behoeft overigens niet lang te worden gewacht. Het moet al raar lopen, wil er niet minimaal elke 10 minuten een trein voorbij komen. In het reizigersverkeer wordt het beeld beheerst door EuroCity-treinen en Railjets, waarbij de Tsjechische exemplaren in een blauwe kleurstelling een welkome afwisseling vormen.

De streek is zeer toeristisch, dus hotellerie is er in overvloed. Houd in het voor- en het naseizoen wel rekening met sluiting van restaurants. Tussen wintersport en zomervakantie liggen enkele rustige maanden, waarin horeca-eigenaren er niet zelden zelf op uit trekken. Diezelfde rustperiode zou zich ook in het naseizoen kunnen voordoen.

Ronald Bokhove