De verdwenen spoorlijnen Bilthoven – Zeist en Nijkerk – Barneveld

Sporen uit het verleden

De Stichting NVBS Excursies (SNE) organiseerde op zaterdag 13 april 2019 een speurtocht naar de restanten van twee verdwenen spoorlijnen: Bilthoven – Zeist en Nijkerk – Barneveld. De tocht vond plaats per bus, afgewisseld door enkele wandelingen. Als gids trad op Sjoerd Eeftens, die ook het Speurboekje schreef dat de deelnemers kregen uitgereikt. De excursie stond onder leiding van Ronald Bokhove.

Bilthoven – Zeist

In het landschap is het tracé van de spoorlijn Bilthoven – Zeist voor een groot deel nog goed te herkennen: dat is nu een fietspad. Hier en daar staat tussen de bomen nog een roestig kilometerpaaltje. Ook andere herinneringen aan het spoorverleden zijn nog aan te treffen, zoals de voormalige stationschefwoningen in Bosch en Duin en in Huis ter Heide. In die laatste plaats is ook het vroegere stationsgebouw, later café Spitfire, nog aanwezig. Dit gebouw lijkt momenteel een restauratie te ondergaan. Veel andere elementen zijn inmiddels echter verdwenen, zoals de overwegwachterswoning in Bilthoven en de spoorbrug over de A28 bij Zeist.

In Zeist heeft het uitgebreide spoor- en tramemplacement plaats moeten maken voor een busstation. Onze chauffeur vond dit een passende plek om zijn bus te parkeren, terwijl de spoorzoekers op zoek gingen naar koffie. De “Heren van Zeist”, waar de SNE had gereserveerd, waren niet komen opdagen, maar de kordate excursieleiding slaagde erin om snel een alternatief te organiseren.

In de bus haalden enkele deelnemers herinneringen op. Wim Saher kwam daarbij met een onthulling: hij vertelde dat de Tramweg Stichting, toen deze op zoek was naar een geschikte museumlijn, in de jaren zestig ook heeft gekeken naar de spoorlijn Bilthoven – Zeist. De kansen werden niet hoog ingeschat: in deze wel­gestelde omgeving zat men waarschijnlijk niet te wachten op arm­lastige tram­liefhebbers. En dat bleek ook bij het gesprek dat plaatsvond met de burgemeester van Zeist. Die besloot met de woorden “een leuk idee meneer Saher, maar doe het ergens anders.” De TS kwam uiteindelijk bij de lijn Hoorn – Medemblik terecht.

Nijkerk – Barneveld

De volgende bestemming van onze bus was de grens tussen Voorthuizen en Barneveld. Hier lag vroeger een brug over de spoorlijn Amersfoort – Apeldoorn. Over deze brug reden de treinen van de spoorlijn Nijkerk – Ede. Reizigers konden bij Barneveld overstappen van de ene op de andere lijn. In 1937 kwam hieraan een einde. De lijn uit Ede werd met een boog aangesloten op de lijn naar Amersfoort; hier ligt tegenwoordig de halte Barneveld Noord. Het traject naar Nijkerk werd afgebroken. Van dit traject is nauwelijks meer iets waar te nemen in het landschap. Alleen de echte kenners weten nog door welke weilanden ooit een spoorlijn moet hebben gelopen.

Het enige dat nu nog opvalt is het vroegere station van Voorthuizen. Een kloek gebouw, dat tegenwoordig in gebruik is bij Evangeliegemeente “De Kandelaar”. Enkele deelnemers aan de speurtocht namen een kijkje in dit gebouw, op het gevaar af er bekeerd weer uit te komen. Voor zover bekend is het met hen goed afgelopen.

Via station Nijkerk, waar ooit de Kippenlijn begon, ging het naar Amersfoort, waar een eind kwam aan een interessante en goed georganiseerde excursie.

Nico Spilt

Filmpje

Zeist moet het al heel lang stellen zonder railverbinding. Misschien dat ooit de Uithoflijn van Utrecht wordt doorgetrokken naar Zeist? Gelukkig hebben we de filmpjes nog!

Klik hier om de film in een nieuw tabblad te openen

In april 1940 maakte S.W. Hagedoorn met vrouw, dochter en hondje een rit per trein van Zeist naar Utrecht. In zijn filmpje is te zien dat er toen nog dubbelspoor lag tussen Zeist en Bilthoven. Het tijdens de oorlog opgebroken tweede spoor is nooit teruggelegd. Dit is te zien in een filmpje dat Kees van de Meene maakte tijdens een NVBS-excursie op 10 september 1966. Tot slot beelden van de elektrische tram in Zeist, kort na de oorlog gefilmd door Han Esser, met een bijzondere rangeerloc.