Koesteren wat er nog van over is

De Ybbstalbahn in 2020

Paul van Baarle beschrijft wat er anno 2020 nog resteert van de Ybbstal­bahn in Neder-Oostenrijk.

Ooit was de Oostenrijkse Ybbstalbahn een 71 kilometer lange smalspoorlijn van Waidhofen an der Ybbs, via Gstadt en Lunz am See naar Kienberg-Gaming met een zijlijn van zes kilometer van Gstadt naar Ybbsitz.

De ÖBB stootte deze smalspoorlijn met een spoorwijdte van 760 millimeter af op 11 december 2010. Wat in 2020 resteert, is regulier personenverkeer op de slechts drie kilometer lange Citybahn Waidhofen en museumexploitatie op de Ybbstalbahn Bergstrecke.

Treuren over deze teloorgang mag maar helpt niet verder. Daarom moeten we maar koesteren wat er nog wel rijdt en komen beide erfenissen van de oor­spronkelijke Ybbstalbahn hier aan bod.

De Citybahn Waidhofen tot en met 12 december 2020

Waarom kijken we eerst naar de situatie tot en met 12 december? Toen eindigde de smalspoorlijn nog in Gstadt en had het traject een lengte van vijf kilometer. In dit eerste gedeelte bekijken we daarom deze laatste twee kilometer die per 13 december zijn komen te vervallen.

Het traject Waidhofen an der Ybbs – Gstadt ingetekend op een afdruk van Google Maps.

Het logo van de Citybahn Waidhofen op de goudkleurige motorwagen VT 12.

De dienstregeling zoals die gold tot en met 12 december 2020 met als voorlaatste halte nog Waidhofen Kreilhof en het eindstation Gstadt.

De Citybahn Waidhofen maakt onderdeel uit van de NÖVOG (Nieder­öster­reichische Verkehrs­­organisations­gesellschaft m.b.H.) die de lijn exploiteert met dieselmotorwagens serie VT (ex ÖBB 5090-serie) uit de jaren 90. De volgende vier foto’s uit 2020 laten het traject zien dat inmiddels is opgeheven:

VT 17 is op 4 oktober van dit jaar net uit het eindstation Gstadt vertrokken en passeert meubelfabrieken in klassieke (rechts) en moderne (links) vorm.

Een enkele weide bij Gstadt doet het Citybahn-concept even vergeten en laat de herinnering aan de oorspronkelijke interlokale smalspoorlijn herleven.

Op dezelfde locatie zien we van bovenaf de rivier Ybbs en op de achtergrond de stad met kerktorens van Waidhofen.

De idyllische halte Kreilhof was de voorlaatste halte met wederom de VT 17 die deze hele dag de dienst verzorgde.

De Citybahn Waidhofen per 13 december 2020

Deze kortste smalspoorlijn met personenverkeer in Oostenrijk werd dit jaar nog verder ingekrompen van vijf naar drie kilometer lengte en is nu met recht een “Citybahn” binnen de stadsgrens van Waidhofen an der Ybbs. De nieuw aan­gelegde eindhalte Pestalozzistraße bevindt zich naast een modern winkel­centrum. Tevens werd een nieuwe tussenhalte Kupferschmiedgasse geopend en de frequentie van de treindienst verdubbeld.

De nieuwe en huidige dienstregeling op werkdagen. Ook in het weekend en op feestdagen wordt gereden, maar dat staat in een andere tabel.

In het nog overgebleven traject bevindt zich wel het mooiste fotopunt van de spoorlijn met het Schwarzbachviadukt en uitzicht op de stad Waidhofen an der Ybbs. Links op de achtergrond is de geëlektrificeerde normaalspoorlijn van de ÖBB te zien waar de smalspoorlijn langs ligt tot het hoofdstation van Waidhofen.

In het hoofdstation van Waidhofen is ook de werkplaats van de Citybahn gevestigd met opgesteld de VT 17, 09 en 12. Elke motorwagen heeft een andere beschildering.

Het lijkt er vooralsnog op dat dit minispoortraject binnen de stadsgrens van Waidhofen behouden blijft. Het risico dat in de toekomst de trein door een stadsbus vervangen wordt blijft echter aanwezig mede omdat het ruime emplacement met werkplaats bij het hoofdstation een aantrekkelijke locatie is voor het vestigen van kantoren en industrie.

De Ybbstalbahn Bergstrecke

Het landschappelijk zeer aantrekkelijke traject van Kienberg-Gaming naar Lunz am See is als museumspoorlijn bewaard gebleven. Van Lunz am See naar Göstling liggen ook nog rails en dit traject kan – buiten coronatijd – met spoorfietsen worden bereden.

Een overzichtskaart van de oorspronkelijke en overgebleven trajecten van de Ybbstalbahn. De buitendienststelling van station Gstadt per 13 december 2020 is hierin nog niet verwerkt. Bron: lokalbahnen.at/bergstrecke.

De NÖLB (Niederöstereichische Lokalbahnen Betriebs-GmbH) – onderdeel van de ÖGLB Österreichische Gesellschaft für Lokalbahnen – exploiteert de museumlijn en heeft daarvoor onder andere drie stoomlocomotieven beschikbaar.

Verder beschikt men over diverse draisines en diesellocomotieven. Daaronder ook de oudste rijvaardige dieselsmalspoorlocomotief van Oostenrijk, de 2093.01 uit 1930. Op 5 oktober 2020 werd deze eenling voor een excursietrein ingezet, waarvan hieronder enkele beelden.

De 2093.01 met bijpassende rijtuigen als excursietrein bij Pfaffenschlag.

Het interieur van lokomotief 2093.01. Tsja, wie wil hier niet even de machinist zijn?

Twee markante bouwwerken op de Ybbstalbahn Bergstrecke zijn de zogenaamde “Trestlework” of “Spinngewebs”-bruggen waarvan een foto niet mag ontbreken.

We sluiten af met een weemoedige blik uit de museumtrein op de stad en mooie omgeving van Gaming. Mooie herinneringen aan de oorspronkelijke Ybbstalbahn komen dan voorbij, maar ook het verlangen in deze coronatijd om weer te kunnen reizen; al is het maar een ritje met de moderne Citybahn Waidhofen.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle