Terug naar de tijd van de Belgische boerentram

Het tramfestival 2021 bij de ASVi

Paul van Baarle bezocht op 14 en 15 augustus 2021 de ASVi (Association pour la Sauvergarde du Vicinal) in de Belgische provincie Henegouwen tijdens hun jaarlijkse tramfestival.

Deze in Thuin gevestigde vereniging heeft ten doel de herinnering aan de NMVB (Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen) te behouden. De collectie bestaat deels uit trams die op de interlokale tramlijnen in Henegouwen hebben gereden. Van dat uitgebreide tramnet resteert heden slechts de lichte metro van Charleroi met nog wel klassieke straattrajecten in Anderlues en Gosselies.

Voorafgaand een kort bezoek aan de TEC

Aangezien pas vanaf 11:00 uur de NMVB-museumtrams bij de ASVi zouden gaan rijden werd voorafgaand aan het tramfestival deze lichte metro van Charleroi bezocht. De opvolger van de NMVB in Wallonië is de TEC (Transport en Commun).

Overzicht van de lichte metro van Charleroi (bron: Wikipedia, Maximilian Dörrbecker (Chumwa) – eigen werk met gebruik van OpenStreetMap).

TEC-motorrijtuig 7446 werd begin jaren 80 door BN geleverd en in de klassieke straten van Anderlues is er weinig dat doet denken aan een ‘lichte metro’. Lijn M2 verbindt Anderlues met Charleroi.

Dichter bij Charleroi is er van een straattraject geen sprake meer. Lijn M2 slingert daar over viaducten door een landschap van zware industrie en zal weldra bij de halte Dampremy de tunnel induiken door het centrum van Charleroi.

Betonnen viaducten, tunnels, TEC-metro’s… nee, dan gaan we toch liever terug naar de tijd van de Belgische boerentram onder de vlag van de NMVB zoals deze bij de ASVi vandaag de dag wordt voortgezet.

Een uitgebreid bezoek aan de ASVi

De ASVi kwam al ter sprake in de vakantietip Het land van Thuin door Frits van Buren en Roelof Hamoun in NVBS Actueel oktober 2016. Wat daarin al uitgebreid werd beschreven zal hier niet worden herhaald. De focus nu ligt op het materieel dat tijdens het tramfestival reed op de tramlijn van Thuin naar Lobbes.

De metersporige tramlijnen van de ASVi vanuit Thuin (bron: Wikipedia, Flappiefh – eigen werk met gebruik van OpenStreetMap).

Het geëlektrificeerde traject Thuin Ville-Basse – Lobbes is een restant van de voormalige NMVB-lijn naar Anderlues die eind 1983 werd opgeheven. Het traject naar Biesme-sous-Thuin wordt met dieselmotor- en stoomtrams gereden en was voorheen een normaalsporige lijn van de NMBS (Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen).

Thuin – Lobbes

Tijdens het tramfestival werd om de dertig minuten gereden en veel van de rij­vaardige trams kwamen afwisselend op de baan. Aangezien bij een vorig bezoek aan de ASVi de lijn naar Biesme-sous-Thuin werd bezocht, werd nu alleen aan­dacht besteed aan het geëlektrificeerde traject van Thuin naar Lobbes. De foto’s van de elektrische museumtrams zijn hier in volgorde van de tram­ontwikke­ling bij de NMVB geplaatst.

Het tramstel A 9288 + A 1936 vertegenwoordigt het materieel dat ingezet werd op de eerste stadslijnen die geëlektrificeerd werden in het begin van de 20ste eeuw. De nog oudere motorwagen A 9073 was deze dag niet in dienst.

De A 9515 is een verdere ontwikkeling van de tweeassige motorrijtuigen tijdens de Eerste Wereldoorlog. De tweeasser werd gebouwd in 1918 door Ateliers du Roeulx en deed dienst in verschillende plaatsen in België.

In de jaren 20 breidde het NMVB tramnetwerk zich steeds verder uit en werden 300 nieuwe tweeassers besteld. Motorwagen 9888 werd gebouwd in 1930 door Franco-Belge in La Croyère en deed voornamelijk dienst in en rond Gent. De onlangs opgeknapte tram passeert hier Thuin Cimitière. Kort na het passeren van de tram vulde een begrafenisstoet het beeld en werd door de tramfotografen respectvol de pet afgezet.

De 10308 is een zogenaamde standaardmotorwagen waarvan er meer dan 400 stuks werden gebouwd om de verdere groei in de jaren 30 te kunnen opvangen. Dit motorrijtuig werd geleverd door Baume et Marpent in 1942. Het geluid van de motoren die hier de steile helling moeten overwinnen klonk als muziek in de oren. Op de achtergrond is de fraaie kerk van Lobbes in beeld.

De richtingfilm van motorrijtuig 10308 geeft bestemmingen aan in Henegouwen waar de tram altijd heeft gereden.

Na de Tweede Wereldoorlog werden 24 PCC’s gekocht die eerst kwamen te rijden tussen Brussel en Leuven en later in Charleroi. Deze van oorsprong Amerikaanse trams bevielen toch niet en werden in 1960 verkocht aan Belgrado in Joegoslavië. In 1984 slaagde de ASVi erin de 10409 naar België terug te halen.

De auto won daarna steeds meer terrein en de tram moest zich terugtrekken. Het trammaterieel was op dat moment oud en slecht onderhouden. Om de aflopende diensten te kunnen vervullen werden in de eigen werkplaatsen van de NMVB 210 motorrijtuigen van het type S en een honderdtal van het type N gebouwd met onder andere hergebruik van de elektrische uitrustingen van de standaard­motorwagens. Type N had twee motoren en type S had vier motoren. De 10480 van het type N uit 1954 reed met trolleystang rond Brussel.

De 9974 is van het type S en een van de laatste gebouwd voor het Brusselse netwerk ter gelegenheid van de wereldtentoonstelling in 1958. Het type S reed door heel België tot de laatste NMVB-lijnen begin jaren 80 werden opgeheven.

De NMVB heeft nog talloze andere tramtypes in dienst gehad maar de collectie van de ASVi geeft een goed representatief beeld van de ontwikkeling bij de Belgische boerentram.

Thuin – Biesme-sous-Thuin in 2019

Tijdens het tramfestival in 2021 werd dus geen aandacht geschonken aan de dieselmotor- en stoomtrams van de NMVB terwijl die wel degelijk reden. Om te voorkomen dat u nu gaat mopperen dat daar geen beelden van zijn, sluiten we af met twee foto’s van dat materieel tijdens een vorig bezoek op 6 oktober 2019.

Autorail 117 laat zien hoe er met dieselmotortrams van Nivelles naar Virginal werd gereden tot de sluiting van deze buurtspoorweg in 1959.

Een pronkstuk in de collectie is stoomlocomotief HL303 uit 1888 gebouwd door Ateliers Métallurgiques Tubeke. Na een restauratie van drie jaar was in 2018 de stoomloc weer rijvaardig en doet sindsdien op speciale rijdagen dienst. Deze dag was het koud en regenachtig. Zonder vensters moet het personeel voorop de locomotief weer en wind doorstaan – dat is echt comfort van 131 jaar geleden.

De vermelde details bij het museummaterieel zijn deels ontleend aan de ‘Bezoekersgids van het Ontdekking Centrum van de Buurtspoorwegen’, verkrijg­baar bij aankoop van een vervoersbewijs in het ASVi-museum.

Komende evenementen in 2021

De ASVi is een bezoek meer dan waard en lang niet al het materieel is in dit artikel aan bod gekomen. Naast de reguliere rijdagen zijn er dit jaar nog evenementen met extra ritten in het weekend van 11-12 september en op de laatste rijdag van het seizoen, 31 oktober 2021.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle


[printfriendly]

Het land van Thuin

In NVBS Actueel oktober 2016 kwam de ASVi ook aan bod met daarin de locatie, reismogelijkheden, vakantie­tips, boek en dvd in de NVBS-bibliotheek.

In deze coronatijden dient vooraf het reisadvies België van het ministerie van Buitenlandse Zaken geraadpleegd te worden op nederlandwereldwijd.nl.

Aandacht voor details

Het trammuseum in Thuin is meer dan een stalling van tramwagens zoals deze opstelling van koersborden en schakelkasten laat zien.

Handige links

Website van de ASVi met dienst­regeling, tarieven, materieel, hoe er te komen etc.

Trammuseum van de ASVi op Wikipedia.

Métro Léger de Charleroi op Wikipedia.

Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen op Wikipedia.