Van elektrische lagevloertrams uit 2022 naar een stoomtram uit 1887

Interrailen in 2022 (2)

Matthias van Aalst bezocht in augustus 2022 per trein Oostenrijk, Italië, Zwitserland en Duitsland. In deel 1 nam hij ons vorige maand mee van Linz naar Chavornay. Deze maand vervolgen we zijn reis van Bern naar de Selfkantbahn.

Bern

Na de tussenstop in Chavornay zette ik koers naar Bern, de hoofdstad van Zwitser­­land.

Na een prima overnachting in het tot dusver duurste hostel waar ik ooit verbleef (de prijs voor een bed in een gemeenschappelijke kamer met stapelbedden in Zwitserland staat helaas gelijk aan een gemiddelde ‘Doppelzimmer’ in Duitsland) kon met een dagkaart het tramnetwerk verkend worden.

In Bern waren er twee hoofddoelen: de Duewag/Vevey Be 4/8-trams op de stadsdienst en de SWP/SIG/BBC Be 4/10-wagens op de interlokale lijn naar Worb Dorf. Beide tramtypes worden binnenkort vervangen door Tramlinks van Stadler. Dit type is reeds te vinden in Erfurt, Lugano, Gmunden en sinds deze maand in Zürich (Limmattalbahn) en op de Waldenburgerbahn nabij Basel.

Van de Duewag/Vevey-trams reden er gezien de zomervakantie en werkzaam­heden maar enkele rond. Gelukkig was het toch mogelijk dit materieel vast te leggen op lijn 7 net voor de halte Helvetiaplatz.

Al snel werd het centrum, dat als authentiek en compact omschreven kan worden, verlaten en het traject van de ‘Überlandbahn’ naar Worb Dorf gevolgd waar net voor de halte Muri bei Bern bovenstaande foto gemaakt werd.

Hoewel grote delen van het tracé enkelsporig zijn uitgevoerd, wordt er – volgens goed Zwitsers gebruik – opvallend frequent (zes keer per uur) gereden. Ook de bezettingsgraad was boven verwachting.

Goed zichtbaar is het onderscheid tussen de drie blauwe bakken met hogevloer en de rood gekleurde bak die de lagevloerinstap markeert. Deze rode bakken zijn in 2010 bij de modernisering toegevoegd aan de trams.

Normaal gesproken zijn ook Siemens Combino-trams te vinden op deze inter­lokale lijn, echter vanwege werkzaamheden kwamen deze niet verder dan het centrum. Eigenlijk was dit voor ons eerder een voor- dan een nadeel; de Combino’s zijn tenslotte ook te vinden in onze hoofdstad. Toch werd in de stad de moeite genomen de Siemens-trams op de gevoelige plaat vast te leggen. Van de Combino’s zijn er twee types te vinden in Bern: de Advanced (geleverd in 2002) en de Classic (in dienst sinds 2009/2010).

Op de foto is een vijfdelige Combino Advanced uit de oorspronkelijke levering van begin dit millennium te zien.

Na een kort bezoek aan het centrum, waar die dag een straatmuziekfestival plaatsvond, pakte ik de rechtstreekse IC-trein naar Zürich. De flexibiliteit van Interrail en de vele treinen in Zwitserland bieden de vrijheid de reis op ieder gewenst moment te maken.

Zürich

Bij aankomst in Zürich werd er tijdens een avondwandeling genoten van de prachtige entourage en de gezelligheid langs het meer.

Het trambedrijf van Zürich omvat een uitgestrekt netwerk van 18 lijnen met een totale lengte van 84 kilometer. Vanwege de voortdurende instroom van nieuwe Flexity-trams, die in 2020 is begonnen en waarschijnlijk tot 2027 duurt, is de laatste periode van het iconische type Tram 2000 aangebroken. Deze zijn in verschillende hoedanigheden aan te treffen: als enkelgelede tram, dubbelgeleed met een lagevloermiddenbak en gekoppeld.

De wijk Unterstrass biedt fraaie fotoplekken met authentieke architectuur voor een Tram 2000, zoals hier in de Weinbergstrasse.

Lijn 15 was de enige lijn waar losse enkelgelede wagens van Tram 2000 te vinden zouden zijn, waardoor hier extra aandacht aan werd geschonken. Boven­staande foto werd gemaakt op de Limmatquai met op de achtergrond links de Kirche Fraumünster en rechts de St. Peter.

Bijzonder is dat het vervoerbedrijf Verkehrsbetriebe Zürich (VBZ) de lijnen 10 en 12 naar het vliegveld exploiteert in samenwerking met de Verkehrsbetriebe Glattal (VBG). De Cobra-trams van de VBG hebben een eigen kleurstelling die afwijkt van het VBZ-blauw.

Met Aargau Verkehr AG, dat verantwoordelijk is voor de Limmattalbahn, is sinds 11 december jongstleden nog een andere vervoerder toegevoegd aan het net­werk.

Ook een nieuwe Bombardier Flexity-tram, met een lengte van bijna 43 meter een significante upgrade in capaciteit ten opzichte van het Tram 2000-materieel, kon worden vastgelegd op lijn 14.

Aan het einde van de middag werd er richting station Stadelhofen getogen, vanwaar S18, beter bekend als de Forchbahn vertrekt. Interessant aan deze verbinding is dat er op de lijn onderscheid bestaat tussen diensten die alle haltes aan doen en sneldiensten die haltes overslaan. Dit, in combinatie met de tunnels die zijn aangelegd, zorgt ervoor dat je vanuit de stad binnen no-time gevoels­matig in het achterland van Zwitserland staat waar de grote stad ver weg lijkt.

Tussen Scheuren en de halte Neuhaus bei Hinteregg konden beide Forchbahn-types die op deze bezienswaardige lijn naar Esslingen te vinden zijn, worden vastgelegd.

Trein versus bus

Aangezien de nachttrein van Zürich naar het Duitse Bonn helaas al volgeboekt was, bood de Flixbus zich aan om alsnog in de gewenste verbinding te voorzien. Zo liet ik na drie fantastische dagen, met volop zon en de beoogde foto’s, Zwitserland achter mij om de volgende ochtend na meerdere nachtelijke stops rond 05:30 in Bonn aan te komen. Na aankomst op het Hauptbahnhof bleek die CityNightLine net binnen te rijden…

Ondanks het feit dat het een directe verbinding betrof en de Flixbus ook in het hoogseizoen acceptabele prijzen vraagt, prefereer ik de volgende keer weer een connectie over ijzeren wegen.

Bonn

In Bonn ging mijn aandacht uit naar de nog dienstvaardige Düwags van het type R1.1 en de Stadtbahn B-wagens. Hoewel nagenoeg alle trams reclamebedrukking hebben, was het mogelijk om de trams in de rood-witte bedrijfskleuren van het SWB een aantal keren vast te leggen.

Kleurrijke huizen vrolijken de soms ietwat grauwe Duitse straten succesvol op, zoals hierboven in de Reuterstrasse in het zuidelijke deel van de stad.

Nogmaals een tram van het type R1.1 aan de halte Bonn Thomas-Mann-Strasse in de buurt van het Hauptbahnhof.

Van de Stadtbahn-B wagens konden diverse uitvoeringen worden bewonderd: in de klassieke groene kleurstelling, in de nieuwe rood-witte kleurstelling en met gemoderniseerd front in rood-witte kleurstelling.

Tussen de haltes Sankt Augustin Hangelar Ost en Sankt Augustin Ort is het mogelijk de Stadtbahn-B wagens in een open gebied vast te leggen met dank aan het nabijgelegen vliegveld voor sportvliegtuigen.

Net voor de halte Bonn Adelheidisstrasse steekt een gemoderniseerd Stadtbahn B-stel de doorgaande Sankt Augustiner Strasse over.

Bonn werd hiermee afgesloten en de volgende dag kon ik in een auto meereizen naar de Selfkantbahn.

Selfkantbahn

Zondag stond de wekker weer op tijd om de eerste ritten op de Selfkantbahn vast te leggen. Deze 5,5 km lange museumlijn met een spoorwijdte van 1000 mm tussen Schierwaldenrath en Gillrath is een overblijfsel van de voormalige Geilenkirchener Kreisbahn.

In verband met door de corona-restricties uitgestelde festiviteiten in 2021, werd er in het weekend van 13 en 14 augustus 2022 alsnog met diverse treinen gereden ter ere van het 50-jarig jubileum van stoom op de Selfkantbahn.

Voor de jubileumviering was zelfs bezoek van buitenaf overgekomen in de vorm van stoomlocomotief nr. 1 ‘Laura’ van de Chiemseebahn in Prien, Beieren. Deze locomotief werd in 1887 geleverd door Lokomotivfabrik Krauss & Comp. in München en is daarmee een van de oudste nog rijvaardige stoomlocomotieven ter wereld.

Vanwege de aanhoudende droogte afgelopen zomer werd er overigens defensief gereden om het gevaar van bermbranden zoveel mogelijk te reduceren.

Iets waar ik zelf van opkeek was deze combinatie van normaalspoor-goederen­wagens die op metersporige rolwagens zijn geplaatst. Getrokken door diesellocomotief V11 verlaat de goederentrein het museumterrein in Schier­walden­rath. Deze V11 werd door Klöckner-Humboldt-Deutz te Köln in 1955 geleverd aan de Geilenkirchener Kreisbahnen (GKB).

Na de sluiting begin jaren 70 van de smalspoorlijnen van de GKB kwam de V11 terecht in Togo. In 1999 vond een vrijwilliger van de Selfkantbahn, die voor zijn beroep in Togo was, deze locomotief per toeval op het station van Lomé. Na moeizame onderhandelingen tussen de Selfkantbahn en de CFT (Chemins de fer du Togo) lukte het om deze loc in 2001 terug naar Duitsland te halen. Een lange revisie werd uiteindelijk afgesloten in 2019; sindsdien doet de loc weer dienst op de Selfkantbahn.

Op het eindpunt Gillrath werd er met de diverse rijtuigen gerangeerd waarna deze ter afwisseling in een nieuwe samenstelling aan de terugreis begonnen. Deze gele V22 loc, in 1957 gebouwd door Gmeinder in Mosbach, is recentelijk over­genomen van de Zwitserse Zentralbahn en zal na een revisie in het rood worden geschilderd.

Naast stoom- en diesellocomotieven werd er tijdens het jubileum van de Selfkantbahn ook een ‘Triebwagen’ ingezet. De ruim 70 jaar oude door Talbot gebouwde VT 102 – afkomstig van de Inselbahn Langeoog – is met een ketelwagen tussen Birgden en Stahe onderweg naar Gillrath.

Al met al was het bezoek aan de Selfkantbahn een welkome afwisseling na een week in meerdere vaak toch wel drukke steden te hebben doorgebracht. Het is zeker een ontspannen manier om de lijn af te lopen en op geschikte plekken een trein af te wachten. Ook de verscheidenheid aan materieel in verband met de festiviteiten, droeg bij aan het hobbyplezier.

Hiermee sluit ik het tweede deel van het verslag over mijn Interrail-reis af. Ik hoop dat jullie een interessant beeld hebben gekregen van de diverse trambedrijven, dat wellicht resulteert in een bezoek aan de gepresenteerde steden.

Tekst en foto’s (gemaakt 11-14 augustus 2022) door Matthias van Aalst

---