Zoekplaatje: wie het weet…

De NVBS krijgt weleens foto’s die niet of onvolledig zijn gedocumen­teerd. De beheerders van onze collectie moeten dan op basis van hun kennis te werk gaan bij het be­schrijven van zo’n foto. Soms is daar­bij hulp van anderen nodig. Bijvoorbeeld van de lezers van NVBS Actueel.

Kun jij meer vertellen over de hier getoonde foto’s? Mail dan naar nieuwsbrief@nvbs.com. Vermeld altijd het fotonummer.

(Reacties langs andere wegen krijgen wij niet vanzelf te zien. Gebruik dus altijd het mailadres dat hierboven staat.)

Nogmaals: locomotief 174

Van Paul Henken ontvingen we de volgende reactie:

In het aprilnummer van NVBS Actueel wordt nogmaals foto NEG644-969 afgebeeld, een fraai portret uit de Staatsspoortijd van locomotief 174.

Eindelijk heb ik tijd gevonden me te verdiepen in de vraag waar en wanneer deze foto kan zijn genomen. De heren Pennin en Gieszen hebben eerder gereageerd en hoewel ook ik er niet helemaal uitkom wil ik wel iets rechtzetten.

De gesuggereerde datering ‘in of kort na 1908’ kan niet juist zijn: pas op 8 november 1920 werd opdracht gegeven de bel op het dak van het machinistenhuis te verplaatsen naar een plek op de ketel, tussen schoorsteen en dom. Het uiterlijk van de locomotief geeft ook wat aanwijzingen voor een (grove) datering. Zo zijn de veiligheids­kleppen van het type Ramsbottom. Op 15 november 1900 werd opdracht gegeven bij o.a. loc 174 de Salter-veiligheid te vervangen door een van het type Ramsbottom (zie ook mijn artikel in Op de Rails 2022-5 pp. 235-240). Constructiewijziging 690 van 7 december 1910 maakt melding van het aanbrengen van klapdeurtjes tussen loc en tender. Ik zie geen deurtje, maar dit kan eventueel opengeklapt zijn. Op 11 maart 1914 gaat de opdracht uit de houten bufferbalken bij tien locomotieven van de serie waartoe de 174 behoorde te vervangen door ijzeren. Voldeed de proef, dan konden de overige machines ook hiervan voorzien worden. Op de foto is nog net naast de poserende persoon te zien dat er sprake is van een houten bufferbalk. Op 26 oktober 1917 gaat een schrijven uit naar de chef van de Centrale Werkplaats Utrecht, waarin staat dat er klachten zijn over tocht onder de kap omdat de gordijnen niet goed afsluiten. Wanneer deze gordijnen geplaatst werden, is niet meer te bepalen. Als oplossing werd voorgesteld de gordijntjes tegen de brilplaat te klemmen. Op de foto zie ik wel een lap om de achterste verticale stijl, maar dat is amper een gordijntje te noemen.

Een datering rond 1908 lijkt mij te vroeg. Waarom: op 6 juni 1908 wordt opdracht gegeven bij de locomotieven 171 en 204 ‘een inrichting te doen aanbrengen voor het plaatsen van een stoombel’. Op 30 december 1912 moeten nog zes locs uit dezelfde serie deze voorziening krijgen (162, 164, 174, 188, 190 en 194). Dus ook de 174, die dus op deze datum nog geen ‘inrichting’ had, laat staan de bel zelf. Overigens wordt op 9 januari 1913 de chef van de Utrechtse werkplaats te kennen gegeven niet de 162, 164 en 174 aldus te wijzigen, maar de 186, 187 en 191. Wanneer de 174 alsnog een bel kreeg, is niet vast te stellen. Waar is de foto genomen? Voorzichtig wordt Stadskanaal geopperd, gelegen binnen tractiegroep 1. Standplaats­overzichten uit de Staatsspoortijd (ik heb het al meerdere malen geschreven) zijn er niet; we mogen al blij zijn wanneer er in documenten staat binnen de grenzen van welke tractiegroep een locomotief dienst deed. Nu staat toevallig in de opdracht van 30 december 1912 dat de 162, 164, 174, 188, 190 en 194 ‘allen bestemd’ [zijn] ‘ voor de IVe Groep’. Dat is het zuiden van Limburg met uitlopers naar Venlo, Eindhoven en vanuit Venlo naar Nijmegen. Begin 1913 was de 174 dus in het zuidoosten van Nederland aan het werk, maar het kan natuurlijk altijd zijn dat er een overplaatsing naar ‘het veen’ heeft plaatsgevonden. Het is juist dat in depot Stadskanaal rond 1925 meerdere 2900’en hun thuisbasis hadden, maar dan zijn we al enkele jaren in de NS-tijd.

Meer kan ik er nu niet over vertellen, maar het blijft een mooie foto!

Paul Henken