Over een Dockwagen, Großraumwagen, Ackerwagen en meer

Bremen, de museumtrams (en meer)

Paul van Baarle bezocht Bremen op 6 augustus 2023 toen op lijn 6 alle rijvaardige museumtrams werden ingezet. Ook de overige museumtrams bij eerdere bezoeken en de huidige moderne lagevloertrams komen aan bod.

In 2023 was het 25 jaar geleden dat in Bremen de zuidelijke tramlijn naar Flughafen werd geopend en in het noorden lijn 6 werd verlengd van Riensberg naar Universität. Dit werd gevierd door op zondag 6 augustus 2023 alle rij­vaardige museumtrams op lijn 6 Universität – Hauptbahnhof – Flughafen in te zetten naast de reguliere moderne lagevloertrams. In dit artikel stellen we de museumtrams voor die op deze dag reden en de overige museumtrams gespot bij eerdere bezoeken. De huidige lagevloertrams komen ook kort aan bod, want dat zijn tenslotte kandidaten voor de museumtrams in de toekomst.

Freunde der Bremer Strassenbahn e.V. (FdBS)

Deze zeer actieve vereniging voor het beheer van de museumtrams bestaat sinds 1989 en heeft haar thuisbasis ‘Das Depot’ in de remise Sebaldsbrück, het huidige eindpunt van de tramlijnen 2 en 10. Das Depot is regelmatig open voor het publiek en daarnaast worden er rondritten aangeboden door de stad onder de lijnnummers 9, 15 en 16. In NVBS Actueel juli 2019 werd hierover al bericht in het artikel Nostalgisch railvervoer in en om Bremen.

Voor de openingsdagen van het museum, een tramplattegrond van Bremen en de jubileumdienstregeling van 6 augustus 2023 zie de rechterkolom.

In oplopende volgorde van bouwjaar stellen we de zes op de baan zijnde museumtrams hier voor. De rijtuignummers worden voorafgegaan door de type-aanduiding waarbij de T staat voor Triebwagen (motorrijtuig) en GT voor Gelenktriebwagen (geleed motorrijtuig) gevolgd door het aantal assen en eventueel een kleine letter bij meerdere series van hetzelfde type. Aanhang­rijtuigen beginnen met de B van Beiwagen of GB van Gelenkbeiwagen.

T2 134

Deze tweeasser werd in de eigen werkplaats Walle gebouwd in 1904 (serie 33 – 179) en bleef in de personendienst tot 1954. Daarna overleefde de tram als les- en rangeerwagen. In 1992 werd de tram gerestaureerd in de toestand van 1939. Het grootste deel van de jubileumdag stond de 134 opgesteld te Domsheide als een soort van commandopost, maar vanwege de enorme toeloop van reizigers reed dit motorrijtuig later toch ook een versterkingsdienst op lijn 6.

T2 701 ‘Dockwagen’

De Bremer Maschinenbau und Dockbetrieb mocht kort na de Tweede Wereldoorlog geen schepen bouwen en leverde als ‘bezigheidstherapie’ in 1947 25 motor- en aanhangrijtuigen, waaronder de 701. Deze bleef in dienst tot 1970 en verrichtte daarna rangeerdiensten tot 1985. Een langdurige restauratie werd in 2001 afgesloten.

T4b 811 + B4b 1806 ‘Großraumwagen’

Motorrijtuig 811 en aanhangrijtuig 1806 werden gebouwd door Hansa Waggonbau in Bremen in 1954. Zij maakten onderdeel uit van de tweede Großraumwagen-serie en vandaar de kleine letter b in de type-aanduiding. Vanaf 1975 reden de Großraum-stellen veelal op lijn 10 en kregen daardoor de bijnaam ‘Alte Zehn’ en vanwege de vormgeving die overeenkomt met een sigaar werden ze ook lief­kozend ‘Zigarre’ genoemd. De 811 deed dienst tot in 1990.

GT3 917 ‘Ackerwagen’

Deze drieassige gelede opleggertram uit 1957 is wel een zeer bijzondere museum­tram. Het is een tweeasser uit eigen werkplaats met een opgelegd achterdeel van Hansa Waggonbau op een geveerde losse as van de Maschinen­fabrik Esslingen. Er werden hiervan 28 motorrijtuigen en soortgelijke aanhang­rijtuigen gebouwd. Door de avontuurlijke rijeigenschappen kregen ze de bijnaam Ackerwagen, oftewel landbouwwagens en gingen al in 1977 buiten dienst.

GT4c 446 + GB4c 1458

Van de derde serie ‘Kurzgelenktriebwagen’ gebouwd door Hansa Waggonbau is de 446 uit 1967 bewaard gebleven samen met het gelede aanhangrijtuig 1458. Zij deden dienst tot midden jaren negentig.

GT4f 557 ‘Stadtbahnwagen’

Aangezien Hansa Waggonbau failliet was gegaan, werden de drie vervolgseries ‘Kurzgelenktriebwagen’ met gelede aanhangrijtuigen geleverd door Wegmann in Kassel. Met het modernere uiterlijk werden ze aangeduid als Stadtbahnwagen. De 557 is van de laatste serie (f) uit 1977 en deed dienst tot 2009. Een geleed Stadtbahn-aanhangrijtuig is geen onderdeel van de museumcollectie.

Al met al heeft de FdBS zes prachtige rijvaardige museumtrams/tramstellen die op 6 augustus 2023 op grote belangstelling konden rekenen.

De overige museumtrams bij eerdere bezoeken

Voor de overige museumtrams gaan we zowel terug in de tijd als over de grens. Terzijde gestelde (museum-)trams die niet door de FdBS worden vermeld, worden ook hier niet behandeld. De FdBS beschikt in Das Depot verder over een uit 1888 stammende paardentram (de 23) en een tweeasser (de 49) met de bijnaam ‘Molly’. De 49 is van dezelfde serie als de eerder genoemde T2 134, maar dan gerestaureerd in de afleveringstoestand van 1900. Molly is overigens wel rij­vaardig maar mag geen passagiers vervoeren.

In 1990 had Bremen de primeur met de eerste 100% lagevloertram ter wereld gebouwd door MAN in Nürnberg. De GT6N 801 reed vervolgens ook demonstratie­ritten in Bonn, Stockholm, Göteborg, Magdeburg, Berlijn, Schwerin, Warschau, Krakow, Poznan, Praag en Amsterdam. De N in de type-aanduiding staat voor Niederflur. In 1998 nam het Zweedse Norrköping de lagevloertram over samen met drie vergelijkbare prototypes uit München. In 2011 keerde het proto­type terug naar Bremen en werd als niet-rijvaardige museumtram in de collectie opgenomen met het oorspronkelijke nummer 801 maar nog in de kleuren van Norrköping.

De huidige moderne lagevloertrams

Kandidaten voor de museumtrams in de toekomst zijn de huidige moderne lage­vloertrams en daarom stellen we ze hier ook kort voor.

De GT8N-serie 3001-3078 werd gebouwd door AEG en ADtranz in 1993-1996. Deze trams rijden in de herfst van hun leven en volgens de website traminfo.de zijn er momenteel nog dertien stuks van in dienst. Het prototype 801 – maar dan als zesasser – werd reeds genoemd en is als museumtram bewaard gebleven.

De GT8N-1 serie 3101-3143 van het type Flexity Classic werd door Bombardier geleverd in 2005-2012.

De GT8N-2 serie 3201-3242 en 3401-3435 van het type Avenio is afkomstig van Siemens en de levering startte in 2019. Deze trams hebben de bijnaam Nordlicht gekregen, maar met hun zwarte koppen komen ze bepaald niet als licht over. Een proef met een rood front loopt dan ook inmiddels.

Het dagelijkse trambeeld in Bremen wordt dus bepaald door forse achtassige lagevloertrams, waarvan de oudste serie bijna is afgevoerd. Voor een meer afwisselend beeld is het daarom goed Bremen te bezoeken als ook de prachtige museumtrams in dienst zijn.

In Op de Rails 2022-6 staat een uitgebreid artikel over de tram van Bremen voor diegene die zich daar verder in wil verdiepen (zie link in de rechterkolom).

Tekst en foto’s (6 augustus 2023 tenzij anders vermeld) door Paul van Baarle

---