Oosterspoorweg 150 jaar

Op zaterdag 8 juni 2024 werd het 150-jarig bestaan van de Oosterspoorweg gevierd. Er reed een stoomtrein tussen Hilversum, Baarn, Amersfoort en het Spoorwegmuseum. Ook vonden diverse andere activiteiten plaats, vooral in Baarn. 

De Oosterspoorweg is de naam van de door de HSM aangelegde spoorlijn van Amsterdam via Amersfoort naar Zutphen. Via Winterswijk sloot deze lijn aan op het Duitse spoorwegnet. De HSM ging hiermee de concurrentie aan met de Rhijnspoorweg, die al een lijn van Amsterdam naar Duitsland had via Utrecht en Arnhem.

In 1874 werd het eerste deel van de Oosterspoorweg geopend. Dat was de lijn van Amsterdam naar Amersfoort, met een zijtak van Hilversum naar Utrecht. Het traject tussen Amsterdam en Amersfoort wordt ook wel Gooilijn genoemd.

De opening 150 jaar geleden was reden voor een feestje op 8 juni 2024. Het tweede deel van de Oosterspoorweg, van Amersfoort naar Zutphen, werd in 1876 geopend. Dus misschien komt er in 2026 weer een feestje.

De stoomtrein uit Amersfoort passeert de materieelshow in Baarn.

Van de stationsgebouwen uit 1874 fungeert alleen dat van Baarn nog als station. Het oorspronkelijke beginstation Amsterdam Oosterdok is al kort na de opening verdwenen, de lijn begint sinds 1889 in Amsterdam CS. Ook Weesp, Naarden-Bussum, Hilversum en Amersfoort hebben in de loop der jaren nieuwe stations gekregen. Het stationsgebouw aan de Malie­baan bestaat nog steeds, dat wordt nu gebruikt als Spoorwegmuseum.

De feestelijkheden op 8 juni 2024 speelden zich voornamelijk af in Baarn. Dat zal mede te maken hebben met de inspanningen van ons NVBS-lid Marina Jonxis, die onder andere een tentoonstelling organiseerde bij de Historische Kring in Baarn. Helaas is deze tentoonstelling maar beperkt te zien geweest, maar misschien kan deze later nog een keer in NVBS Centraal worden opgesteld.

Harro Homan, regiodirecteur van ProRail (rechts) overhandigt een gedenkbord aan Mark Eijbaard, wethouder mobiliteit van Baarn.

Het startsein werd gegeven door Mark Eijbaard, wethouder mobiliteit van Baarn. Hij en zijn zoontje zijn treinliefhebber, en hij was dan ook blij dat er dankzij Railexperts en de Stichting 2424CREW enkele treinen langs het perron konden worden opgesteld. Hierna kwam Harro Homan aan het woord, regiodirecteur van ProRail. Hij overhandigde een gedenkbord ter herinnering aan het 150-jarig jubileum van de spoorlijn.

NS-regiodirecteur Irma Winkenius overhandigt het boek “Was het fijn in de trein?” aan Philippine Rotteveel, kinderburgemeester van Baarn, en aan het zoontje van wethouder Eijbaard.

Namens NS hield regiodirecteur Irma Winkenius een toespraak. Zij had een cadeau­tje bij zich voor de aanwezige kinderen: het boek “Was het fijn in de trein?” van de Baarnse schrijfster Thera Coppens. Uw verslaggever probeerde ook een exemplaar te bemachtigen, maar alleenreizende opa’s bleken buiten de doelgroep te vallen.

Kijkje in de sober ingerichte koninklijke wachtkamer.

In Baarn konden belangstellenden een kijkje nemen in de koninklijke wachtkamer. Die heeft het station te danken aan prins Hendrik ‘de Zeevaarder’, broer van koning Willem III. Hendrik woonde in paleis Soestdijk. Hij stelde grond beschik­baar voor de aanleg van de spoorlijn en in ruil kreeg hij in Baarn een station met een eigen wacht­kamer. Of zeg maar wachtkamertje, want vergeleken met andere koninklijke wachtkamers (Apeldoorn, Amsterdam, Den Haag) stelt het niet veel voor. Na de oorlog zijn ook nog eens de fraai versierde wanden en plafonds over­geschilderd omdat het van de dienstdoende majesteit allemaal wel wat moderner mocht.

De wachtkamer wordt niet meer gebruikt. Een koninklijke trein is er trouwens ook niet meer: de oude trein staat al in het Spoorwegmuseum en het huidige konink­lijke rijtuig (Sr 10) zal daar ook naartoe gaan.

Materieelshow op spoor 1.

De koninklijke trein vertrok altijd van spoor 1. Het scheelde weinig of ProRail had dat spoor in 2009 opgebroken, en dan hadden er op 8 juni 2024 geen treinen kunnen staan. Nu kon het publiek een kijkje nemen bij en in motorrijtuig “Jaap”, loc 1251, motorpost mP 3029 en loc 9902 (ex 1616) in Tommie en Tess-beschildering.

Re-enactment van een perronopzichter met spiegelei.

De heren Van Gend en Loos. Net als bij Nick en Simon weet je nooit wie wie is.

Op het station waren reizigers en personeel uit oude tijden aanwezig, waaronder de heren Van Gend en Loos die met zware bagage liepen te zeulen.

In stijl op reis met de Vorstelijk Baarn Express.

Ook in Baarn zelf was van alles te doen. Met de Vorstelijk Baarn Express kon je naar de binnenstad, waar onder andere stoomtreintjes van Rading Spoor actief waren.

De Oosterspoorweg Express vertrekt uit Hilversum.

Op station Hilversum was op 8 juni weinig te beleven. Misschien had men het te druk met het 600-jarig bestaan van Hilversum. ‘s Ochtends was er op het station een orkestje en werden net als in Baarn kinderboeken uitgedeeld. Verder kwam de Ooster­spoorweg Express hier een paar keer kopmaken. Wat nu nog herinnert aan het 150-jarig bestaan zijn de grote stickers met foto’s en informatie over de geschiedenis van station Hilversum. Deze stickers zijn ook in dit artikel te zien.

Voorzitter Adriaan Pothuizen brengt de NVBS-stand op orde.

Ook in Amersfoort bleef het feestgedruis binnen de perken. De NVBS en Rover hadden informatiestands ingericht in Bar Beton bij spoor 4a, waar de stoomtrein af en toe stopte. Maar in 2026 is er weer een kans. Dan bestaat het tweede deel van de Oosterspoorweg, van Amersfoort naar Zutphen, 150 jaar.

Film: de Oosterspoorweg Express

Nico Spilt