Spoorse evenementen bij de viering van de dag van de Duitse eenheid

Met historisch materieel door Berlijn

Op 3 oktober 2025 werd voor de 35e keer de Tag der Deutschen Einheit gevierd. Jan Post bezocht Berlijn en nam deel aan drie spoorse evenementen.

Net als sommige andere spoorliefhebbers ben ik verslingerd aan Berlijn; bij mij begon dat sinds ik in 1972 voor het eerst als 16-jarige scholier – en als NVBS-lid 5601 – de obligate stedentrip ernaartoe meemaakte. De evolutie van de stad, haar grenzen, de architectuur, de infrastructuur en het rijdend materieel blijft sinds die tijd boeien, letterlijk elk jaar weer.

Zie bijvoorbeeld ook de artikelen van Ciril van Hattum [1a] en een reactie daarop van John Krijgsman [1b], John Krijgsman [2] en Peter de Winter [3]. De gekte van de dagen na de val van de muur (natuurlijk ben ik er 10 november 1989 meteen heen gereden) was ook een ervaring om nooit te vergeten.

Rond de inmiddels 35e viering van de dag van Duitse eenheid, 3 oktober, werden dit jaar ook op spoorgebied diverse activiteiten georganiseerd. Drie ervan heb ik bezocht, waarvan hier een kort verslag.

Avondrit historisch materieel S-Bahn

Op 2 oktober ’s avonds organiseerde de Verein Historische S-Bahn e.V. [4] een avondrit met haar op dit moment regelmatig rijdend materieel. Dit materieel wordt regelmatig ingezet voor rondritten, onder andere met Nieuwjaar, Pasen en Kerst.

Motorwagen 3839 in S-Bahnhof Potsdamer Platz op 2 oktober 2025.

Het betrof een combinatie van twee zogeheten Viertelzüge: motorwagen 3839, bijwagen 6401, stuurstand 875 605-8 en motorwagen 475 605-2. Normaal bestaat een S-bahn Vollzug uit acht wagens; dit betrof dus een zogeheten Halbzug. Met deze combinatie van materieel uit resp. 1937 [5] en 1927 [6], werd de stad doorkruist.

Het interieur van motorwagen 3839 in S-Bahnhof Potsdamer Platz op 2 oktober 2025.

Alleen al voor het geluid van de elektromotoren koop ik een kaartje. Bij het aanzetten een sonore lage brom, het versnellen levert een hemels gezang op; je waant je weer terug op een rit langs de spookstations op de Nord-Süd S-Bahn in de tijd van voor de val van de muur. En op een rit waar meer snelheid gemaakt kan worden (tot 80 km/h) is het helemaal audio-genieten, zie/luister [7] als voorbeeld.

Dienstregeling en route van de avondrit.

Motorwagen 475 605-2 bij het Reichsbahnausbesserungswerk Schöneweide op 2 oktober 2025.

Rit met Schienenbus

Op 3 oktober ‘s middags reed een railbus door en om Berlijn, zie [8]; deze rit werd georganiseerd door de Berliner Eisenbahnfreunde e.V. Vanuit station Lichtenberg werd een “grenzenlose” trip gemaakt langs de drie voormalige grensstations waar de Berlijnse overgangen voor treinverkeer tussen BRD en DDR zich bevonden: Friedrichstraße, Griebnitzsee en Staaken. De ruim twee uur durende rit werd uitgevoerd met een Schienenbus uit 1954, de VT 95 9396 en een bijwagen, de VB 142 307, uit hetzelfde jaar. Een uitgebreide toelichting werd gegeven over alles wat er nog wél, maar ook níet meer, te zien is aan voormalige grensovergangen.

Na inwerkingtreden van het zogeheten Transitabkommen tussen BRD en DDR uit 1971 werd de controle van treinen voor personenverkeer in de trein zelf uitgevoerd. Deze Transitzüge reden onder bewaking de diverse routes tussen BRD en West-Berlijn (en terug) en de passagiers kochten in de trein een verplicht Transitvisum. De oponthouden bij de grensstations Staaken en Griebnitzsee werden hierdoor verkort en dienden alleen nog voor de controle van het exterieur van de trein: honden rondom en spiegels voor de onderkant van de trein.

De route van de railbus van de Berliner Eisenbahnfreunde op 3 oktober 2025.

Railbus VT 95 9396 en bijwagen VB 142 307 in station Lichtenberg op 3 oktober 2025.

De nadering van station Friedrichstrasse op 3 oktober 2025.

De van de grensovergang Friedrichstraße bewaarde inrichting en attributen zijn nog steeds te zien in het Tränenpalast op het voorplein van dat station, een bijzonder interessant museum.

Ook de Berliner Außenring werd (deels) bereden – tussen de stations Golm en Priort – en toegelicht. Deze circa 125 km lange ringspoorlijn, waarvan korte trajectdelen al tussen 1902 en 1941 ontstonden, werd tussen 1948 en 1956 (af)gebouwd teneinde de DDR onafhankelijk te maken van rijden in/door West-Berlijn. Ondanks de materiaaltekorten in die tijd werd de lijn dubbelsporig uitgevoerd; zo werden ook brugdelen van verschillende formaten en uitvoeringen uit het gehele land naar Berlijn gehaald om de Außenring maar snel te kunnen voltooien. Uniformiteit was destijds een luxe….

Bezoek aan het trammuseum

Tot slot was er op 4 oktober een open dag van de vereniging die het Berlijns trammuseum runt. Deze Verein [9] is gevestigd in een remise van de BVG die niet meer voor dienstgebruik geschikt was. Reden: de trams werden in de loop der jaren steeds breder, maar de deuren van de remise bleven dezelfde breedte houden. De veiligheidsmarge in de breedte dreigde ca. 15 jaar geleden overschreden te worden, waarop de BVG de remise aan het Verein aanbood. Ongeveer 50 historische trams hebben er nu onderdak. Het in normale lijndienst rijdend BVG-materieel staat sindsdien op het terrein voor de remise opgesteld.

Het Betriebshof Köpenick in de sneeuw op 28 januari 2010. Foto: René Frost.

De remise van het Betriebshof Köpenick op 4 oktober 2025

Een wagen met bijzondere verhalen vond ik de 627, een dubbeldeks paardentramwagon uit 1886. Bij de indienststelling mochten om moverende redenen (je moet een steile trap beklimmen met passagiers beneden je) alleen heren op het bovenste dek plaatsnemen.

Wagen 627 in het Betriebshof Köpenick op 4 oktober 2025

Saillant detail is verder dat deze wagens eind 19e eeuw gewoon bleven rijden, ook op trajecten die al geëlektrificeerd waren… De ruimte tussen draad en de dek-passagiers bedroeg naar verluidt ca. 10 cm….

De BVG geeft, maar neemt ook…. Sinds april 2023 is het voltage op de bovenleiding verhoogd van 600 naar 750. Dit om bij gelijke stroomsterkte een betere rijprestatie te kunnen leveren, met het oog op een sneller en efficiënter tramverkeer. Helaas zullen hierdoor de rijvaardige historische trams alle omgebouwd moeten worden, een proces dat maar langzaam verloopt. Slechts twee voertuigen (motorwagen 5117 en bijwagen 5563) zijn tot nu toe omgebouwd.

Motorwagen 5117 in het Betriebshof Köpenick op 4 oktober 2025.

Naast het historisch materieel zijn er in de remise wat kleine tentoonstellingen en een zelfbouw tram-modelbaan. Rondleidingen duren ongeveer een uur en ikzelf heb deze uitermate interessant gevonden vanwege de uiteenzettingen die (naast en in het betreffende materieel) gegeven werden over onder andere de ontwikkeling van het tramverkeer in Berlijn vanaf de eerste paardentramlijn uit 1865.

Kortom, dit geldt al jaren: Berlin ist eine Reise wert!

Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld): Jan Post