Deze maand extra veel trams in NVBS Actueel

Trams in Berlijn

In het vorige nummer van NVBS Actueel kwamen nogal wat Berlijnse trams voorbij. Zo liet Ciril van Hattum een aantal foto’s uit zijn collectie zien. John Krijgsman, die heel wat voetstappen in Berlijn heeft liggen en daar duizenden foto’s heeft gemaakt, reageerde op dit artikel.

De foto met maximum-traction vierasser 5274 is heel interessant. Achter deze motorwagen hangen echter geen REKO-bijwagens, maar bijwagens van het type BF 42, in 1944 gebouwd door de Waggonfabrik Wismar. De tram rijdt de eindpuntlus Taubenstrasse in, de bestemming die ook op de wagen staat. Maar de foto kan niet genomen zijn op 16 juli 1968, want op 12 december 1966 is het tramtraject naar de Taubenstrasse (via de Charlottenstrasse) opgeheven. Lijn 72 kreeg zijn eindpunt aan de noordkant van het centrum. Lijn 72 reed alleen op zaterdag en zondag naar de Taubenstrasse. Ik vermoed dat de foto (als 16 juli wel klopt) genomen is op zaterdag 16 juli 1966. Dus een verschrijving in het jaartal. Wat een toeval: motorwagen 5274 bestaat nog steeds en behoort sinds 1970 tot de collectie museumvoertuigen. Zie deze foto:

Scharnweberstraße, Berlijn, 21 juni 1987. BVB 5274 + 1707. Foto: John Krijgsman.

Ciril doet het voorkomen alsof er na ‘de Tatra’s’ ook nog gelede KT4D kwamen. Die KT4D waren echter de eerste Tatra’s in Berlin, vanaf 1976. De vierassige Tatra’s waren van het type T6/B6. Deze kwamen als laatste (1988-1991) en gingen als eerste (vanaf 2007). De (gemoderniseerde) KT4D maakten in 2021 hun laatste ritten in de lijndienst. De foto met de oranje driewagentram betreft niet drie keer een T6A2 motorwagen. De achterste wagen is een bijwagen type B6A2. De stroomafnemer die je ziet is van een tram die op het spoor daarachter rijdt. De driewagentrams reden altijd in de combinatie mw+mw+bw.

Van de driedelige lagevloertrams GT6N zijn de eerste 120 tussen 1994 en 2000 geleverd door AEG en ADtranz. Alleen de laatste 30 zijn tussen 2001 en 2003 geleverd door Bombardier, dat inmiddels AEG en ADtranz had ingelijfd. Het ontwerp van dit type lagevloertram is van MAN/AEG en dateert uit 1989, toen de eerste wagens geleverd werden aan het trambedrijf van Bremen. In Berlijn rijden geen trams van Siemens. Na de GT6N kwamen vijf- en zevendelige Flexity’s van Bombardier. De volgende generatie Flexity’s (met daarbij een negendelige uitvoering) komt van Alstom, omdat Bombardier inmiddels is ingelijfd door Alstom.

Bij de tram van Woltersdorf rijden op vrijwel alle uren niet een maar twee dienstwagens, in een twintigminutendienst. Alleen op zaterdag en zondag is er voor 9 en na 20 uur een veertigminutendienst met één wagen. In de spitsuren ma-vr rijden er zelfs drie trams, waarvan er één de frequentie verdubbelt naar een tienminutendienst tussen Bf Rahnsdorf en Woltersdorf Berliner Platz. Bij 7 minuten rijtijd en 3 minuten keertijd past dat allemaal net, uiterst efficiënt dus. Er zijn drie vierassers met lagevloerinstap besteld bij Modertrans (Polen). Ver­moede­lijk is het in 2024 afgelopen met de inzet van de meer dan 60 jaar oude Gotha-tweeassers.

Overigens hebben de lijnnummers van de drie trambedrijfjes Woltersdorf, Schöneiche en Strausberg niets te maken met de BVG. Het is het Verkehrs­verbund Berlin-Brandenburg (VBB) dat bepaalt welke lijnnummers er binnen een bepaald gebied gebruikt worden. Bij de oprichting van het VBB kregen de drie niet door de BVG geëxploiteerde tramlijnen ten oosten van de stad de nummers 87, 88 en 89. En de tramlijnen in Potsdam kregen de nummers 90 t/m 99 toebedeeld.

Lenin op de Leninplatz

In de rubriek Toen en … in het vorige nummer liet Fons van der Jagt een paar foto’s zien om de situatie voor en na de val van de Muur te illustreren. Bij zijn artikel leverde hij ook een foto die buiten het bestek van deze rubriek viel en waar hij weinig informatie over kon geven.

Maar John Krijgsman herkende het beeld direct: dit is de Leninplatz. Het stand­beeld van Lenin heeft daar gestaan van 1970 tot november 1991. Het sinds de val van de Muur in 1989 omstreden beeld is toen gedemonteerd en begraven. Zo’n 15 jaar geleden is na de nodige discussies de kop van Lenin weer opgegraven. Die maakt nu deel uit van een permanente tentoonstelling in de citadel van Spandau over Berlijnse standbeelden. Sinds 13 maart 1992 heet dit plein Platz der Ver­einten Nationen. De blauwe auto is een Lada.

Lees ook John Krijgsman zoekt de grenzen op in NVBS Actueel, juni 2018.

Trams in Luxemburg

In het vorige nummer werd het APS-systeem beschreven dat onder andere wordt gebruikt op de tramnetten in Bordeaux en in Sydney. In plaats van via een bovenleiding krijgen de trams stroom toegevoerd via een ondergronds systeem. APS staat voor Alimentation Par le Sol. Jan Reijnders reageerde op dit artikel met de opmerking dat in de hoofdstad van Luxemburg ook zo’n systeem wordt gebruikt.

De lijn loopt momenteel vanaf Kirchberg via de universiteit, het Europarlement naar twee haltes voorbij het station. De lijn zal in de komende jaren verlengd worden naar de luchthaven en Cloche d’Or. In de binnenstad kom je trams tegen die zonder bovenleiding kunnen rijden. In de buitenwijken heeft men wel boven­leiding.

Het in Luxemburg gebruikte systeem lijkt inderdaad op APS maar werkt toch iets anders. Dit systeem is ontwikkeld door de firma CAF en wordt ACR genoemd: Acumulador de Carga Rápida. ACR werkt met condensatoren die snel worden opgeladen wanneer de tram stilstaat bij een halte. Dat levert voldoen energie op om de volgende halte te bereiken. Het opladen gaat via een ondergrondse stroom­­rail bij de halte of via de bovenleiding.

Alstom heeft inmiddels een verbeterde versie van APS ontwikkeld. Dit heet SRS: Système de Recharge statique par le Sol. Hierbij is alleen een stroomrail aan­wezig bij de haltes. De verbinding tussen de haltes gaat via een ondergrondse kabel, wat goedkoper is dan een stroomrail over de hele lengte van het traject.

In 2022 verwierf Alstom een contract voor het gebruik van het APS-systeem voor de elektrificatie van een 3,9 km lange verbinding tussen de bestaande tram­netwerken Trambaix en Trambesòs in Barcelona. Ook 18 trams van de bestaande vloot van 41 Alstom Citadis-trams zullen worden aangepast voor het gebruik van het APS-systeem.

Luxembourg Pfaffenthal, 15 augustus 2018. Luxtram 101 (T1), een tram gebaseerd op het ACR-systeem. Foto: Ciril van Hattum.

Lees ook de door Ciril van Hattum geschreven artikelen De bovenleiding verdwijnt in Op de Rails van januari 2016 en De bovenleiding verdwijnt verder in Op de Rails van maart 2019.

redactie NVBS Actueel