Wuppertal: Weihnachtsmarkt
mit Schwebebahn

door Oege Kleijne

De tijd van de kerstmarkten breekt weer aan. Vanuit Nederland reizen weer vele tienduizenden liefhebbers af naar een Duitse kerstmarkt (Weihnachtsmarkt) om daar in de echte kerststemming te komen of om koopjes in de wacht te slepen. Onze suggestie: Wuppertal, want deze stad heeft ook op railgebied het nodige in de aanbieding. Voor een dagje, een weekendje of zelfs een weekje in kerstsfeer.

In Wuppertal kan de bezoeker kiezen uit verschillend kerstmarkten. In het grootste stadscentrum in Elberfeld maar ook in het kleinere Barmen.
Foto: Björn Ueberholz/Wuppertal Marketing.

De Duitse kerstmarkten trekken steeds meer bezoekers. Vooral Aken, Keulen, Düsseldorf, Münster (Westfalen), Dortmund (met de grootste kerstboom ter wereld) en zelfs Berlijn (minimaal zestig kerstmarkten!) raken meer en meer in trek bij Nederlanders. Deze populariteit kent ook een keerzijde: de enorme drukte in de weekends. Een alternatief vormt Wuppertal, net buiten het Ruhrgebied, met verschillende, iets minder drukke kerstmarkten en veel attracties op railgebied. De meest populaire Weihnachtsmarkt: vlakbij het Hauptbahnhof, in het centrum van de stad.

Schwebebahn

Railattracties en shoppen gaan goed samen in deze stad. Uniek in Wuppertal is de Schwebebahn. Deze rijdt van Wuppertal Oberbarmen (waar zich ook de werkplaats bevindt) in het oosten via het belangrijkste stadscentrum (Elberfeld) naar het eindpunt Wuppertal Vohwinkel in het westen. Met zo’n vijftig kilometer per uur zweeft de reiziger tussen de gebouwen door en die ontdekt al snel dat deze Schwebebahn grotendeels over de rivier de Wupper is gebouwd. Vooral het laatste deel van deze rit is bijzonder: de lijn loopt dan pal boven onder meer de Kaiserstrasse die in deze periode van fraaie kerstverlichting is voorzien.

Wuppertal is vooral bekend door de Schwebebahn. Ooit was het een walhalla voor tramliefhebbers. Om een tram en een Schwebebahn tegelijkertijd op de foto te krijgen, moest de fotograaf soms lang wachten of snel geluk hebben. Op de foto gelede tram 3407 uit 1961 op lijn 602 met daarboven Schwebebahn 7 op de Loher Strasse op 30 april 1984. Foto: Paul van Baarle.

De reiziger krijgt zo nu en dan de kans een blik te werpen in de woonkamers van de aan de straat liggende huizen. In de kerstperiode is te zien hoe de Duitsers hun huizen tooien met kerstversiering.
Aan beide eindpunten en op het centraal station in Elberfeld kan ook op de (regionale) trein worden overgestapt.
De Schwebebahn is niet alleen een toeristische attractie van formaat, maar vormt ook de ruggengraat van het openbaar vervoer in Wuppertal.
Voor de liefhebbers van het huidige Schwebebahn-materieel: als alles volgens plan verloopt, zullen in 2017 de eerste nieuwe treinstellen hun intrede doen. Deze zullen de oudere, nu rijdende types vervangen. Op Wikipedia is hierover meer informatie te vinden.

Aan de westkant zweeft de monorail boven de straten. De reiziger krijgt zo nu en dan de kans een blik te werpen in de woonkamers van de aan de straat liggende huizen. In de kerstperiode is te zien hoe de Duitsers hun huizen tooien met kerstversiering.
Foto: Roelof Hamoen.

Spoorwegen – veel afwisseling

De hoofdspoorlijn van Düsseldorf/Keulen naar Hagen loopt op veel plekken parallel aan de Schwebebahn. Omdat deze spoorlijn zowel door het regionale treinverkeer als de hogesnelheids- en goederentreinen wordt gebruikt, is afwisseling troef. Wie een uurtje op het belangrijkste station – het Hauptbahnhof (Hbf) – het treinverkeer wil gadeslaan, zal zich zelden vervelen. En de lijn volgend: er zijn tal van aardige fotopunten waar de trein zich tegen de heuvelachtige achtergrond of geflankeerd door oude monumentale gebouwen laat vastleggen.
Die fraaie en vooral afwisselende omgeving ontdekte ook de beroemde spoorwegfotograaf Carl Bellingrodt die in Wuppertal woonde. Een indruk van zijn werk, dat vooral door treinen in opvallende landschappen gekenmerkt wordt, is op veel plaatsen op internet te vinden. Regelmatig verschijnen publicaties bij de Eisenbahn Kurier waarin zijn foto’s opduiken of die geheel uit zijn fotografische hoogstandjes bestaan. Ook in de NVBS-winkel – zeker in de tweedehandsafdeling – zijn geregeld boeken van deze fotograaf te vinden.
De website Bahnen Wuppertal wijdt ook een pagina aan deze beroemde fotograaf.

Afwisseling in materieel- en treinsoorten op de spoorlijn dwars door Wuppertal, zoals hier op het Hauptbahnhof. Links een Intercity in de richting van Keulen met loc 101 107, midden een ICE-treinstel van de tweede generatie op weg naar Berlijn en rechts treinstellen van het type 425 in de regionale diensten. Wuppertal Hbf, 4 april 2010. Foto: Sjoerd Bekhof.

Spoorse infrastructuur

Ook voor de infrastructuurliefhebber heeft Wuppertal, althans de omgeving, het nodige in petto. Zo wordt de spoorlijn Mettmann – Wuppertal weer nieuw leven ingeblazen. Deze zal uiteindelijk dubbelsporig en geëlektrificeerd tot leven komen, zij het op een hier en daar aangepast tracé ten opzichte van de vroegere lijn. Meer informatie is te vinden op de website van de Regio-Bahn.
Spoorzoekers kunnen in en om Wuppertal eveneens hun hart ophalen. De ooit in het noorden van Wuppertal gelegen spoorlijn, de zogeheten Nordbahn, is momenteel grotendeels omgebouwd tot fietspad. Bijzonder aan deze lijn is de tracering die door tunnels en hoge viaducten gekenmerkt wordt.

Op de zogeheten Nordbahn is op grote delen een fietspad neergelegd. Langs deze vroegere spoorlijn staan tal van herinneringen aan de spoorwegexploitatie, zoals stationsgebouwen. Op de foto het fietspad – toen nog maar gedeeltelijk gereed – op het voormalige station Wuppertal Loh op 6 juni 2011. Foto: Oege Kleijne.

Ook de vroegere lijn naar Wuppertal Cronenberg – waar ooit de accumotorrijtuigen serie 515 reden – vormt een bijzonder object voor spoorzoekers. De slingerende loop van de lijn (vroeger werd de lijn “Samba” genoemd) is nog goed te volgen en op grote delen ligt nu een fiets/wandelpad.

Aan het eindpunt van de vroegere “Samba” ligt het voormalige stationsgebouw Wuppertal Cronenberg. Opname uit 2011. Foto: Oege Kleijne.

Zowel ten noorden als ten zuiden van Wuppertal liepen vroeger veel spoorlijnen, vooral lokaallijnen. Wie in het bezit is van de Eisenbahnatlas Deutschland of een flinke speurtocht onderneemt op internet, stuit op vele tientallen spoorlijnen in en om Wuppertal, waarvan de restanten verkend kunnen worden. Een bijzonderheid vormt ook de Wuppertalbahn met het Museumsbahnhof Dahlhausen (Wupper), niet te verwarren met het grote gelijknamige museum in Bochum-Dahlhausen.

De tram mag dan uit het stadscentrum van Wuppertal verdwenen zijn, in de wijk Kohlfurt bestaat nog steeds de mogelijkheid de tijden van weleer op kleinere schaal te beleven op een museumtramlijn in een schitterende omgeving. Op de foto motorwagen 105 bij de halte Greuel. Foto: Bergische Museumsbahnen.

Trams – museum met tramlijn

Van het ooit zo omvangrijke net van tramwegen in en rond Wuppertal is volgens insiders nog maar weinig terug te vinden. De uitzondering op deze regel vormt het trammuseum Bergische Museumsbahnen in de wijk Wuppertal Kohlfurt, met een elektrische tramlijn tussen eerstgenoemde plaats en de wijk Cronenberg. Op dagen dat er gereden wordt, biedt deze schitterend gelegen tramlijn een relatief hoge frequentie. De eerstvolgende ritten staan gepland op 3 en 4 december 2016. Dit zijn zogenoemde Nikolausfahrten, vooral bedoeld voor kinderen die een (Duitse) Sinterklaas willen ontmoeten en uitzien naar een cadeautje. De relatief lage ritprijs valt op deze dagen wat hoger uit en ook is het aan te raden tevoren te reserveren. Het materieel bestaat uiteraard uit trams die ooit dienstdeden op het net rond en in Wuppertal en daarnaast kan de bezoeker ook materieel tegenkomen uit onder meer Aken, Bochum, Hagen en het nabijgelegen Remscheid.
De geschiedenis van de tram in Wuppertal staat beschreven op de website van Bahnen Wuppertal.

Uitstapjes – te veel om op te noemen

Wuppertal kan ook het startpunt zijn van een bijzondere treinrit door een fraai berglandschap. Bijvoorbeeld Wuppertal Hbf – Remscheid – Müngstener Brücke – Solingen Hbf – Wuppertal Hbf. Een voorproefje vanuit de cabine van een Abellio-treinstel is te vinden op YouTube. De Müngstener Brücke is met 107 meter het hoogste spoorwegviaduct van Duitsland. Wie uitstapt op het station Solingen Schaberg kan de brug (na een flinke afdaling) ook vanuit het dal fotograferen. Rond dit viaduct kunnen schitterende wandelingen gemaakt worden. De treindienst over dit viaduct en op deze lijn verzorgt NS-dochter Abellio en het materieel draagt – zij het wat bescheiden – ook het NS-vignet.

Het hoogste spoorwegviaduct van Duitsland staat niet ver van Wuppertal. Tegenwoordig verzorgt NS-dochter Abellio op deze lijn de treindiensten. Op de foto een onbekend treinstel type Lint, gefotografeerd in april 2016. Foto: Dennis te Dorsthorst. Van deze rit is ook een door Dennis gemaakt filmpje te zien op YouTube.

Vanuit Wuppertal ligt Keulen met de bekende Dom op een klein uurtje reizen. Onderweg in Opladen kan worden uitgestapt om naar de bekende huissloper van de Deutsche Bahn te lopen. In de regel staat hier sloopmaterieel.
Een andere rit gaat in de richting Essen Hbf over de S-Bahn-lijn Wuppertal Vohwinkel – Essen Hbf (via Velbert). De lijn slingert zich eerst door heuvelachtig gebied en loopt daarna vaak parallel aan de rivier de Ruhr, waarnaar het dit gebied vernoemd is.
Kortom: Wuppertal biedt voor elk wat wils. Ook voor partners die leuk willen winkelen en uren op een kerstmarkt willen doorbrengen.

Wie per trein een uitstapje maakt naar Keulen komt (vanuit de trein uit Wuppertal aan de rechterkant na passeren van het station Opladen) langs de huissloper van de Duitse spoorwegen: Bender. Hier staan meestal locomotieven en soms ook treinstellen waarvan de dagen geteld zijn. Op de foto onder meer DB-loc 143 907 op 30 mei 2013.
Foto: Oege Kleijne.