Nieuwe boeken en dvd’s

Die Hamburger S-Bahn, Gestern und Heute

Dvd. 58 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 463-5005. Prijs: € 19,80

In 1907 kreeg de havenstad Hamburg de modernste Stadtbahn van Duitsland: geëlektrificeerd met 6600 Volt wissel­stroom en bovenleiding. Iets minder modern waren de rijtuigen: typische Pruisische coupérijtuigen met lichtkap. In Berlijn reed de Stadtbahn toen nog met stoom, maar vanaf 1923 kreeg Berlijn ook zijn elektrische treinen. Toen was gelijkstroom met derde rail het summum. De stalen rijtuigen hadden schuifdeuren en een open inrichting. Hamburg kon niet achterblijven en in 1940 (!) werden nieuwe moderne driewagen­stellen in gebruik genomen voor derde rail gelijkstroom, de latere serie 471, maar met 1200 in plaats van 750 Volt.

Tot 1955 werden beide systemen als gevolg van de Tweede Wereldoorlog in Hamburg naast elkaar gebruikt, toen was het afgelopen met de versleten wisselstroomtreinen. Vanaf de jaren 50 werd het netwerk geleidelijk uitgebreid, soms langs bestaande sporen, maar in 1979 met een ondergrondse verbinding tussen het Hauptbahnhof en station Altona. Daarvoor waren natuurlijk nieuwe treinen nodig: serie 470 in elegant Wirtschaftswunder-design en serie 472 met een hoekig jaren 70-ontwerp. Al deze treinen kunnen gekoppeld rijden. In de 21e eeuw werden de oudste series 470 en 471 afgevoerd en de 472 gemoderniseerd. Vervanger vanaf 1994 was de serie 474, nog steeds met ouderwetse derde rail.

Deze dvd behandelt de interessante geschiedenis van de Hamburger S-Bahn, met als uitgangspunt het jubileum van het bedrijf in 2007. Alle materieelsoorten worden behandeld, evenals de diverse lijnen, met veel beelden uit de jaren 90, toen alle treinseries nog reden. Tegenwoordig is een treinstel van de oudste serie 471 als museumtrein in gebruik, inclusief de oude houten banken. We zien de oude blauwe trein op een rit naar Blankenese met reizigers die zichtbaar genieten. We rijden mee op alle typen treinen, door tunnels onder de drukke stad, maar ook enkelsporig naar Sülldorf en Wedel, waar de stad ver weg lijkt te zijn en de armseinen nog met hendels worden bediend. We zien hoe bestuurders hun trein ’s ochtends vroeg ‘opbouwen’.

Bij de serie 474 gaat alles dankzij de boordcomputer automatisch, tenminste nadat in het eerste jaar alle kinderziektes waren overwonnen. Het nieuwe kleurenschema van deze treinstellen beviel niet en is vervangen door DB-rood. Sinds 2007 rijdt een deel als tweesysteemtreinstel serie 474.3, ook geschikt voor wisselstroom en bovenleiding. Daarmee is de cirkel weer rond. Ook het overschakelen van stroomsysteem in de 474.3 gaat volautomatisch en we zien hoe de trein van systeem verandert terwijl wisselstraten worden doorlopen.

De geschiedenis van de S-Bahn in Hamburg is minder bewogen dan in Berlijn, maar zeker niet minder interessant. Dat zorgt voor een leuke dvd.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Führerstandsmitfahrt Stuttgart-Ulm (inkl. Streckenporträt)

Dvd. 80 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 459-4061. Prijs: € 11,80

Führerstandsmitfahrt Ulm-München (inkl. Streckenporträt)

Dvd. 92 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 459-4062. Prijs: € 11,80

Cabineritten kunnen best eentonig zijn. Camera voorin en rijden maar. Misschien wordt nog aangegeven welke stations we passeren en worden de stops ingekort. Dat is het dan. Maar niet met deze nieuwe dvd’s van Eisenbahn Kurier, inclusief ‘Streckenporträt’. Op de stations waar wordt gestopt, stappen we nu ook uit. We kijken rond op het station en krijgen te horen en te zien welke treinen, soms ook trams en metro’s, er komen. Want veel hobbyisten willen weten of een traject interessant is. Zo wordt de cabinerit niet alleen meerijden, maar ook informatief.

Op de eerste dvd rijden we over de Geislinger Steige die met fraaie bogen de hellingen bedwingt. Vroeger waren hier extra locs nodig, maar alleen de zwaarste goederentreinen krijgen nu nog een duwtje. We stoppen onder andere in Göppingen, de stad van Märklin. Daar wordt een spoorfeestje gevierd, maar wij moeten door.

De tweede dvd gaat van Ulm naar München. Het traject is vanaf Mammendorf drie- of viersporig. Goed voor de reizigers, die nu geen last hebben van vertraagde S-bahnen, maar frustrerend vanwege de vele geluidschermen die ons het zicht benemen. We eindigen op het indruk­wekkende Hauptbahnhof van München, met 32 sporen een van de grootste kopstations van Europa. Het grote moderne seinhuis uit 1964 staat er gelukkig nog.

De ritten zijn in 2013 opgenomen. In een korte ‘making of’ krijgen we te zien hoe de beelden tot stand komen. De opnamen lagen mogelijk nog op de plank, maar met deze nieuwe opzet hebben de ‘Führer­standsmitfahrten’ van Eisenbahn Kurier echt meerwaarde. En bovendien voor een zeer aantrekkelijke prijs. Gratis thuis­bezorgd.

Dvd Stuttgart-Ulm: Bestel direct

Dvd Ulm-München: Bestel direct

Sonderfahrzeuge. Helfer auf Schienen – Arbeiter im Hindergrund.

Dvd. 58 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 459-4063. Prijs: € 19,80

Onbekend maakt onbemind. Maar zonder deze treinen functioneert de Deutsche Bahn niet. De ‘Sonderfahrzeuge’ zijn sinds de zogenaamde ‘Bahnreform’ in 1995 ondergebracht bij verschillende dochterbedrijven zoals DB Bahnbau, DB Systemtechnik en DB Netz Notfalltechnik. Het materieel is goudgeel of rood.

Van oudsher zit DB Systemtechnik in Minden en München Freimann, maar nu ook in Brandenburg an der Havel en zelfs in Derby (Engeland). Traditioneel rijdt men hier met interessante locomotieven. Vroeger met bijzondere stoomlocs zoals Baureihe 18.3, tegenwoordig met e-locs, vaak prototypes of ‘Einzelstücke’. Nu met een Baureihe 120, 182 en een 218, maar eerder met de 103 222 en de 110 169. Laatstgenoemde locs komen ruim in beeld. Opvallend is dat veel meettreinen tegenwoordig uit de trekduweenheden bestaan met een e-loc of dieselloc en een stuurstandrijtuig. Daardoor is men letterlijk meer wendbaar.

De treinen op deze dvd worden voor allerlei doeleinden gebruikt. Rails worden gecontroleerd met de ‘Ultraschall Schienenprüfzug’ en ‘RAILab’ onderzoekt spoorgeometrie. RAILab staat trouwens voor Rollendes-Analyse- und Inspektions-Labor. Daar heeft iemand even over gepuzzeld. Er zijn slijptreinen en bovenleidingsinspectietreinen. Het ballastbed wordt vervangen en schoon­gemaakt door een 500 meter lange trein die het spoor optilt en de ballast vervangt. Alle deze treinen komen voorbij op de dvd.

De DB beschikt bovendien nog altijd over eigen spoorwegkranen. We zien een 25-tonskraan in actie bij een ontsporing en volgen de operatie om de rijtuigen en de loc weer in het rechte spoor te krijgen. De kraan kan de loc niet volledig tillen, maar dat hoeft ook niet! Er zijn ook oude kleurenbeelden van twee prachtige stoomkranen die een tijdelijke brug verplaatsen. De nieuwste DB-kranen van de firma Kirow in Leipzig zien we op Innotrans. Deze kranen Baureihe 732 zijn goed voor een draaglast van 100 ton. Het pronkstuk is de nieuwe kraan Mammut, Baureihe 733. Deze kan 160 ton aan. We zien de kraan met bijbehorende wagens met ongebruikelijke tractie. Meer over de kranen van Kirow ziet u in dit filmpje.

Veel aandacht is er voor de nieuwe tunnelreddingstrein in Fulda van DB Netz Notfalltechnik. Een Notfall-manager laat de hightech binnenkant van de trein zien. En nu maar hopen dat de trein nooit zal worden gebruikt. Ten slotte krijgen we testritten te zien op de hogesnelheidslijn van Erfurt naar Erlangen. Zie Op de Rails, februari 2018. Hiervoor wordt gebruikgemaakt van de vierdelige ICE-S. De lijn is toegelaten voor 300 km/u en dat betekent dat de testritten tot maximaal 330 km/u (10% extra) moeten worden uitgevoerd.

Kortom: een superleuke dvd die doet verlangen naar meer.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

abc Rail Guide 2018

Door: Colin J. Marsden. 336 blz., A5, 339 kleurenfoto’s, circa 25 schematische kaarten. Uitgever: Crécy. Artikelnummer 165-0082. Prijs: € 19,50

Zo langzamerhand zijn we wel gewend aan de geprivatiseerde spoorweg­maat­schap­pijen van Groot-Brittannië, maar het blijft hollen om de ontwikkelingen bij te houden. Deze gids kan daarbij helpen. Hierin staan per bedrijf de nummers van de locomotieven, treinstellen en rijtuigen. Per voertuig wordt aangegeven: nummer, depot, ‘operational pool’, kleurenschema, eigenaar en exploitant. Meestal met lettercodes van 2, 3 of 4 letters, die achter in het boek moeten worden opgezocht.

Er zijn ongeveer 100 exploitanten. Dat is overigens vergelijkbaar met de situatie voor de zogenaamde ‘Grouping’ van de Britse spoorwegen in 1923. Sommige exploitanten gebruiken ook graag de namen van bedrijven uit die tijd, zoals Great Western Railway en London & North Western Railway. Margaret Thatcher kan tevreden zijn. De namen van de eigenaren van het materieel liggen soms minder voor de hand: Bank of Tokyo, British Airports Authority of Knorr Bremse Rail. Maar daar zullen minder spotters zich druk om maken. Deze zullen de kleurencodes, ongeveer 250, interessanter vinden. Dat maakt weer goed dat veel exploitanten met treinstellen uit de stal van Siemens en Bombardier rijden.

De 25 belangrijkste exploitanten hebben een schematisch kaartje van het netwerk, zodat je kunt zien waar de treinstellen van bijvoorbeeld Merseyrail in hun opvallende gele kleur rijden (een verwijzing naar de huiskleur van eigenaar Abellio?). Bij alle treinseries staan in een kadertje met piepkleine letters ook de technische gegevens. Opvallend is dat ook Ierland en Noord-Ierland zijn opgenomen, waar de situatie nog ‘normaal’ is. Plus Isle of Man, inclusief de tractie van de paardentram: alleen namen, geen nummers!

Voorin het boek staan de regels waar een spoorwegenthousiast zich in het Verenigd Koninkrijk moet houden. Kort samengevat: geen gele jasjes aan en nergens op klimmen! Maar als je de aanwijzingen van het stationspersoneel (wel in geel jasje) opvolgt, mag je ‘spotten’. Op de laatste 30 bladzijden staat voor de spotter een nummerlijst, waarin het materieel op de ouderwetse manier kan worden afgestreept – nou ja, afgevinkt in het daarvoor bedoelde hokje.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Böhmerwaldveteranen. Mit der ‘Nähmaschine’ unterwegs.

Door: Joachim Piephans & Andreas W. Petrak. 208 blz., 23 x 17 cm, 15 zw/w en 225 kleurenfoto’s, 1 kaart. Uitgever: Edition Bohemica. Artikelnummer 031-0001. Prijs: € 36,00

Bohemen beslaat het westelijke deel van Tsjechië. Het hertogdom was eerst deel van Oostenrijk-Hongarije maar werd na de Eerste Wereldoorlog een gebied van de nieuwe staat Tsjecho-Slowakije. Het Böhmerwald uit de titel ligt op de grens met Duitsland ten oosten van Beieren.

‘Nähmaschine’ is de bijnaam die Duitse spoorwegliefhebbers gaven aan deze Tsjechische dieselelektrische motorwagens van het type M262.0 (later series 830 en 831), gebouwd vanaf 1949 tot 1960 in 250 stuks, maar 12 stuks brandden al voor de levering door Tatra Studénka in de fabriek uit. De wagens doen met hun kopdeuren denken aan de Duitse VT 137 van voor WO II. Ze waren oorspronkelijk voor sneltreindiensten bedoeld, maar reden uiteindelijk boemeltjes op de zijlijnen in westelijk Bohemen.

De uitgever Edition Bohemica uit Goldkronach bij Bayreuth (Duitsland) is gespecialiseerd in Midden- en Oost-Europa en geeft mooie kwaliteitsalbums uit over treinen in dit gebied. Daarbij is er naast de treinen en hun exploitatie ook aandacht voor (streek)historie en landschap. Het boek begint op de eerste 30 bladzijden met een technische beschrijving van de motorwagens, gevolgd door enkele bladzijden over de afgebeelde lijnen. Voorin is een kaartje van het gebied opgenomen en een tekening van de wagens met hoofdafmetingen. Achter in het boek staat een lijst van bewaarde exemplaren van de serie, die in 2008 buiten dienst ging.

Een merkwaardigheid van de motorwagens mag niet onvermeld blijven. Bij warm weer schoot de koeling van de motoren tekort en moest – tot ongenoegen van de reizigers – de verwarming aan worden gezet om voor extra warmteafvoer te zorgen. Een verschijnsel dat gebruikers van de ‘Miljoenenlijn’ in de tijd van de Blauwe Engelen niet onbekend zal voorkomen.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Leo de Jong