Een Duitse smalspoorlijn die herrijst

De Härtsfeldbahn

Paul van Baarle bezocht de Härtsfeld-Museumsbahn. Dit is een smalspoorlijn (1000 mm) vanuit Neresheim in Baden-Württemberg.

Dit is niet zomaar een museumlijn op een willekeurig vrijgekomen spoortraject, of met treinen die geen historische binding hebben met de plaats van de museum­lijn. Nee, in Neresheim hebben vrijwilligers een deel van een reeds lang geleden verdwenen spoorlijn weer opgebouwd. Bijna al het huidige rollend materieel heeft daar in het verleden ook gereden.

De Härtsfeldbahn werd over een lengte van 39 kilometer van Aalen via Neresheim naar Ballmerts­hofen geopend in het jaar 1901. Met de verlenging van Ballmerts­hofen naar Dillingen (Donau) in 1906 bereikte de smalspoorlijn een totale lengte van 55 kilometer. Naast de eigen treinen reden ook geregeld ‘gasten’ over de lijn. Dit waren metersporige locomotieven en motorwagens van de Duitse fabrikanten Krupp, Esslingen en Ferrostaal die hier werden getest alvorens ze naar het buitenland werden geleverd.

Het personen- en goederenverkeer door de Württembergische Nebenbahnen GmbH werd in 1972 stilgelegd en het gehele spoortraject werd tussen 1973 en 1976 opgebroken. Het grootste deel van het rollend materieel werd na de sluiting overgebracht naar de smalspoorlijn Amstetten – Laichingen.

Museumlijn

Reeds in 1984 ontstond het initiatief om een deel van de spoorlijn weer op te bouwen als museumlijn, maar pas in 2001 werd een drie kilometer lang traject tussen Neresheim en Sagmühle heropend. De museumcollectie bestaat uit voertuigen die vrijwel allemaal een band hebben met de oorspronkelijke spoorlijn, hetzij voorheen in het reguliere verkeer, hetzij als ‘gast’.

De eerste en de laatste slag op een rijdag wordt gereden door motorwagen T 33 die hier te zien is aan het eindpunt Sagmühle. De T 33 werd in 1934 door Waggonfabrik Wismar geleverd aan de Kleinbahn Bremen – Tarmstedt en kwam in 1956 naar de Härtsfeldbahn. In de jaren zestig kreeg de motorwagen een nieuwe wagenbak van de firma Auwärter. Na de sluiting van de Härtsfeldbahn in 1973 kwam de wagen terecht op de lijn Amstetten – Laichingen, maar ze werd in 1984 al voor het toekomstige museum veiliggesteld.

Smalspoormotorwagen T 33 is voorzien van grote spoorbuffers en is daardoor geschikt voor het trekken van normaalspoor-goederenwagens geplaatst op rolbokken.

Ook het personenrijtuig TA 101 kreeg van de firma Auwärter een nieuwe wagenbak en past daarom uitstekend achter de T 33 bij het binnenrijden van Neresheim.

In Neresheim is het voormalige stationsgebouw prachtig gerestaureerd. Hier zijn ook de loodsen en de werkplaats van de museumlijn gevestigd. Links staat de ‘gast-diesellocomotief’ D4 die voor fabrikant Jung in 1954 testritten maakte op de Härtsfeldbahn alvorens aan een cementfabriek in Finland geleverd te worden. De locomotief met de bijnaam Jumbo heeft daarna nog dienst gedaan bij de Luzern-Stans-Engelberg-Bahn in Zwitserland. Qua vormgeving, geleding en aandrijving vertoont de diesellocomotief veel overeenkomsten met de (elektrische) loco­motieven die onder het type ‘Krokodil’ gerangschikt worden. Rechts op de foto wordt stoomloc 12 voor de dienst gereed gemaakt.

Smalspoorstoomloc 12 werd door Maschinenfabrik Essslingen in 1913 geleverd aan de Härtsfeldbahn en ging daar in 1963 buiten dienst. De museumclub heeft van een verroest kinderspeelrek weer een prachtige stoomlocomotief gemaakt. Het indrukwekkende klooster van Neresheim dient hier als fraaie achtergrond voor de stoomtrein richting Sagmühle.

Toekomstplannen

Het rijvaardige rollend materieel ziet er bij deze museumlijn keurig verzorgd uit en men heeft nog veel plannen. Een tweede stoomloc (nummer 11, het zusje van de 12) en een tweede dieselmotorwagen (de T 37) worden momenteel gerestau­reerd.

Tevens werkt men al vele jaren aan de verlenging van de spoorlijn naar Katzen­stein (Härtsfeldsee) waardoor de totale lengte van de lijn op 5,4 kilometer zal uitkomen. Als verre toekomstmuziek heeft men het doortrekken van de lijn naar Dischingen op het oog. Vooruitlopend hierop heeft de museumvereniging het voormalige stationsgebouw van Dischingen al aangekocht.

Samengevat is de Härtsfeld-Museumsbahn een kleine maar fijne museumspoorlijn met een historisch verantwoorde collectie die het bezoeken meer dan waard is.

Tekst en foto’s (3 juni 2018): Paul van Baarle