Nieuwe boeken en dvd’s

Verkehrsknoten Halle (S)

Dvd. 58 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 459-4070. Prijs: € 19,80

Halle an der Saale (om de volledige naam te geven) ligt zo’n 35 km ten westen van Leipzig in de deelstaat Sachsen-Anhalt. De stad is belangrijk geworden door zout­winning en later door chemische industrie. De plaats is de geboortestad van de barokcomponist Händel (1685-1759); de dvd is daarom voorzien van zijn muziek.

Halle is een knooppunt van spoorwegen en deze dvd begint daarom op het fraaie station met een indrukwekkende hal. Weliswaar is veel van het gebouw veranderd in een winkelcentrum (Einkaufs­bahnhof Halle), een “Kaufhaus mit Bahn­anschluss”, maar erboven rijden nog volop treinen onder de vijf kappen. Sinds de openstelling van de NBS in 2015 zijn dat vaak ICE-treinstellen. Bovendien rijden hier de treinen van de S-Bahn Mitteldeutschland met vijf lijnen. Van de S-Bahn komen de oorspronkelijk dubbeldeks trekduwtreinen in beeld. De eerste lijn ging naar Halle Neustadt. We zien de treinen in kleur, inclusief interieur.

Hoewel goederenvervoer tegenwoordig een minder belangrijke rol speelt dan in de DDR-tijd, is in Halle het rangeerterrein geheel vernieuwd en we nemen er een kijkje. Locloodsen zijn tegenwoordig niet echt meer nodig. Eén loods is in gebruik voor een locmuseum, de andere is nog in gebruik door de DB, inclusief draai­schijf, maar amper. Ook de meeste seinhuizen rond Halle, zo’n 20 stuks, hebben het loodje gelegd. De locomotiefwerkplaats is nog in gebruik. De markante watertoren met het bolle reservoir dient reclamedoeleinden.

Halle was de eerste stad in Europa met een elektrische tram. De lijn met trams van Siemens kwam in dienst in 1891. Gelukkig werd de bak van een van deze trams teruggevonden als tuinhuisje, zodat deze kon worden herbouwd en in het trammuseum bewaard is gebleven. We zien trams in de DDR-tijd door de verwaarloosde binnenstad. Nu is de winkelstraat Grosse Ulrichstrasse opgeknapt en alleen toegankelijk voor voetgangers, fietsers en trams.

De Tatra’s T4d zijn bijna verdwenen, nog enkele rijden gemoderniseerd als “Grosszug” (twee motorwagens plus bijwagen) in het rood rond. Een rondrit met de toeristentram Tatra 901 (eigenlijk nr. 924) in meer traditionele kleuren gaat o.a. langs het trammuseum. Halle beschikt over de langste tramlijn van Europa, 31 km. De tram heeft er anderhalf uur voor nodig. De lijn werd belangrijk door de verbinding naar de Buna- en Leunawerke en werd nog in 1971 verlengd naar Bad Dürrenberg.

Ondanks alle veranderingen en gebeurtenissen sinds WO II blijft Halle een boeiende en veelzijdige stad voor het railvervoer. Dat maakt deze goed geprodu­ceerde dvd interessant.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Tram 2019

13 blz., 21×30 cm 17 kleurenfoto’s. Uitgave Tram 2000. Artikelnummer 703-2019. Prijs: € 14,90.

Kalender met Belgische trams (stads- en streekvervoer)

Naar deze kalender wordt door tram­liefhebbers elk jaar uitgekeken, niet alleen in België! Daarom is de NVBS-winkel er in 2018 vroeg bij. De kalender is een uitgave van TRAM 2000, een Belgische “Vereniging zonder winstoogmerk”, en omvat 17 kleurenfoto’s van trams in België. Ook dit jaar is het een hele mooie mix geworden: vier foto’s van Brussel, drie van Charleroi, twee elk van Antwerpen, Gent, de Kustlijn en Luik, een van Verviers en de TTA.

Er is goed nagedacht over de materieelkeuze. Alle tractievormen zijn opgenomen; naast de elektrische trams zijn er pagina’s met een paardentram, een stoomtram (buitenspel) en een motortram. Bovendien komen veel tramklassiekers langs, zoals PCC’s in verschillende uitvoeringen of de fraaie NMVB SO met twee bijwagens. Maar ook moderne lagevloertrams komen aan bod, bijvoorbeeld de Flexity van De Lijn. De achtergrond varieert van het middeleeuwse Gravensteen in Gent tot het 60-jarige Atomium in Brussel en – mijn favoriet – hotel De Normandie aan de Koninklijke Baan in Koksijde.

De bijschriften zijn kort gehouden: plaats en datum van de foto. Een uit­gebreidere beschrijving met materieelnummers is voor de liefhebber op een aparte pagina vooraan ondergebracht. De kalenderredactie van Tram 2000 is er in geslaagd een juweeltje te maken die iedere tramliefhebber die over de grens kijkt in huis wil hebben.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

We hebben ook een mooie Nederlandse kalender in de aanbieding: de NVBS-kalender 2019. Zie hiernaast.

Route of the Chiefs

Door: Greg Stout. 256 blz., 23,5 x 31 cm, kleuren- en zw/w-foto’s. Uitgever: White River Productions. Artikelnummer 174-0019. Prijs: € 69,95.

In 1950 was de Atchison, Topeka and Santa Fe Railroad (ATSF), kortweg Santa Fe, de enige spoorwegmaatschappij met een eigen lijn van Chicago naar de westkust van de VS. Weliswaar via een omweg en door een droog woestijnachtig gebied, maar de concurrenten moesten altijd samenwerken. De ATSF hanteerde daarom als reclamekreet, pay-off zeggen we tegenwoordig, “Sante Fe all the way!”.

De belangrijkste trein reed van Chicago naar Los Angeles en heette The Chief, het opperhoofd. Deze Pullman-trein werd voor de Tweede Wereldoorlog voorzien van nieuw stroomlijnmaterieel met dieseltractie en werd toen Super Chief genoemd. Een tijdlang was dit dé manier van reizen voor filmsterren op weg naar Hollywood en was de Super Chief daarmee “The Train of the Stars”.

Santa Fe was altijd trots op zijn treinen en bleef tot het bittere eind verbeteringen doorvoeren. De laatste innovatie waren de indruk­wekkende en zeer comfor­tabele High Level rijtuigen, dubbeldekkers eigenlijk, maar met alle zitplaatsen bovenin. Toen de Amerikaanse posterijen USPS in 1967 de contracten voor postvervoer per trein stopte, verloren veel reizigerstreinen, ook van de Santa Fe, hun belangrijkste bron van inkomsten. Reizigers waren er toen vrijwel niet meer. In 1971 was het helemaal afgelopen en nam Amtrak de laatste diensten, waaronder de Super Chief, over. Maar wel onder een andere naam!

In dit boek staan alle reizigerstreinen van de Santa Fe vanaf 1936 tot het einde in 1971. Beginnend met de Super Chief en de El Capitan, de trein voor de gewone reizigers, tot en met alle aansluitende verbindingen. Tussendoor zijn er hoofd­stukken over de restaurants van de Sante Fe (geëxploiteerd door Fred Harvey), de belangrijkste stations (Chicago Dearborn, Kansas City Union Station en Los Angeles) en achterin staan materieellijsten: diesellocomotieven en rijtuigen.

Dit alles gecombineerd met prachtige kleurenfoto’s van de treinen in de jaren 50 en 60 in groot (liggend) formaat. Soms in unieke, bijna maanachtige land­schappen. Vaak met vier of vijf van de bekende EMD F-Units in hun indianen­tooi (de zogenaamde Warbonnet), maar ook met mijn favoriet, de Alco PA met de enorme neus. Vijf locomotieven is niet altijd genoeg in de VS en op een foto van de Fast Mail blijken tien locs (15.000 pk) nodig om de trein op tijd te laten rijden.

Het boek is uitermate verzorgd en het enige dat ontbreekt is een goede kaart van de ATSF met alle genoemde stations er op. Deze moet de lezer van internet halen. Een prachtig boek voor de liefhebber van de ATSF, die wel over een goede geografisch kennis van het Amerikaanse westen moet beschikken om het boek makkelijk te kunnen lezen.

Bestellen

De NVBS-winkel heeft dit boek niet in voorraad. We kunnen het voor je bestellen, waarbij je rekening moet houden met (forse) bijkomende kosten. Zie toelichting in het kader hiernaast.

Meer boeken van deze uitgever: shop.whiteriverproductions.com/collections/books

125 – The Enduring Icon

Door: 125 Group. 96 blz., A5, 155 kleurenfoto’s. Uitgever: Amberley Publishing. Artikelnummer 170-0011. Prijs: € 15,95.

In 1970 zag het er slecht uit voor British Rail (BR). De verliezen waren enorm en de concurrentie van autosnelwegen en binnenlandse vluchten meedogenloos. Er moest een oplossing komen. Voor elektrificatie was geen geld, dus werd gekozen voor snellere dieseltreinen.

Eerdere pogingen om snelle diesellocs te bouwen waren gestrand op gewicht en motorvermogen. Nu werd een lichtgewicht dieselmotorwagen gebouwd waarvan elke trein twee exemplaren kreeg. Na een succesvol prototype in 1972 werden de treinen vanaf 1976 in dienst gesteld. Eerst op de hoofdlijn van de Western Region tussen London en Bristol. Daarna ook op de East Coast Mainline (ECML).

In combinatie met nieuwe luxe airconditioned Mark 3-rijtuigen werden de treinen, bekend als InterCity 125 of High Speed Train (HST), een enorm succes – mede geholpen door een reclamecampagne met de nu omstreden Jimmy Saville. Bij spoorwegenthousiasten waren deze flying wedges niet zo populair. De HST betekende het einde van populaire diesellocs, zoals de fraaie Western-locs en de machtige Deltics. Sommige spotters hielden het helemaal voor gezien, als we de recensies op Amazon mogen geloven.

In dit fotoboekje wordt ingegaan op de ontwikkeling van de IC 125 van prototype tot heden. Begonnen wordt met de ontwikkeling van het prototype. Hierna komen de productietreinen aan bod (class 253 en 254). Vooruitlopend op de privatisering maakt BR business-units die winstgevend moeten zijn: INTERCITY. Daar hoort natuurlijk een nieuw kleurenschema en logo bij: een vliegende zwaluw. Hierna volgt de privatisering. De vloot wordt tussen bedrijven verdeeld en regel­matig onderling uitgewisseld en voor nieuwe verbindingen ingezet. De resul­terende chaos wordt nauwgezet beschreven en in beeld gebracht.

Aan het eind van de vorige eeuw werd duidelijk dat de motoren aan vervanging toe waren. Inmiddels zijn ze vervangen door MTU-motoren. Het boekje eindigt nogmaals met het prototype. Want de 125 Group heeft het prototype nummer 41001 weer opgeknapt en in gebruik genomen, gecombineerd met drie Mark 3-rijtuigen. De groep hobbyisten is opgericht in 1994! Het kan verkeren.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Cardiff – Llanelli – Fishguard Harbour (cabride)

Dvd. 126 minuten. Uitgever: 225 Studios. Artikelnummer 451-0910. Prijs: € 25,00.

De lijn van Cardiff naar Fishguard Harbour was bedoeld om een doorgaande spoor- en vaarverbinding te maken tussen London en Ierland via de Great Western Railway (GWR) in Engeland en Wales en via de Great Southern en Western in Ierland.

De lijnen in Engeland en Wales waren eind 19e eeuw al grotendeels aangelegd, alleen de verbinding naar de haven ontbrak. De haven was niet geschikt voor zeeschepen en vroeg een enorme investering. Hoewel oorspronkelijk bedoeld voor de verbinding naar Ierland, was de GWR ook geïnteresseerd in een trans-Atlantische verbinding. Daarom werd diverse lijnen gebouwd om de route te verkorten, de zogenaamde cut-offs.

De Eerste Wereldoorlog, de “Great War”, maakte een einde aan de ambities van de GWR. Het station van Fishguard met vier perrons was al snel overbodig. In de jaren 70 van de vorige eeuw kwam er weliswaar een nieuwe RoRo (roll on-roll off) verbinding naar Ierland, maar de spoorlijn speelde hierin nauwelijks een rol. In deze film kunnen we zien wat over is: één perron met één spoor. De loop om locs om te rangeren is grotendeels verdwenen, zodat niemand op het onzalige idee komt om een getrokken trein naar dit uiteinde van Wales te sturen.

Zo laat deze cabride het verval zien van het spoor in Wales. De weinige spoor­emplacementen die nog aanwezig zijn, zijn overwoekerd, in één geval groeien de bomen letterlijk dwars door de rails. Of de sporen zijn opgebroken en parkeer­plaatsen geworden. Er zijn nog wel een paar bedrijven met spoor­aansluiting, maar die bedrijven blijven op afstand en krijgen we niet echt te zien. Trajectdelen zijn enkelspoor geworden om op onderhoud te besparen. De ruimte voor het tweede spoor is nog goed zichtbaar. De aansluiting heet dan single line junction in de ondertiteling.

Een heel enkele keer is nog een stukje spoor uit de glorietijd blijven liggen, zoals de verbindingsboog bij Carmarthen. Ons tweewagenstel (een class 150) maakt er geen gebruik van. Naarmate we dichter bij het eindpunt komen, wordt het steeds meer de basic Railway die al in de jaren 60 onder Beeching was aangekondigd. Van de concurrentie die de privatisering moest opleveren is in Wales niet veel terechtgekomen. Daar is behoorlijk verzet tegen, een deel van het bestuur zag liever een Welsh nationaal spoorwegbedrijf. Dat gaat niet gebeuren: na Arriva (Deutsche Bahn) mag vanaf oktober Keolis (SNCF) het stokje overnemen. Als dat maar geen single line token wordt!

Is het dus op spoorweggebied op deze dvd een tamelijk treurige aangelegenheid, gelukkig zijn er nog zeer fraaie trajectdelen, zoals bij Ferryside, bij de Bae Caerfyrddin (Baai van Carmarthen) langs de zee, nu onderdeel van het Pembroke Coast National Park. En dat maakt de rit weer mooi.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

BeLux Special: Luxemburg en België

Door: Erik Madsen. 38 blz., 21 x 30 cm, 4 zw/w foto’s, 4 kleurenfoto’s, diverse kaarten en tekeningen. Speciale uitgave Spoorgroep Luxemburg. Artikelnummer 291-0112. Prijs: € 4,00. Prijs per post € 6,00.

LSB/CSL 5-10. Bijna vijftig jaar Zwitserse drieassige tram­locomotieven in Luxemburg (1894-1943).

Achter de wat cryptische titel LSB/CSL 5-10 gaat een degelijke studie van een serie locomotieven voor Luxemburgse smalspoorlijnen schuil. De brochure is een speciale uitgave van de Spoorgroep Luxemburg, een vereniging die in 1986 is opgericht voor belangstellenden in openbaar vervoer in en om Luxemburg (het land). De voertaal van deze groep is Nederlands, maar de leden komen uit veel landen rondom Luxemburg.

Wie in Luxemburg en spoorvervoer is geïnteresseerd, komt niet om de naam Ed Federmeyer heen. Hij is de auteur van twee boeken over smalspoor in Luxemburg en nog een aantal standaardwerken over het normaalspoor in het land. Ook in deze brochure valt de naam veelvuldig. De bescheiden auteur ziet zijn studie als een kleine aanvulling op de boeken van Federmeyer. Het werkje begint met de geschiedenis van de lijnen van de LSB, vooral de lijn Luxemburg-Remich en Cruchten-Larochette/Fels. LSB staat voor “Gesellschaft der Luxemburger Sekundärbahnen”, CSL is de Franse vertaling.

De beschreven locomotieven zijn afkomstig van de SLM (Schweizerische Locomotiv- und Maschinenfabrik). Het zijn tramlocomotieven met een aandrijving door middel van een dubbele hefboom, naar een patent van de oprichter van de SLM, Brown. Deze constructie heeft een aantal voordelen, vooral bij tram­locomotieven. De cilinders liggen bijvoorbeeld hoog, ver weg van het straatvuil en de locomotieven kunnen kort worden gehouden. Door de hefboom­constructie zijn de mechanische delen van de aandrijving redelijk in evenwicht en dat bevordert een rustige loop.

De brochure is voorzien van heldere kaarten en mooie tekeningen van de auteur. Achterin staat een uitgebreide lijst van gebruikte bronnen, waarnaar regelmatig in de tekst wordt verwezen.

Naast de genoemde Spoorgroep Luxemburg (www.spoorgroepluxemburg.nl) is er ook een vereniging in Luxemburg: Groupement des Amis du Rail (www.gar.lu).

Portokosten € 2,00. Bestel direct

Luxembourg/Luxemburg …une ville, une tram …eine Stadt, eine Strassenbahn

Door: Frederick Georges. 160 blz., 21 x 30 cm, 40 zw/w foto’s, 90 kleurenfoto’s, diverse kaarten, tekeningen. Uitgave Editions Kozo. Artikelnummer 291-0519. Prijs: € 39,00.

De eerste paardentrams in Luxemburg reden in 1875. Vanaf 1908 werd het net geëlektrificeerd. Het netwerk bestond toen uit meerdere lussen rondom het centrum in noordelijke en zuidelijke richting met uitlopers naar Neudorf in het oosten, Beggen en Heizdorf in het noorden en Merl in het westen. De lijnen werden altijd met tweeassers geëxploiteerd, ongeveer 35 stuks, vaak afkomstig van Uerdingen, maar ook van Nivelles. Er waren ook 20 aanhangrijtuigen.

Smalle straten en krappe bogen gaven de indruk van een modeltram. Dit is goed te zien in deze beelden op YouTube. In 1964 werd de laatste lijn naar Beggen ver­vangen door bussen. Maar in 2017 kwam er een nieuwe tram! Een groter contrast is bijna niet denkbaar. Er is één lijn die wordt geëxploiteerd met 45 m lange, futuristische tram van CAF in Spanje. Vermoedelijk is dit de aanleiding voor het schrijven van het boek.

In het boek staan veel mooie foto’s van de oude tram (zwart/wit) met erbij de huidige situatie (kleur). Bij de foto’s zijn ter oriëntatie kaartjes opgenomen met de ligging van de lijnen aangegeven in rood. De bijbehorende kaartondergrond is uit 1933. De tekst beschrijft de historie en bebouwing van de locaties, maar op het materieel en de lijngeschiedenis van de oude foto’s wordt niet ingegaan. Aan het einde van het boek wordt de techniek van de nieuwe lijn en trams wel beknopt beschreven.

Wie van Luxemburg, oude architectuur en trams houdt zal dit boek zeker willen hebben. De echte tramliefhebber zal zich tekort gedaan voelen, ondanks de leuke tramfoto’s. Waar zijn de lijnoverzichten, de materieellijsten en –tekeningen? Wie een materieeloverzicht en lijnenkaart van de oude situatie wil zien, kan hier kijken.

Dit mooi uitgegeven boek is zowel in het Frans (linkerkolom) als in het Duits (rechterkolom).

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Souvenirs, Souvenirs… Ik weet nog hoe het was…

Door: Marc Petit/Jean Berger. 156 blz., 21 x 30 cm, 156 kleurenfoto’s. Uitgave Marc Petit. Artikelnummer 291-0518. Prijs: € 30,00.

Aux trams, citoyens! Allemaal de tram op, burgers!

Luik was na de Tweede Wereldoorlog een tramwegparadijsje. Drie maatschappijen hadden er tramlijnen: het stadsbedrijf TULE (Tramways Unifiés de Liège et Extensions), de voorstadslijnen van de RELSE (Railways Economiques de Liège-Seraing et Extensions) en de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen (NMVB) met lijnen in de provincie Luik en lokale stadslijnen. Bovendien was er in de nabijheid van Luik in Verviers ook nog een trambedrijf SATV (Société Anonyme des Tramways Verviétois).

Omdat Luik heuvelachtig is, was aanleg van tramlijnen niet overal mogelijk. Daarom reden de TULE en de RELSE ook met trolleybussen. In Luik was zelfs een van de dichtste netten in Europa met 20 lijnen. De RELSE had in Seraing slechts enkele lijntjes, maar met unieke heel korte tweerichtingstrolleybussen, waarvan één type ook nog drieassig! De tramlijnen in Luik werden eind 1967 opgeheven; de lijnen in Verviers in 1969. De trolleybussen verdwenen tussen 1961 en 1971.

Het is geen wonder dat Luikenaar Jean Berger (1946-2016) onder de indruk was van al dit moois. Vanaf 1965 begint hij te fotograferen en in kleur! Voorop het boek staat een motorwagen van de RELSE op een plek die toepasselijk “Petit Paradis” heet en ook in het boek zijn foto’s in Luik te vinden, inclusief de leuke blauwe trolleybussen.

Daarnaast zijn er foto’s uit heel België, zoals Charleroi, Brussel en de Kustlijn. Materieelfoto’s, foto’s in depots, sfeerfoto’s, interieurfoto’s of de Vlaamse buurtram langsheen typisch Belgische straatwegen en een enkel vakantiekiekje van trams en treinen in het buitenland. De trams zijn de standaardwagens van de NMVB of de fraaie SO, crèmekleurige PCC’s in Brussel of blauwe in Gent, groene stadswagens in Charleroi.

Sommige foto’s hadden een digitale opknapbeurt kunnen gebruiken, maar de sfeer spat er wel vanaf. Daarom zijn de onderschriften ook beperkt en luchtig gehouden. Geen technische gegevens, geen lijnhistorie en weinig nummers. Een boek om lekker een avondje mee weg te dromen en telkens opnieuw door te bladeren. Dit boek zet de reeks voort van uitgeverij HK “Allemaal de tram op, burgers” van 15 jaar geleden.

Gratis thuisbezorgd. Bestel direct

Plateway Press Pakket (aanbieding)

Drie titels in één koop. Zolang de voorraad strekt. Alleen af te halen in de winkel. Artikelnummer 164-0150. Uitgave: Plateway Press. Prijs: € 49,50.

Plateway Press is een Engelse uitgever van boeken over smal- en industriespoor. De uitgever is gestopt en de voorraden zijn verkocht. De NVBS-winkel heeft een kleine restantvoorraad overgenomen en we kunnen deze boeken voor een lagere prijs aanbieden dan eerder aangekondigd. Vanwege de hoge portokosten en de lage aanbiedingsprijs kunnen we het pakket helaas niet toesturen.

De drie titels in het pakket zijn ook los te koop:

*) in prijs verlaagd

Leo de Jong