Duits smalspoor in de sneeuw

“Winterdampf” bij de Preßnitztalbahn

In NVBS Actueel kwamen al eerder reistips voor Duitse smalspoorlijnen in de winter aan de orde zoals de Museumsbahn Schönheide en de Harzer Schmal­spur­bahnen.

Stoomtreinen in een winterlandschap… de aanblik, het geluid en de geur ervan stemmen menig railhobbyist – ondanks de koude handen – tot vreugde. Daarom besteden we dit keer aandacht aan de Preßnitztalbahn, een smalspoorlijn met een spoorwijdte van 750 mm gelegen in de deelstaat Saksen. Er doen uitsluitend stoomtreinen dienst en er wordt ook in de wintermaanden gereden.

De smalspoorlijn Wolkenstein – Steinbach – Jöhstadt. Bron: Google Maps en OpenRailwayMap.

Opening en verval van de oorspronkelijke spoorlijn

In 1892 werd de smalspoorlijn over een lengte van 24 kilometer geopend tussen Wolkenstein en Jöhstadt. De lijn was vooral van belang voor het goederen­verkeer. Om overladen van de vracht in Wolkenstein te voorkomen werden ook normaalsporige goederenwagens vervoerd op smalsporige rolwagens.

In de jaren zestig was de in Niederschmiedeberg gevestigde koelkastenfabriek de grootste klant en de voornaamste reden dat de spoorlijn toen al niet werd opgeheven. Nalatig onderhoud van de baan leidde echter onvermijdelijk tot stapsgewijze sluiting van het personen- en goederen­verkeer tussen 1982 en 1986. De smalspoorlijn Wolkenstein – Jöhstadt werd hiermee de laatste smal­spoor­lijn die in de DDR-tijd werd stilgelegd en volledig opgebroken.

De wederopbouw als museumlijn

Na het samengaan van de DDR met West-Duitsland ontstond al snel het plan de smalspoorlijn voor een deel weer op te bouwen. Tussen 1992 en 2000 werd het traject over een afstand van acht kilometer tussen Jöhstadt en Steinbach opnieuw aangelegd. De nog bestaande locomotiefloods in Jöhstadt kreeg een opknapbeurt en een halve kilometer verderop werd een splinternieuwe hal voor het overige rolmaterieel gebouwd.

In de toekomst zal in Jöhstadt ook het oude stationsgebouw weer als vertrekpunt van de stoomtreinen gaan dienen. Daarvoor moet echter eerst nog een DDR-woonblok verwijderd worden dat daar werd gebouwd na de opbreking van het emplacement.

Een winterreis van Steinbach naar Jöhstadt in beeld

Onze winterreis begint bij het “Wasserhaus” in Steinbach met stoomloc 99 1590, een “Sächische IV K” uit 1913.

Nogmaals in Steinbach loopt Meyer-stoomloc 99 1542 (gebouwd in 1899) om, belangstellend gadegeslagen door twee extra paardekrachten.

En op weg vanuit Steinbach richting Jöhstadt komt gelijk het riviertje Preßnitz erbij.

Een belangrijk en idyllisch station halverwege onderweg is Schmalzgrube.

De vroege ochtendtrein richting Jöhstadt getrokken door stoomloc 99 1590 heeft zojuist Schmalzgrube verlaten.

Ook een sneeuwstorm houdt de gemengde trein bij Schlössel niet tegen. Achter de locomotief worden twee normaalsporige goederenwagens op rolwagens vervoerd.

Nog een voorbeeld van een goederwagen met een spoorwijdte van 1435 mm op een rolwagen met een spoorwijdte van 750 mm.

Bijna het einde van de rit bereikt als de 99 1542 nog even aanzet ter hoogte van de nieuwe wagenhal bij Jöhstadt.

Na gedane arbeid rusten beide Meyer-locomotieven uit voor de locomotiefloods in Jöhstadt en zijn we aan het einde van onze winterrit in beelden gekomen.

Tot slot

Met de al eerder genoemde heraanleg van de spoorlijn, de nieuwbouw van een wagenhal, het opkopen van een woonblok in Jöhstadt en het verwerven van het materieel, is het duidelijk dat we het hier niet over een armlastig museumclubje hebben. Het rollend materieel ziet er dientengevolge dan ook tiptop uit.

Men beschikt over zes eigen stoomlocs (waarvan vijf Meyer-locomotieven), drie diesellocomotieven, zestien personenwagens en nog een keur aan goederen-, rol- en dienstwagens van de voormalige Deutsche Reichsbahn.

De spoorlijn slingert door een zeer aantrekkelijk heuvellandschap en wordt vrijwel niet ontsierd door invloeden van de moderne tijd.

Enthousiast geworden? Een goed voornemen voor 2019 zou kunnen zijn om deze museumlijn te gaan bezoeken. Dezer dagen tot en met 1 januari 2019 wordt er elk uur vertrokken vanuit Jöhstadt van 09.05 tot 17.05 uur, en ja: er ligt momen­teel sneeuw. De “Winterdampf” gaat daarna verder in februari (alleen in de week­enden en dan vertrek om de twee uur).

De stoomtreinen zijn lekker verwarmd, dus een echte winter houdt ons niet tegen!

Tekst en foto’s (7 en 8 maart 2016) door Paul van Baarle