Fototips door Paul van Baarle

Stationsbeleving tijdens het blauwe uurtje

Op 21 februari 2020 werd de Stationsbelevingsmonitor 2019 gepubliceerd, een onafhankelijk onderzoek door I&O Research in opdracht van ProRail en NS. 150.000 reizigers werd gevraagd wat zij van hun station vinden. 77% van de reizigers was positief en gaf een 7 of hoger. Als populairste station kwam Klimmen-Ransdaal uit de bus, het minst populair was het station Lage Zwaluwe.

Deze berichtgeving is een mooie aanleiding om Nederlandse stations hier eens voor het voetlicht te brengen. Niet helemaal waar, want dit artikel gaat over het fotograferen van stationsgebouwen juist als het licht verdwijnt en om precies te zijn tijdens het zogeheten blauwe uurtje.

Wat is het blauwe uurtje

Het ‘blauwe uurtje’ maakt deel uit van de schemering en valt in het uur voor zons­opgang en na zonsondergang. Bij bepaalde omstandigheden – en ook als het bewolkt is – kunnen de lucht en omgeving een blauwe kleur aannemen, wat in de praktijk slechts een tiental minuten duurt.

In dit artikel is telkens gebruik gemaakt van het blauwe uurtje na zonsondergang. Aan de orde komt het fotograferen tijdens het blauwe uurtje van stations­gebouwen, stationskappen en stations-interieurs. Tot slot profiteren we hierbij van wat extra verlichting.

Stationsgebouwen

In het uur na zonsondergang verandert het licht voor de fotograaf razendsnel. We kunnen dit laten zien aan de hand van het stationsgebouw van Oudenbosch. Dit is het een na oudste nog bestaande stationsgebouw van Nederland en heeft de status van rijksmonument. Het werd in 1854 gebouwd voor de ‘Société anonyme des chemins de fers d’Anvers à Rotterdam’ als eenlaags gebouw. Onder de ‘Maatschappij tot exploitatie van Staatsspoorwegen’ werd het gebouw met een verdieping en een vestibule vergroot en zo kreeg het in 1885 de huidige vorm.

De drie foto’s werden gemaakt op 12 januari 2020 met zonsondergang om 16.52 uur. Kijk eens hoe de kleuren zich daarna ontwikkelden.

Station Oudenbosch om 17.18 uur.

Station Oudenbosch om 17.27 uur.

Station Oudenbosch om 17.33 uur.

Overdag (en in de nacht) heb je uren de tijd om een stationsgebouw op je gemak te fotograferen, dus wat bezielt een mens om tijdens de schemering op pad te gaan in de hoop een tiental minuten het blauwe licht te mogen beleven? De lucht kan dan prachtig helder blauw worden. Dit is met het blote oog niet altijd goed zichtbaar, maar dit bijzondere effect wordt op de foto zelf wel versterkt. Verder is er tijdens het blauwe uur een duidelijk contrast tussen de gebouwen en de lucht, zit er nog doortekening in donkere gedeeltes van de foto, en de verlichting in en om de gebouwen overstraalt niet of nauwelijks.

Als stationsgebouwen deels of helemaal niet meer in gebruik zijn, kan de foto tegenvallen als nergens in het gebouw de verlichting aan is. Op 15 februari 2020 was de huurder daarom gelukkig thuis in het qua omvang imposante stations­gebouw van Kesteren aan de Betuwelijn.

Rotterdam Centraal – bijgenaamd Station Kapsalon – daarentegen baadt zich in het licht op 29 juni 2015. Voor wie het niet weet: ‘kapsalon’ is een associatie met de aluminium bakjes waar de typisch Rotterdamse vette hap met friet, shoarma, kaas en salade in wordt opgediend. Omdat dit bijna de langste dag van het jaar was moest de opname rond middernacht worden genomen.

Stationskappen

Stationskappen worden binnenin verlicht en de blauwe heldere hemel buiten steekt dan mooi af als er veel glas in de overkapping is verwerkt. Voorbeelden hiervan zijn te vinden op Den Haag Centraal.

De stationskap van Den Haag Centraal boven de treinsporen op 26 augustus 2016.

De kap over de metrosporen te Den Haag Centraal op 26 augustus 2016.

Stations-interieurs

Fotografeer je stations-interieurs overdag dan zijn op een zonnige dag de ruiten in de buitenmuren vaak overbelicht, maar doe je dit op een bewolkte dag dan krijgt het interieur al snel een grauwe kleur. Hoe fraai de kleuren tijdens het blauwe uur binnen kunnen zijn zonder overstraling van de verlichting laten de twee volgende foto’s zien.

Amsterdam Amstel op 20 november 2016 met een wandschildering van Peter Alma uit 1939.

De mooiste stationshal van Nederland (?) op 4 maart 2017. Het hoofdstation van Groningen werd in 1895-1898 door I. Gosschalk gebouwd. In 2000 werd het stationsgebouw grondig gerestaureerd. Het heeft de status van Rijksmonument.

Wat extra verlichting tot slot

Voor het fotograferen tijdens het blauwe uur heb je voor een mooi resultaat verlichting nodig, zowel op als in het stationsgebouw. In de wintermaanden word je dan nog wel eens ondersteund met extra kerstverlichting

Nogmaals het hoofdstation van Groningen maar nu aan de buitenzijde op 5 januari 2020. De kerstboom op het dak was nog niet opgeruimd. Ik vond dit een leuk extra element in het beeld, maar het Peerd van Ome Loeks vond het wel best en schonk er verder geen aandacht aan.

Station Arkel uit 1883 werd eind december 2019 tijdelijk omgetoverd tot XMAS Station om plaats te bieden aan acties van een dierenhulporganisatie.

Bij veel spoorliefhebbers gaat de aandacht vooral uit naar het rollend materieel. Hopelijk kan dit artikel een inspiratie zijn om ook eens naast het spoor goed rond te kijken. En wil je je fototoestel eigenlijk al opbergen omdat de zon ondergaat, wacht dan nog even en kijk goed naar hoe het licht verandert. Maak bij de minste geringste blauwe gloed aan de hemel dan toch nog snel een foto en kijk op je camera naar het resultaat. Ik blijf me elke keer weer verbazen over wat ik dan zie.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle