Het Turkse spoorwegmuseum te Çamlik

door Tarik John Merdad en Gerrit van Straaten

Wie verre reizen maakt kan veel vertellen; dankzij de moderne communicatie­middelen kan hij of zij daar zelfs al mee beginnen voor thuiskomst. Zo begon de eerste auteur na zijn afstuderen met wat vroeger een “Grand Tour” heette. In dit geval een reis van een jaar in de voetsporen van Alexander de Grote beginnend in Griekenland en met als einddoel India. Tijdens die reis stuurde hij af en toe berichten en foto’s van zijn belevenissen naar het thuisfront via het internet.

In december 2011 was hij in het zuidwesten van het Aziatische deel van Turkije, in de buurt van de stad Ephesus, en ontdekte daar het openlucht-spoorweg­museum te Çamlik. De tweede auteur heeft via internet en andere bronnen aanvullende informatie gezocht bij de foto’s en het verslag van zijn bezoek.

Çamlik heeft naar verluidt een van de grootste collecties stoomlocomotieven in Europa; in 2011 stonden er 33 stuks tentoongesteld. Overigens zijn ook elders in Turkije locomotieven als monument opgesteld, zoals bijvoorbeeld loc 23004 voor het Haydarpaşa-station in Istanbul. De tender van die loc staat trouwens in Çamlik. Elektrische of diesellocomotieven zijn niet aanwezig, wel enkele rijtuigen, goederenwagens en twee roterende sneeuwploegen. Ook is er wat ander materieel te zien zoals voor baanonderhoud. In de vroegere locloods is een kleine expositie van gereedschappen, lampen, enzovoort.

Zoals gezegd is het een openluchtmuseum; alle locomotieven staan buiten en dat is er dan ook goed aan te zien. Er is de nodige roestvorming en verf bladdert af; de laatste schilderbeurt zou van 1999 zijn. De schoorstenen zijn gelukkig wel afgedekt. Van diverse locomotieven zijn nummerplaten en andere onderdelen verwijderd, al dan niet op reguliere wijze. Een groot aantal locomotieven staat rond een draaischijf opgesteld, andere staan op (korte) stukken spoor in het parkachtig aangelegde museum.

Er zijn nogal wat bomen en dergelijke geplant zodat het soms niet goed mogelijk is om goede foto’s te maken van een bepaalde loc. Het is echter weer wel mogelijk om bij alle locs in het machinistenhuis te klimmen. Overal zijn informatiebordjes in het Turks en het Engels aanwezig; er is echter geen gedrukte museumgids beschikbaar. Veel locomotieven zijn kort na buitendienststelling naar het museum overgebracht.

Het museum is ontstaan door particulier initiatief in 1991, zo rond het stoom­afscheid van de Turkse spoorwegen TCDD (Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları). Structurele en financiële steun van de TCDD is er eigenlijk niet. Het museum is dan ook een noodlijdende instelling en sluiting dreigde bijvoorbeeld begin 2011. Er zouden plannen zijn van een nabijgelegen fabriek om het museum­terrein aan te kopen voor de bouw van een nieuwe fabriekshal.

De inkomsten uit de verkoop van toegangkaartjes zijn minimaal. Zo was de toegangsprijs in augustus 2011 per persoon 5 Turkse lira wat toen circa 2 euro was. Er is geen museumwinkel of horeca die voor extra inkomsten zouden kunnen zorgen. Het terrein is weliswaar omheind maar er zijn diverse “achterdeurtjes” die door kinderen gebruikt worden om een kortere weg naar school te nemen. Je kunt dan ook ’s avonds en ’s nachts het terrein op. Er is echter geen verlichting zodat je daar niet veel aan hebt.

Het museum is gevestigd op en rond het terrein van het voormalige station van Çamlik, dat tot een verlegging van de baan gelegen was aan de hoofdlijn van Izmir naar Aydin, zo’n 80 kilometer vanaf de eerstgenoemde plaats. Het nieuwe station ligt ongeveer een kilometer verderop. Wie het museum zou willen bezoeken vindt de nodige informatie eenvoudig op het internet. Zie bijvoorbeeld www.trainsofturkey.com waar de meeste gegevens voor dit artikel vandaan komen.

De aanbevolen reisroute is via Selçuk dat diverse malen per dag vanuit Izmir per trein bereikbaar is. Selçuk is overigens het station waar je moet zijn voor een bezoek aan Ephesus met zijn bezienswaardigheden uit de Antieke Oudheid. Vanaf Selçuk is het mogelijk om met een deeltaxi (dolmuş) naar het museum te rijden; de afstand is circa 12 kilometer.

Foto’s

Het hoofdpad door het museum met links salonrijtuig 12 uit de presidentiële trein van Kemal Atatürk.

1E1-stoomloc 57023 (Krupp 1735 uit 1936). Vier locs uit deze serie van 27 stuks staan in het museum.

Smalspoorloc 140 (Henschel 16062 uit 1918) voor 60 cm spoor van de Zonguldak Mijnbouwmaatschappij. Oorspronkelijk gebruikt bij de aanleg van de Bagdad Spoorweg.

Diverse locs en sneeuwploeg 4 (Henschel, gebouwd 1912) rond de draaischijf.

C-tenderloc 3362 (Stephenson 1889 uit 1891) van de vroegere Oriental Railway Company, een Engelse firma die de lijn van Izmir naar Aydin heeft aangelegd. Deze loc heeft bijna 100 jaar dienstgedaan.

1D-loc 45161 (North British 24670 uit 1941), een Engelse oorlogsloc die vrijwel gelijk is aan de befaamde LMS-serie 8F. Enkele van deze typisch Britse locs zijn door Engelse museumlijnen teruggehaald. Een daarvan is nu geheel gerestaureerd in dienst op de Gloucestershire Warwickshire Steam Railway.

1E-loc 56337 (Vulcan Foundry, 4852 uit 1948) een Amerikaanse zware jongen die met zijn stroomlijnkap op de ketel wel wat doet denken aan de Oost-Duitse serie 01.5.

Het ketelfront van loc 56337. Duidelijk zichtbaar is de automatische stook­inrichting en de typisch Amerikaanse trekhandel voor de regulateurbediening.

Alle foto’s zijn gemaakt door Tarik John Merdad.