Nog even dit…

Reacties van lezers, aanvullingen op eerdere artikelen, oproepen en leuke nieuwtjes. Dit zijn zaken die thuis­horen in “Nog even dit…”. Heb je ook iets te melden? Laat het ons weten!

Ons mailadres: nieuwsbrief@nvbs.com.

Tentoonstelling ‘Expeditie Posttrein’

Waar is de posttrein toch gebleven?

Vijfentwintig jaar geleden kwam er een einde aan een tijdperk: op 16 mei 1997 maakte de posttrein in Nederland zijn laatste rit. Jarenlang speelde de trein een belangrijke rol in het postvervoer. Speciale posttreinen zorgden, vaak ’s nachts, voor het vervoer van de post.

De tentoonstelling ‘Expeditie Posttrein’ vertelt het verhaal van ruim anderhalve eeuw postvervoer per trein en toont de bijzondere collectie posttreinen. Er is niet alleen veel te zien, maar ook van alles te doen. Kinderen kunnen in de post­treinen via verschillende spellen kennismaken met het beroep van post­expediteur.

Stroomlijnpostrijtuig Pec 902 is door het Spoorwegmuseum teruggebracht in de oorspronkelijke uitvoering als P 8502. Op 6 mei 2022 werd het tussen de 386 en de 273 overgebracht van Blerick naar Utrecht. Foto: Nico Spilt.

Vier postrijtuigen

Het Spoorwegmuseum opent vier postrijtuigen voor publiek: de Pec uit 1938, de Plan C uit 1952, de Motorpost uit 1966 en de Hbbkkss (Hpost) uit 1978. Een extra toevoeging is het 1ste klasse rijtuig van de Arend. Halverwege de negentiende eeuw had deze een postafdeling die door het museum is teruggebracht.

Muzikant Spinvis werkte enige tijd op de posttrein en liet zich inspireren door de gang van zaken tijdens deze nachtelijke ritten. Hij noteerde alle tekstuele ingevingen in een reeks notitieboekjes; veel van deze teksten hoor je terug in zijn muziek. In een filmpje vertelt hij over zijn werk op de posttrein, de notitieboekjes gaf hij voor de tentoonstelling in bruikleen.

Andere hoogtepunten zijn een pastel uit 1937 van Herman Heijenbrock met daarop het perron van Utrecht CS met nachtelijke postsorteerders, de oudste per spoor verzonden brief uit de collectie (verstuurd vlak voor de invoering van de postzegel in 1852), en enkele bijzondere treinmodellen, zoals een speciaal voor de tentoonstelling gebouwd diorama van een van de eerste Rijkspostrijtuigen uit ca. 1856.

Postzegels

Tijdens de opening van de tentoonstelling, op 17 mei 2022, werd een speciaal postzegelvel gepresenteerd door PostNL. Hierop staan de vijf postrijtuigen die ook in het echt te zien zijn op de tentoonstelling. Het postzegelvel is verkrijgbaar in de winkel van het Spoorwegmuseum of te bestellen via de webshop van PostNL.

Utrecht 900 jaar

In verband met het 900-jarige bestaan van de stad Utrecht wordt in ‘Expeditie Posttrein’ speciale aandacht besteed aan het postvervoer in en rond Utrecht. Vanwege de centrale ligging was Utrecht van oudsher al een knooppunt voor het postvervoer. Tot drie keer toe werd een nieuw spoorwegpostkantoor gebouwd en in de jaren 70 kwam er een grote hal die tot expeditieknooppunt diende. Hiervan is tegenwoordig bijna niets meer terug te vinden, de tentoonstelling toont een aantal herinneringen aan die tijd.

Vliegende postzakken

Bekijk ook de reportage van RTV Utrecht: Van vliegende postzakken tot sorteren aan boord.

De tentoonstelling ‘Expeditie Posttrein’ is tot en met 27 november 2022 te zien in het Spoorwegmuseum in Utrecht.

Uit de schatkamer van de SNR

Antwerpen

In deze rubriek laat Gerrit van Straaten enkele bijzondere vervoerbewijzen uit de collectie van de Stichting NVBS Railverzamelingen (SNR) zien. Daarbij sluit hij meestal aan op een recent artikel in Op de Rails.

In Op de Rails van mei 2022 staat een artikel over Antwerpen, een voor rail­belang­stellenden interessante stad vanwege de fraaie Middenstatie en natuur­lijk het trambedrijf.

Ook in de collectie spoorwegvervoerbewijzen van de SNR is Antwerpen ver­tegen­woordigd, en wel door treinkaartjes vanuit Nederland naar deze stad maar uiteraard ook door items voor reizen naar Nederland.

Een van de oudste aanwezige exemplaren is het overduidelijk in België gedrukte kaartje met de tekst in het Frans. De datumpersafdruk geeft geen indicatie uit welk jaar het is, maar het is hoe dan ook van voor de Eerste Wereldoorlog. De tekst vermeldt dat het een Nederlands Staatsspoorkaartje is.

Het kaartje naar Haarlem is uit de zomer van 1956 (datumpersafdruk helaas onleesbaar) gezien het stempel ‘2’ waarmee het van 3e naar 2e klasse werd gepromoveerd. In dat jaar werd vrijwel Europa-wijd de 1e klasse afgeschaft en de 2e en 3e beide één trede hoger genummerd. Uiteraard konden niet de vele vervoerbewijzen allemaal opnieuw gedrukt worden, daarom was in de over­gangs­periode de klassekleur bepalend voor welke klasse ze gebruikt konden worden. De kaartjes in het bruin van de 3e klas waren toen geldig voor de nieuwe 2e klas, enz.

Het tweetalige kaartje naar Den Haag is van het laatstgebruikte edmondson­model. Om tariefwijzigingen aan te kunnen werd er geen voorgedrukte prijs opgezet maar moest de lokettist de dagprijs met de hand invullen.

Het grote biljet is wat er vandaag de dag onder andere uit Belgische kaart­verkoop­automaten komt. Ook in bijvoorbeeld Roosendaal staat zo een automaat.

Nog meer vervoerbewijzen van en natuurlijk ook naar Antwerpen zijn te vinden in de collectie spoorwegvervoerbewijzen van de SNR.

Gerrit C. van Straaten

Presse-papier van een DE3

Kent iemand dit object? Het is een presse-papier waarop een kort uitgevallen vooroorlogse DE3 is gemonteerd. Behalve de tekst Nederlandsche Spoorwegen staat er niets op. Waarschijnlijk stamt het uit de jaren 30, toen deze treinen in dienst kwamen. Of uit 1939, bij het 100-jarige spoorwegjubileum. Reacties zijn welkom via nieuwsbrief@nvbs.com.