Voor slechts 9 euro een maand lang te bereizen

Essen: Stadtbahn-klassiekers op twee spoorwijdtes

Paul van Baarle bezocht met het Duitse 9-Euro-Ticket in juni en juli 2022 de Ruhrbahn in Essen. Essen zet op het meterspoor nog dagelijks Stadtbahn M-trams in, en op het normaalspoor is het jongste materieel al meer dan 30 jaar oud.

In Op de Rails werden de Stadtbahn-wagens door Arthur Staal uitgebreid beschreven in ‘De Stadtbahn M/N van Düwag’ (2013) en ‘Stadtbahn Type B’ (2015). Deze wagens in Essen kwamen ook aan bod in ‘Een nieuw rondje Ruhrgebied’ (2018) door Maurits van den Toorn. Zie de links naar deze artikelen in de rechterkolom.

Een daguitstap naar het Ruhrgebied met het openbaar vervoer is momenteel financieel aantrekkelijk met het Duitse 9-Euro-Ticket. Mede daarom kwam Essen in het vizier voor een bezoek. Dit artikel geeft een actueel overzicht van het Stadtbahn- en trammaterieel op zowel het meterspoor als het normaalspoor van Essen. De foto’s werden gemaakt in juni en juli van dit jaar, tenzij anders vermeld.

Op meterspoor door Essen – de Stadtbahn M-trams

Düwag leverde aan Duitse trambedrijven tussen 1975 en 1999 380 Stadtbahn M/N-trams met een wagenbreedte van 2,3 meter. De M staat voor meterspoor en de normaalspoor-uitvoering wordt aangeduid met de letter N. Essen nam hiervan 78 Stadtbahn M-trams af in verschillende uitvoeringen, waarvan er in 2022 nog 26 stuks uit de jaren 1980-1990 beschikbaar zijn.

Stadtbahn M 1173 arriveert aan het noordelijke eindpunt van tramlijn 108, Altenessen Bahnhof.

In veel Duitse tramsteden zijn de Stadbahn M/N-trams al geheel of gedeeltelijk vervangen door lagevloertrams. Essen is een van de weinige steden waar nog dagelijks de Stadtbahn M-trams worden ingezet.

Op de tramlijn naar Bredeney (de zogeheten Südstrecke) moeten eerst in een aantal ondergrondse tramstations de perrons verlaagd worden alvorens hier lagevloertrams kunnen rijden. Het ziet er nu naar uit dat het station Rütten­scheider Stern pas eind 2023 gereed zal zijn. Bredeney wordt bediend door de tramlijnen 107 en 108, waarvan lijn 107 alleen op werkdagen tot Bredeney rijdt. Tramlijn 108 is derhalve ‘Stadtbahn M-zeker’ en krijgt daarom hier extra aandacht.

De haltes aan tramlijn 108, waarvan het gedeelte Viehofer Platz – Florastraße ondergronds is aangelegd. Bron: Ruhrbahn GmbH (uitsnede).

Plattegronden van de volledige tram- en Stadtbahnlijnen kun je vinden via de links in de rechterkolom.

Op het noordelijke deel van lijn 108 naar Altenessen staat de 1178 aan de halte Seumannstraße.

Op de Südstrecke verlaat Stadtbahn M-tram 1173 het tunneltraject tussen de haltes Florastraße en Alfredusbad.

In het Ruhrgebied zie je bepaalde wijken door de jaren heen verloederen. Het stadsdeel Bredeney toont echter nog schone straten en keurig onderhouden panden – in ieder geval langs de tramlijn waarop de 1174 zojuist de halte Kruppallee achter zich heeft gelaten.

Nogmaals een opname van Stadtbahn M-tram 1174 en nu in de eindpuntlus van tramlijn 108 in Bredeney. De tram werd door Düwag geleverd in 1983 en is dus bijna 40 jaar in dienst.

Tramhobbyisten op jacht naar de laatste klassieke Stadtbahn M-trams in Duitsland krijgen de buit hier in Bredeney in hun schoot geworpen. Zij zullen daarom in het komende jaar nog regelmatig langs de Südstrecke te vinden zijn.

Op meterspoor door Essen – de lagevloertrams

De Stadtbahn M-trams worden vervangen door lagevloertrams. Het type M8D-NF werd geleverd in de jaren 1999-2001 door DWA/Adtranz. NF staat voor Niederflur. Deze ‘Flexity Classics’ met wagennummers 1501-1534 hebben deels een lage vloer. Bombardier leverde in 2013-2015 het type M8D-NF2 (de ‘Flexity Essen’ met wagennummers 1601-1627) die ook in Mülheim dienst kunnen doen.

De identieke trams 8001-8015 van Mülheim zijn op hun beurt in Essen inzetbaar. Zo levert het samenwerkingsverband tussen Essen en Mülheim onder de noemer ‘Ruhrbahn’ profijt op voor beide partijen. Van een vervolgserie van 26 stuks (aangeduid als M8D-NF4) zijn vooralsnog alleen de 1051 en 1052 als proefwagens afgeleverd.

M8D-NF 1504 op lijn 105 arriveert bij de halte Rathaus Rellinghausen in 2009.

M8D-NF2 1623 op lijn 106 wordt opgewacht door de reizigers in de Rubensstraße.

Op normaalspoor door Essen – de Stadtbahn B en Docklands-wagens

Van de Stadtbahn B-wagens (met een wagenbreedte van 2,65 meter) werden tussen 1976 en 1985 24 stuks aangeschaft (wagennummers 5101-5111, 5121-5128 en 5141-5145). Zeven Stadtbahn B-wagens van Mülheim (de 5012-5016 uit 1976 en de 5031-5032 uit 1985) doen tevens op de Stadtbahn-lijnen van Essen dienst.

Curieus zijn de 20 van de Docklands Light Railway (DLR) in London overgenomen P86/89-wagens die stammen uit 1986 en 1989 (series 5221-5230 en 5231-5240). Bij de DLR reden deze stellen nog zonder bestuurder, zie NVBS Actueel, augustus 2021.

Een eenvoudig rekensommetje geeft als resultaat dat de huidige 51 Stadtbahn-wagens op het normaalspoor tussen de 33 en 46 jaar oud zijn. Inmiddels zijn er dan ook bij het Spaanse CAF 51 Stadtbahn HF1-wagens besteld om alle Stadt­bahn B- en Docklands-wagens te vervangen vanaf 2024. (HF staat voor Hochflur.)

Stadtbahn B-wagens 5111+5109 zijn op lijn U11 op weg naar Gelsenkirchen-Horst, Buerer Straße.

Een Docklands-stel met als voorste wagen de P86 5235 snelt als lijn U18 in het midden van de Ruhrschnellweg naar Mülheim.

Reizen met het Duitse 9-Euro-Ticket

Het 9-Euro-Ticket voor het openbaar vervoer in Duitsland is een maand geldig en is/was beschikbaar voor juni, juli en augustus 2022. In verband met de hoge energieprijzen is het ticket bedoeld om de beroepspendelaars financieel te ontlasten en het reizen per openbaar vervoer te promoten. Langeafstandstreinen (en soortgelijke bussen) zijn uitgesloten.

Voorbeeld van een online bij de DB gekocht ticket (reizigersnaam en QR-code zijn aangepast). Niet bepaald een versie waar de verzamelaars van vervoersbewijzen warm voor zullen lopen.

Het ticket is niet alleen aan Duitsers voorbehouden, dus ook Nederlanders kunnen van dit financieel aantrekkelijke aanbod gebruik maken. Verwacht echter niet voor een dubbeltje op de eerste rang te kunnen zitten. Vier reisdagen in het Ruhr­gebied leren dat de treinen daar overvol en veelal te laat zijn. Tevens kunnen ze op korte termijn geheel uitvallen of eerder dan hun oorspronkelijke bestemming eindigen vanwege storingen en gebrek aan personeel en materieel.

‘Plan uw reis in de app’ is hier het credo en dat dan kort voor het begin van – en zeker nog tijdens – de treinreis. Bij het stadsvervoer zijn de ervaringen over het algemeen beter.

Het 9-Euro-Ticket kan bij sommige vervoersmaatschappijen tot de eerste halte in Nederland gebruikt worden, maar is veelal slechts geldig tot het laatste Duitse station vóór de grens. De reiziger uit en naar Nederland dient dan een aanvullend vervoersbiljet te kopen. Soms wordt hierop in de trein gecontroleerd en soms – al dan niet bewust om discussies te vermijden – niet.

Wat wel duidelijk is: in Duitsland is het dragen van een FFP2-masker over mond en neus in het openbaar vervoer nog altijd verplicht.

Als je de zeker te verwachten ongemakken op de koop toe neemt en je de tijd én een flexibele instelling hebt, dan reis je momenteel voor weinig geld als dagtocht vanuit Nederland naar het Ruhrgebied. Een dagje ‘trammen’ in Essen is dan een aantrekkelijke optie.

Tekst en foto’s door Paul van Baarle