Er gaan smalspoortraantjes vloeien…

Transports Publics Neuchâtelois (transN)

Paul van Baarle bezocht in september 2022 het Zwitserse Transports Publics Neuchâtelois waar het einde van de klassieke smalspoor­motorwagens in zicht is. James Bond rijdt er nu nog dagelijks op mee.

Transports Publics Neuchâtelois – verkort als transN – komt voort uit diverse fusies en verzorgt sinds 2012 het vervoer per bus, trolleybus, kabelbaan, tram en trein in het Zwitserse kanton Neuchâtel.

TransN zet op het normaalspoor treinstellen van het type FLIRT uit 2007-2017 in op de volgende twee lijnen:

  • 221 Neuchâtel – Buttes
  • 223 Neuchâtel – La Chaux-de-Fonds – Le Locle

In dit artikel besteden we vooral aandacht aan de drie meterspoorlijnen:

  • 215 Neuchâtel Place Pury – Boudry
  • 222 La Chaux-de-Fonds – Les Ponts-de-Martel
  • 224 Le Locle – Les Brenets

Detailkaart waarop de hierboven genoemde normaalspoor- en meterspoorlijnen terug te vinden zijn. Bron: uitsnede van de SBB Netzkarte Schweiz gecombineerd met een Wikipedia-afbeelding.

Per transN-smalspoorlijn kijken we naar de situatie tijdens het bezoek in sep­tem­ber 2022 en blikken we kort vooruit. We beginnen telkens met een vertrek­staat afkomstig van de transN-website. Hierop staan tevens alle tussen­gelegen stations en de rijtijd in minuten vermeld.

Lijn 215 Neuchâtel Place Pury – Boudry

De lijn heeft een lengte van bijna negen kilometer en begint in Neuchâtel op de Place Pury. Dit beginpunt is vanaf het SBB-spoorwegstation te voet in ongeveer vijftien minuten te bereiken.

Direct na de Place Pury verloopt de baan langs het meer van Neuchâtel. Is dit een (interlocale) tram of trein, Stadtbahn of Light Rail? Lokaal noemen ze het Littorail. Dit is een samenvoeging van het Franse woord ‘littoral’ (kust) en ‘rail’, oftewel de lijn langs de rand van het meer.

Bij Neuchâtel, Evole passeert ons GTW Be 4/8 035. In 2018 nam transN vijf van deze Tango-trams over van de Appenzeller Bahnen die daar door Stadler in 2004 en 2008 geleverd werden voor inzet op de Trogenerbahn. Hiermee worden nu alle diensten naar Boudry gereden.

In NVBS Actueel van januari 2022 kwamen de Appenzellerbahnen en het Tango-materieel elders al aan de orde.

Ondanks dat de regen met bakken uit de hemel kwam, werd toch nog Tango 031 in het station van Colombier vastgelegd.

TransN heeft zich met het huidige Littorail-materieel (met lagevloerinstap) voorbereid op de toekomst. De L’Association Neuchâteloise des Amis du Tramway (ANAT) draagt zorg voor het behoud van de historie met een trammuseum bij de halte Areuse en ritten met museumtrams over het gehele traject in de zomermaanden.

Met de trein reis je van Neuchâtel naar La Chaux-de-Fonds in minder dan een half uur. Daar wacht ons de tweede meterspoorlijn van transN.

Lijn 222 La Chaux-de-Fonds – Les Ponts-de-Martel

Deze zestien kilometer lange smalspoorlijn is geëlektrificeerd met een gelijk­spanning van 1500 volt. De lijn heeft door alle fusies nogal wat exploitanten gehad, waarvan de voormalige Chemins de fer des Montagnes Neuchâteloises (CMN) mogelijk het bekendst is.

Niet alleen bij Neuchâtel waren de weersomstandigheden soms een uitdaging voor de fotograaf. Op weg naar La Chaux-de-Fonds begeleidt een spectaculaire wolkenlucht motorwagen 8 ter hoogte van La Sagne-Eglise.

Dezelfde motorwagen 8 staat een half uur later op de terugrit naar Les Ponts-de-Martel in het station van La Sagne-Eglise. De drie beschikbare BDe 4/4 motorwagens (6-8) uit 1991 met stuurstandrijtuig ASt 21 uit 1999 zijn ruim voldoende op een lijn met een uurdienst en een rijtijd van 24 minuten.

De huidige motorwagens zijn ruim 30 jaar oud en hebben geen lagevloerinstap. Samen met de Chemins de fer du Jura (CJ) en Transports publics du Chablais (TPC) zijn door transN ABe 4/8-treinstellen besteld – waarvan twee voor transN – die de klassieke motorwagens vanaf 2024 zullen gaan vervangen.

Zo zullen de twee transN ABe 4/8-treinstellen van Stadler eruit komen te zien. Bron: Kanton Neuchâtel.

We vervolgen onze reis naar de derde meterspoorlijn van transN. Veel moeite hoef je daar niet voor te doen want van La Chaux-de-Fonds naar Le Locle is het slechts negen minuten per trein.

Lijn 224 Le Locle – Les Brenets

Ook dit is een voormalige CMN-lijn met 1500 volt gelijkspanning. De lijn is slechts vier kilometer lang en op dit korte traject wordt gebruik gemaakt van drie tunnels. Dat klinkt niet alleen als een ouderwets boemellijntje – het is het ook.

In Le Locle ontmoeten twee spoorwijdtes en twee treingeneraties elkaar. Rechts is transN-treinstel 333 (een FLIRT van fabrikant Stadler uit 2007) op het normaal­spoor aangekomen uit Neuchâtel. Links staat de meter­sporige motor­wagen 5 uit 1950 gereed voor vertrek naar Les Brenets.

Diverse afbeeldingen van James Bond sieren de buitenkant van smal­spoor­moto­rwagen 5. In de films over deze geheim agent van de Britse inlichtingen­dienst komen regelmatig spectaculaire treinen voor. Maar het boemeltje van Le Locle naar Les Brenets? Wie weet wacht ons nog een verrassing in de volgende James Bond-film.

Van de oorspronkelijke vijf BDe 4/4 motorwagens (1-5) uit 1950 zijn nog twee stuks beschikbaar (de 3 en de 5). Uit kostenoverwegingen werd toentertijd niet voor een Zwitserse fabrikant gekozen maar voor het Italiaanse Reggiane uit Reggio d’Emilia. Kennen we het uitbesteden naar Italië uit kostenoverwegingen ook niet ergens van? Na meer dan 70 jaar trouwe dienst kan je echter rustig stellen dat dit een Italiaans kwaliteitsproduct is geweest.

De 72 jaar oude motorwagens hebben het einde van hun technische levensduur nu wel bereikt. Het toekomstbestendig maken van de infrastructuur zou ook grote investeringen vergen. De meterspoorlijn verbouwen naar normaalspoor en dan de treinen laten doorrijden naar La Chaux-de-Fonds is een logische gedachte. Het aanpassen van de drie tunnels in het traject is echter (veel) te duur bevonden.

De laatste trein zal daarom in 2023 rijden. Over een deel van het spoortraject tot even voorbij de halte Les Frêtes zal een busbaan aangelegd worden. Vanaf 2025 verzorgt dan een elektrische bus (op accu’s) de verbinding met Les Brenets. Onderstaand kaartje geeft de huidige en beoogde situatie weer.

Het traject van de huidige smalspoorlijn als stippellijn en de toekomstige busverbinding als doorgetrokken lijn. Bron: ne.ch aangevuld met de twee haltes onderweg.

Dit vooruitzicht stemt de smalspoorliefhebber niet tot vreugde en er schijnt geen (spoor)weg meer terug te zijn. Een smalspoortraantje wegpinkend bekijken we dan nog maar de foto’s.

De halte (op verzoek) Les Frêtes werd al genoemd in de tekst en is nu in beeld.

Motorwagen 5 passeert tussen Les Brenets en Les Frêtes terwijl de donkere wolken zich al samenpakken.

Het eindpunt Les Brenets met een nog altijd keurig onderhouden stationsgebouw en een laatste blik op de 72-jarige motorwagen 5.

De kleine maar fijne stationshal van Les Brenets heeft nog altijd loketten voor de reizigers (‘voyageurs’) en afgifte van goederen (‘merchandises’) – gesloten weliswaar, maar desondanks is dit smalspoorromantiek anno 2022. Daarachter een open kast als stationsbibliotheek met boeken over het heden en verleden. Helaas zal over een jaar deze smalspoorlijn alleen nog in zo’n geschiedenisboek terug te vinden zijn.

Tekst en foto’s (gemaakt op 14 en 15 september 2022) door Paul van Baarle.


[printfriendly]

Reizen naar Neuchâtel en Le Locle, Zwitserland

De afstand Utrecht – Neuchâtel bedraagt 780 kilometer en per trein bedraagt de reistijd minimaal acht uur met twee keer overstappen. Reis je dan door naar Le Locle dan komt er nog minimaal drie kwartier bij.

Le Locle is ook prima te benaderen vanuit Frankrijk met een recht­streekse grensoverschrijdende trein van (de Franse tramstad) Besançon naar La Chaux-de-Fonds.

Handige links

transN – website Transports Publics Neuchâtelois met dienstregelingen, tarieven etc.

musée du tram Neuchâtel – dienst­regeling en materieeloverzicht van de museumtram.

Meerijden en – vooral – meeluisteren

Eisenbahn Le Locle – Les Brenets – een rit over het gehele traject op Youtube. Maker: Standseilbahnen.ch

Verder lezen

Tijdens de NVBS-winterreis Zwitserland 2013 werd een rit gemaakt met de museumtram van Neuchâtel. Klik hier voor het verslag op de website.

Op de website van de NVBS leveren de zoektermen Neuchâtel of CMN de beste resultaten op, waaronder (in de railatlas) een kaart van de spoorlijnen rondom Neuchâtel in 2005. Op deze kaart staat het huidige transN nog niet vermeld, maar wel de transN-voorlopers CMN en TN. Deze kaart kun je vergroten als je bent ingelogd op nvbs.com.