Het internationale treinverkeer bij Oberwesel

Reisje langs de Rijn

Peter de Winter bekeek het internationale treinverkeer bij Oberwesel, tussen Koblenz en Bingen, en geeft tips voor de spoorwegfotografen.

Het Rijndal lokt al decennia lang vele spoorbelangstellenden door de combinatie van het drukke en afwisselende spoorwegverkeer en het ultieme vakantiegevoel dat men hier beleeft. Oude meesters in de spoorwegfotografie, zoals Carl Bellingroth, waren reeds in de jaren 30 van de vorige eeuw veel langs de oevers van de Rijn te vinden.

Natuurlijk is er sinds die tijd veel veranderd op spoorweggebied. Zo ligt de tijd van de stoomtractie en de daaropvolgende tijd van de elektrische ‘Einheits­lokomotiven’ uit de jaren 50 inmiddels (ver) achter ons. Wie er oog voor heeft, zal ontdekken dat het Rijndal ook vandaag de dag nog veel voor de spoorliefhebber te bieden heeft. Zo is het bijvoorbeeld het goederenvervoer nog nooit zo afwisselend geweest. Liefhebbers van klassieke door locomotieven getrokken reizigers­treinen dienen zich echter te haasten. Deze worden met de dag spaarzamer.

De twee spoorlijnen door het Rijndal – de ‘Linke Rheinstrecke’ en de ‘Rechte Rheinstrecke’ – behoren nog steeds tot de belangrijkste en drukste routes van het Duitse spoorwegnet. Hierdoor, maar ook door het unieke landschap met bergen en kastelen dicht langs de rivier, zijn de twee spoorlijnen aantrekkelijke attracties voor spoorwegliefhebbers en fotografen van over de hele wereld.

Spoorwegliefhebbers die met auto en hoogstatief van plek naar plek door het Rijndal reizen kunnen zich helemaal uitleven. Maar ook voor de spoorweg­liefhebbers die zich per trein laten vervoeren en/of die zich op een beperkt aantal plekken willen concentreren, is er genoeg te beleven. Voor deze laatste groep is dit artikel bedoeld.

Het landschappelijk mooiste deel van het Rijndal strekt zich uit van Koblenz tot aan Bingen. Dit is het gedeelte van de Romantische Rijn. Over deze 60 kilometer vindt men talloze burchten en kastelen, steile wijnhellingen en bezienswaardige, schilderachtige dorpen en stadjes. Het Rijndal heeft de toerist veel te bieden. Vlakbij de Loreley liggen bijvoorbeeld de fraaie stadjes Oberwesel en Bacharach.

Oberwesel ligt aan de ‘Linke Rheinstrecke’ en kent een fraaie mix van personen- en goederenverkeer. Want, de oude regel dat de ‘Linke Rheinstrecke’ voor­behouden is aan het personenverkeer en de ‘Rechte Rheinstrecke’ aan het goederenverkeer geldt sinds de opening van de hogesnelheidslijn Köln – Frankfurt (Main) steeds minder. Door het steeds drukker geworden goederenverkeer wordt het treinverkeer zo gunstig mogelijk over beide spoortrajecten verdeeld.

Klassieke getrokken langeafstandstreinen

Veel langeafstandstreinen doen – sinds de ingebruikname van de hoge­snelheids­lijn van Köln naar Frankfurt – het schilderachtige gedeelte van het Rijndal niet meer aan. Gelukkig is er nog een aantal langeafstandstreinen die nog wél hier rijden, waaronder een aantal internationale verbindingen vanuit Oostenrijk en Zwitserland.

Sinds het midden van de jaren 90 zijn in het internationale treinverkeer in hoog tempo klassieke door locomotieven getrokken treinen vervangen door treinstellen. Voor vele spoorwegliefhebbers zijn de internationale getrokken treinen echter de kers op de taart. Wie een buitenlandse rijtuigstam langs ziet rijden, kan immers het verlangen naar een verre reis per trein moeilijk onderdrukken. Bovendien wordt het treinverkeer door dergelijke treinen des te afwisselender.

Langs de Rijn zijn er – de nachttreinen daargelaten – drie internationale trein­paren die met de klassieke combinatie van locomotief en buitenlandse rijtuigstam worden gereden. Omdat deze klassieke combinaties op dit moment in hun voortbestaan worden bedreigd, wordt in dit artikel ook hier de nadruk op gelegd.

Het betreft hier de volgende treinparen:

• Eurocity 6/7: Interlaken Ost (CH) – Hamburg (D) v.v.
• Eurocity 8/9: Zürich (CH) – Hamburg (D) v.v.
• Intercity 118/119: Innsbruck (A) – Dortmund (D) v.v.

Alle treinen worden hier steevast gereden met een locomotief van de Baureihe 101. De Eurocity’s vanuit Interlaken en Zürich worden gereden met comfortabel Zwitsers materieel, waarbij de Eurocity uit Zürich tevens een 1e klasse panorama­­rijtuig heeft. De Intercity uit Innsbruck wordt gereden met fraaie Oostenrijkse rijtuigen.

Gepland is dat bij de tussentijdse dienstregelingswijziging per 11 juni 2023 de Intercity 118/119 van/naar Innsbruck met een ICE-treinstel van de Baureihe 412 (ICE-4) gereden gaat worden en het tijdperk van de getrokken treinen dan voorbij is. De inzet van een ICE-treinstel van de DB zorgt voor een eenvoudiger exploitatie, omdat de verandering van rijrichting in onder andere Stuttgart en Friedrichshafen makkelijker wordt. Daarnaast is er eindelijk een gastronomisch aanbod in de trein, wat de reden is dat de treinen tot op heden geen Eurocity-status hebben gehad.

Ook de getrokken treinen van en naar Zwitserland lijken hun langste tijd gehad te hebben. Over niet al te lange tijd zullen deze naar verluidt met ICE-3neo-treinstellen gereden gaan worden.

Passeertijden in Oberwesel

De hierboven genoemde internationale treinparen rijden in de ochtenduren richting het zuiden. Daarbij rijden zij in het Rijndal van Koblenz richting Bingen. In Oberwesel passeren achtereenvolgens:

• Eurocity 7 (naar Interlaken Ost) om 10.12 uur,
• Intercity 119 (naar Innsbruck) om 10.42 uur
• Eurocity 9 (naar Zürich) om 12.12 uur.

In de middaguren is de volgorde omgekeerd:

• Eurocity 8 (uit Zürich) om 15.47 uur,
• Intercity 118 (uit Innsbruck) om 17.18 uur,
• Eurocity 6 (uit Interlaken Ost) om 17.47 uur

Een goed begin van de dag

In dit artikel proberen we voor de fotografen aan te geven op welke momenten men waar in Oberwesel qua zonnestand de beste fotomogelijkheden heeft. Uiteraard is dit slechts ter inspiratie. Op fotogebied zijn er vele mogelijkheden. En anders is rustig op een bankje het treinverkeer gadeslaan minstens zo plezierig.

Wie in de ochtend vroeg wakker is, kan vanaf een uur of acht terecht ter hoogte van de “Rheinanlagen” (ter hoogte van kilometer 131,5 van de ‘Linke Rhein­strecke’, zie ook detailkaart). Fototechnisch kan men hier met zonneschijn tot ongeveer 10.30 uur terecht. Bij bewolkt weer geldt deze tijdslimiet uiteraard niet. Wanneer alles volgens dienstregeling rijdt kan hier om 10.12 uur de Eurocity naar Interlaken Ost met de fraaie Zwitserse rijtuigen op de gevoelige chip worden vastgelegd.

Het vastleggen van de Intercity naar Innsbruck – die nog tot 11 juni 2023 met de Oostenrijkse rijtuigenstam rijdt – is qua lichtomstandigheden kritisch. Op de doorkomsttijd volgens dienstregeling – 10.42 uur – is de zon eigenlijk al net iets te ver doorgedraaid. Naast de internationale treinen komt er in de tussentijd een keur aan reizigers- en goederentreinen langs. Vervelen hoeft men zich zeker niet.

Vanwege de zonnestand kan er voor worden gekozen om de Intercity 119 naar Innsbruck in bijvoorbeeld het nabijgelegen Bacharach gade te slaan. Het station van Bacharach kent een loopbrug, van waaraf het treinverkeer naar het zuiden op dat moment goed te fotograferen is. Een minstens zo aanlokkelijk alternatief is om de IC 119 naar Innsbruck te laten voor wat het is en een van de gezellig terrassen van Oberwesel op te zoeken.

Na de lunch

De stadsmuur van Oberwesel, met zijn 16 verdedigingstorens, is de best bewaarde omwalling aan de Midden-Rijn. Sinds vele jaren wordt dit middeleeuwse vestingwerk ontwikkeld voor toerisme. Daarom is het nu voor burgers en toeristen mogelijk om over grote delen van de stadsmuur te lopen. De stadsmuur biedt talrijke mogelijkheden om het treinverkeer gade te slaan en te fotograferen.

Als eerste is de Eurocity 9 naar Zürich (doorkomst in Oberwesel om 12.12 uur) hier goed te fotograferen. Naarmate de tijd verstrijkt komt de zon hier steeds beter te staan voor de treinen die naar het zuiden rijden. Voor de liefhebbers van nog meer getrokken treinen: de meeste binnenlandse IC-treinen rijden hier ook nog met de klassieke combinatie van locomotief en rijtuigstam. Richting het zuiden loopt de locomotief voorop. Richting het noorden is dit een stuur­stand­rijtuig.

IC 2012 (doorkomsttijd Oberwesel 15.50 uur) is de enige IC die met locomotief voorop richting het noorden rijdt. Vanaf de doorkomst van de IC 2012 – tegen 16.00 uur – zijn de treinen vanuit het zuiden naar het noorden (Mainz > Koblenz) vanaf de stadsmuur goed te fotograferen.

In het begin van deze eeuw is de Steingassenturm gerestaureerd en is deze weer beklimbaar. Vanaf deze toren heeft men een zeer fraai uitzicht op het Rijndal. Vanaf hier zijn de drie voorbijrijdende internationale getrokken treinen uit Oostenrijk en Zwitserland prima te fotograferen. De Steingassenturm bevindt zich ter hoogte van kilometer 131,1 van de ‘Linke Rheinstrecke’. Voor deze plek geldt vanwege de schaduwwerking van de nabijgelegen Wernerkapelle: hoe later hoe beter. Het feit dat de treinen uit Zwitserland en zeker uit Oostenrijk (zeer) regelmatig te laat zijn, is hier een voordeel.

Er kan ook voor gekozen worden om de trein samen met de Steingassenturm op de foto te vereeuwigen. Dit doet men door een kleine tweehonderd meter verder over de stadsmuur naar het noorden te lopen.

Wie het (nog) hogerop zoekt kan de treinen ook vanaf een van de bergen rondom Oberwesel vereeuwigen. Bijvoorbeeld halverwege de klim naar de Klippelberg. Van bovenaf kan het er dan zo uitzien:

Met het bovenstaande hopen wij de spoorwegliefhebber handvatten gegeven te hebben voor een leuke en ontspannen dag langs de spoorlijn.

Tekst en foto’s door Peter de Winter

---