De eilandentram vanuit de Rotterdamse Rosestraat leeft voort

De RTM, een foto-impressie

Paul van Baarle doet verslag van een fotodag bij Stichting v/h Rotter­damsche Tramweg Maat­schappij te Ouddorp (RTM) gehouden op 15 april 2023.

Van toen naar nu

De NV Rotterdamsche Tramweg Maatschappij (RTM) reed in eerste instantie met paardentrams in Rotterdam maar is toch vooral bekend geworden met het latere personen- en goederenvervoer op de Zuid-Hollandse en Zeeuwse eilanden. Het bedrijf exploiteerde veerdiensten en beschikte over 235 kilometer aan tramspoor met een spoorwijdte van 1067 mm.

De laatste tram reed in 1966. Een groot deel van het trammaterieel is na de opheffing van de RTM dankzij de Tramweg-Stichting bewaard gebleven; eerst in Hellevoetsluis en sinds 1989 in Ouddorp. In dit artikel worden zowel de oorspronkelijke maatschappij als het huidige trammuseum aangeduid als RTM.

Het logo van de RTM met het stadswapen van Rotterdam en daaronder een gevleugeld wiel.

De geschiedenis van de RTM is uitgebreid vastgelegd in boeken en is vandaag de dag ook te vinden op het internet. Dus wie zich verder in de RTM wil verdiepen kan de links in de rechterkolom raadplegen. Leuker dan nalezen is het lijfelijk herbeleven van de RTM in het trammuseum te Ouddorp aan de voet van de Brouwersdam. En voor de fotografen onder ons is dan een speciale fotodag – waar heel veel materieel op een presenteerblaadje voor de lens wordt aan­geboden – een waar genoegen. Zo’n fotodag werd op 15 april van dit jaar bij de RTM georganiseerd en van de fotobuit volgt hier een kleine selectie, veelal in volgorde van opname.

Van de remise via De Punt naar de Brouwersdam

We beginnen met een deel van het materieel dat niet aan de fotoritten deelnam, maar wel keurig voor de remise was opgesteld. Van links naar rechts staan hier motorrijtuig 1804 geleverd door de Hannoversche Waggonfabrik (HAWA) in 1924, het tramstel 17.02/17.00/17.01 (Sperwer) uit 1963 en rangeerlocomotief 1651 gebouwd door Spoorijzer in 1951.

Nogmaals het driedelige tramstel met de generatorwagen in het midden. Dit van de Oostenrijkse Zillertalbahn teruggekochte tramstel is nog in restauratie en kon daarom niet voor de fotoritten in actie komen.

Er valt uiteraard nog veel meer te vertellen over dit tramstel, want veel van de RTM-voertuigen hebben een zeer rijke historie. Dat zou hier echter te ver voeren en voor uitgebreide details wordt verwezen naar de links in de rechterkolom.

Nadat iedereen uitgebreid zijn/haar plaatjes van het opgestelde materieel bij de remise had geschoten, werd koers gezet naar De Punt en vervolgens naar de Brouwersdam.

Zo gaat dat dus zo’n fotostop. Met de huidige digitale fotografie zou het echter zeer eenvoudig zijn dat één fotograaf op het ideale punt een foto maakt en deze deelt met de overige deelnemers. Maar nee, zo werkt dat niet. Elke railhobbyist wil toch zelf een eigen ‘shot’ maken en daar mag zeker geen andere fotograaf bij in beeld staan …… als stoomlocomotief 50 had kunnen glimlachen dan zou die dat hier zeker hebben gedaan om deze aanblik.

Zo wil je het als fotograaf graag hebben: een heerlijk lentezonnetje, opkomend groen aan de bomen en een kleurrijke tram in een prachtig duinlandschap. Motorrijtuig 1602 uit 1950 steelt hier de show.

Was bij de vorige opname het voertuig klein maar fijn, ditmaal passeert een lange tram getrokken door stoomlocomotief 50. De 50 werd gebouwd door Henschel in 1913 en is inmiddels dus al 110 jaar oud.

Test je topografische kennis

Tijdens het passeren van deze lange stoomtram werden alle koersborden gefotografeerd en die bleken allemaal een andere bestemming aan te geven.

De reizigers van deze stoomtram moesten dus goed opletten waar in te stappen om op hun beoogde bestemming aan te komen. Ten tijde van de RTM stampten de scholieren nog de rijtjes plaatsnamen in hun hoofd en zat het met de topo­grafische kennis wel goed. Hoe zit het vandaag de dag met die kennis bij jou? We doen even een testje.

De bestemmingen op de koersborden werden gefotografeerd in rijtuigvolgorde: 1) Ouddorp, 2) Oostvoorne, 3) Numansdorp, 4) Hellevoetsluis, 5) Steenbergen, 6) Burgh en tenslotte 7) Middelharnis.

De RTM werd ook wel de Eilandentram genoemd en deze zeven bestemmingen liggen op één na op de volgende eilanden (in alfabetische volgorde): a) Goeree-Overflakkee, b) Hoeksche Waard, c) Schouwen-Duiveland en d) Voorne-Putten.

Aan jou de volgende opdracht: geef aan welke ene bestemming niet op een eiland ligt en wijs de overige zes bestemmingen toe aan de vier genoemde eilanden. Kom je er niet uit, lees en kijk dan rustig verder.

De M67 passeert met een korte goederentram bij De Punt. Deze locomotief uit 1949 is afkomstig van de Maas-Buurtspoorweg (MBS) en reed voorheen op de tramlijn Nijmegen – Venlo. Toentertijd werd meer materieel door de RTM van de MBS overgenomen waarvan een deel nog altijd museaal in Ouddorp is te bewonderen.

Stoom? Maar de RTM had toch helemaal geen okergele stoomlocomotieven?

Nee, de ‘stoomwolk’ op de vorige foto was een flinke dieselpluim van RET Saurer-bus 223 die daarna werd ingehaald door de RTM-stoomtram. Deze Rotterdamse stadsbus is eigendom van het Rotterdams Openbaar Vervoer Museum (ROVM) en was speciaal naar Ouddorp overgebracht voor de fotodag.

Op de normaal gesproken rustige De Punt was het een komen en gaan van voertuigen op en naast de rails. De chauffeur van RTM-bus 107 “Grasklokje” kijkt relaxed toe hoe de RET Saurer-bus uit 1948 naast het twee jaar jongere motorrijtuig 1602 poseert.

De Saurer-bus werd op de Brouwersdam vervolgens ook naast de M67 gedirigeerd.

En als je dan langs het Grevelingenmeer staat met een weids uitzicht op de Brouwersdam, dan krijg je een beeld van hoe in het verleden de RTM-stoomtram door het lege boerenlandschap over de eilanden reed. De McCormick-maaitrekker uit 1966 versterkte nog eens dat beeld. Met een grasmat die al zo vlak als een biljartlaken leek, was er echter niet zo veel meer te maaien. We zullen maar zeggen dat hier de maaipuntjes op de i werden gezet.

Daarmee werd het ochtendprogramma afgesloten en vervolgens werd terug­gekeerd naar de remise. Hier kregen de deelnemers een prima lunch voor­geschoteld. De prachtige line-ups in wisselende samenstellingen voor de remise trokken echter weer snel de aandacht.

Vogels spotten en meer voor de remise

Begonnen we dit verslag met een foto van drie voertuigen voor de remise, we gaan nu naar vier stuks met aan de rechterzijde toegevoegd locomotief 1805 uit 1952.

Maar het kan nog mooier door er een line-up van vijf voertuigen van te maken. Nog maar even de koppen benoemen van links naar rechts: de MABD 1804, EB 17.02, M 1651, MD 1805 en MABD 1602 of in gebruiksvriendelijkere RTM-termen te spreken: de Kievit, de Sperwer, de Puttershoek, de Meeuw en de Reiger. Bij de RTM droegen de motorwagens en diesellocomotieven veelal een vogelnaam.

Langs een spoorbaan word je als treinfotograaf door ‘onwetenden’ nog wel eens als een vogelspotter aangezien. Bij de RTM kun je naast treinspotter tegelijkertijd ook vogelspotter zijn. Van de vier vogelafbeeldingen op de RTM-museumtrams heb ik er drie gespot; de Sperwer vloog deze dag niet voor mijn lens.

En voor wie het toch allemaal wat te veel ‘diesel’ vond, kwam er tijdens het rangeren ook een line-up met aan de rechterzijde twee stoomlocomotieven, te weten de stomende 50 en de koude 54 (Orenstein & Koppel 1916).

Niet in beeld kwam stoomlocomotief 56 uit 1920 waarvan de restauratie bijna is voltooid. Deze Orenstein & Koppel-locomotief zal medio 2023 weer in dienst komen. Verder wordt nog gewerkt aan – en giften ingezameld voor – de replica van de vierkante stoomloc 37 (type ‘Backertje’).

Goederenvervoer bij de RTM

Voor de RTM was het goederenvervoer een belangrijke bron van inkomsten en gelukkig zijn een flink aantal goederenwagens museaal bewaard gebleven die hieraan de herinnering levendig houden. Dus wat is een fotodag bij de RTM zonder een lange goederentram met stoom ervoor? De deelnemers werden niet teleurgesteld.

Als leuk detail waren verschillende goederenwagens voorzien van bestemmingsopschriften.

Een forse goederentram met het remrijtuig achter de 50 rijdt hier over de Brouwersdam. De Mercedes-Benz 230S uit 1965 is onder de indruk van dit goederengeweld en houdt daarom gepaste afstand. In de volksmond werd tenslotte de RTM ook wel ‘het moordenaartje’ genoemd.

Aangekomen in Middelplaat-Haven moeten er melkbussen uitgewisseld worden. Een tractor – een Lanz Bulldog D3506 uit 1951 – met aanhanger bracht deze melkbussen tot aan het perron.

Daarna was het voor het RTM-personeel een kwestie van noeste arbeid om de melkbussen – leeg, mogen we hopen – over het perron naar de goederenwagen te sjouwen.

De uitwisseling van de melkbussen op de Spijkstaal-aanhanger uit 1952 is bijna gereed als de M67 met stalen rijtuigen zich meldt.

Nadat de M67 is gepasseerd, kan stoomlocomotief 50 met de goederentram in volle vaart zijn weg vervolgen over de Brouwersdam.

Hierna werd doorgereden naar West Repart, de eindhalte van de museumlijn bij Scharendijke en vervolgens teruggekeerd naar Ouddorp. De talloze – ook interessante – fotostops onderweg kunnen we omwille van de omvang van dit artikel hier niet laten zien, maar voor één maken we een uitzondering.

In het natuurgebied De Punt woedde op 9 augustus 2022 een grote duinbrand waarbij de vuurzee de sporen van de RTM overstak. Dankzij de inzet van de brandweer werd de schade beperkt, maar de verkoolde restanten langs het spoor zijn nog altijd zichtbaar. Je moet er niet aan denken wat er zou zijn gebeurd als deze duinbrand de remise had bereikt.

Tot slot

Na het middagprogramma konden de deelnemers in het trammuseum van een uitgebreid diner genieten. Ter afsluiting van de fotodag stond daarna nog een rit op het programma met de M67.

We sluiten sfeervol af met een lage zonnestand, een mooie wolkenlucht, een weidse blik op de Brouwersdam en het “Limburgse stel”. Dat stel betreft de M67 met de ook van de MBS afkomstige rijtuigen AB414 en AB417.

Dank aan de organisatoren van deze geslaagde fotodag, de RTM en haar mede­werkers en alle figuranten met voertuigen naast het spoor.

Op een normale rijdag van de RTM zullen de line-ups voor de remise en het aantal voertuigen op en naast de baan mogelijk wat minder spectaculair zijn dan op deze dag. Er is echter nog zo veel meer te zien en te beleven in en om het RTM Museum. Een bezoek aan Ouddorp – ook als familie-uitje al dan niet met een rondvaart over de Grevelingen – is dan ook van harte aanbevolen. Raadpleeg hiervoor de RTM-website of Facebookpagina!

Het museum wordt momenteel flink verbouwd en uitgebreid waardoor er nog veel meer te zien zal zijn dan voorheen. Geen kleine of hoge nood, want de nieuwe toiletten zijn al klaar.

Oh ja, we zijn het antwoord op de koersbordenquiz nog schuldig: Steenbergen is de ene bestemming die niet op een eiland ligt en is te vinden in West-Brabant. Oostvoorne en Hellevoetsluis liggen op het eiland Voorne-Putten, Numansdorp ligt in de Hoeksche Waard en Ouddorp en Middelharnis bevinden zich op Goeree-Overflakkee – alle in Zuid-Holland. Burgh tenslotte ligt op het Zeeuwse eiland Schouwen-Duiveland. En, had je alle antwoorden goed of toch maar weer rijtjes stampen?

Tekst en foto’s door Paul van Baarle


[printfriendly]

Bezoekadres

Stichting v/h Rotterdamsche Tramweg Maatschappij
G.C. Schellingerweg 2
3253 MD Ouddorp

Met het openbaar vervoer is het bezoekadres niet eenvoudig te bereiken. Vanaf Rotterdam reis je met de metro naar Spijkenisse Centrum en vervolgens met Connexxion buslijn 104 richting Renesse. Deze buslijn heeft geen stop bij het trammuseum. De busstop Oudelandseweg, Ouddorp is op twee kilometer afstand van het trammuseum; de volgende busstop Port Zélande, Ouddorp bevindt zich een dikke drie kilometer ten zuiden van het trammuseum, maar hier kun je wel overstappen op de museum­tram. Raadpleeg vooraf de OV-reisplanner 9292.

De nostalgische dagtochten vanuit Rotterdam naar Ouddorp die voorheen in samenwerking met het Rotterdams Openbaar Vervoer Museum (ROVM) werden aan­geboden staan (nog) niet voor 2023 op het programma.

Het huidige RTM-traject van Ouddorp naar West-Repart over de Brouwersdam. Bron: OpenStreetMap bewerkt met vergrote en toegevoegde namen.

Handige links

RTM Ouddorp – website met dienst­regeling, kaartjes, collectie, historie etc

Stichting RTM Ouddorp op Facebook met veel actuele berichten

Stichting voorheen RTM op Wikipedia

De RTM bij de NVBS

De RTM is uitgebreid gedocumen­teerd en op de website van de NVBS levert de zoekterm RTM bijna 3000 resultaten op variërend van artikelen in Op de Rails, boeken (te leen in de NVBS-bibliotheek of te koop in de NVBS-winkel), foto’s, films, materieel­tekeningen, emplacements­kaarten etc. Te raadplegen door de NVBS-leden na inloggen.