Deense museumlijn laat de jaren 60-70 herleven
125 jaar Værslevbanen
Tijdens het weekend van 13-14 mei 2023 werd bij Vestsjællands Veterantog – die op ongeveer een uur reisafstand van Kopenhagen de museumlijn Høng-Gørlev exploiteert – het 125-jarig bestaan van de Slagelse-Værslev spoorlijn (Værslevbanen) gevierd. Sjors van Dongen was erbij en doet verslag.
Voor deze bijzondere gelegenheid kwam motorwagen DSB Litra MO 1846 op bezoek vanuit het Deense spoorwegmuseum in Odense. Deze verzorgde ritten over de museumlijn en over de Lokaltog-spoorlijn tussen Slagelse en Høng. Hierdoor herleefden de beelden van de jaren 60-70 toen deze motorwagens op de Værslevbanen hun diensten reden. Ook werd met deze motorwagen een fotorit georganiseerd voor liefhebbers.
Op 13 mei 2023 is DSB MO 1846 onderweg van Høng naar Slagelse en passeert een koolzaadveld ter hoogte van het gehucht Løve.
De geschiedenis van de Slagelse-Værslev-banen
In de Spoorwegwet van 1894 werd door de Deense Riksdag een aanbesteding gedaan voor een spoorlijn van Slagelse naar Værslev via Høng om de Vestbanen (Kopenhangen-Kørsor) en Nordvestbanen (Roskilde-Kalundborg) te verbinden. Na discussie over of de lijn westelijk of oostelijk rond het meer Tissø moest lopen werd uiteindelijk voor het westelijke traject via Gørlev gekozen. De bouwwerkzaamheden begonnen op 10 februari 1896 met een budget van 1,6 miljoen DKK. Na wat moeilijkheden door onstabiele grond kon de lijn uiteindelijk geopend worden op 30 april 1898 met exploitatie door Danske Statsbaner (DSB).
Vanaf het begin reden alle diensten door naar het grotere Kalundborg in plaats van te eindigen in Værslev. Daarvoor werd voor de 8 kilometer tussen Værslev en Kalundborg gebruik gemaakt van de sporen van de Nordvestbanen, ook in handen van DSB. In de jaren dertig werden ook enkele treinen doorgetrokken van Slagelse naar Kørsor. Daar eindigde de spoorlijn vanuit Kopenhagen en moest (tot 1997) worden overgestapt op de boot naar Fyn. Vanaf 1901 had de Høng-Tølløse Jernbane (HTJ) aansluiting op de Værslevbanen in Høng.
Bron: www.openrailwaymap.org (bewerkt).
Passagiersvervoer op de Værslevbanen was nooit winstgevend en de lijn was voor haar inkomsten vooral afhankelijk van het goederenvervoer. De opening van de suikerfabriek in Gørlev in 1912 leidde tot een aanzienlijke toename van het suikerbieten- en kolenvervoer. De opening van een zwavelzuur- en superfosfaatfabriek in Kalundborg in 1930 zorgde voor een grote hoeveelheid chemicaliënvervoer.
In de jaren 60 werden de meeste stations gedegradeerd tot facultatieve haltes vanwege de verder teruglopende passagiersaantallen. Alleen Værslev, Gørlev en Høng bleven over als vaste stopplaatsen. Het goederenvervoer in Gørlev bleef daarentegen groeien. De laatste uitbreiding van het emplacement aldaar vond nog in 1966 plaats.
DSB Litra C 708 (Schwartzkopff, Berlijn, 1908) met twee Cle-wagens en een goederenwagen in de buurt van Slagelse, 1964. Deze locomotief is vandaag de dag niet rijvaardig te vinden in het Deense Spoorwegmuseum in Odense. Foto: Arne Kirkeby.
Vanwege de tegenvallende passagiersaantallen besloot DSB om de lijn Slagelse-Værslev vanaf 23 mei 1971 te sluiten voor passagiersvervoer. Het baanvak Gørlev-Værslev werd in zijn geheel gesloten en in 1992 afgebroken. Tegenwoordig is dit baanvak een mooi wandelpad. Het goederenvervoer naar de suikerfabriek in Gørlev bleef echter door DSB behouden tot 1994.
Het personenvervoer tussen Høng en Slagelse werd door HTJ overgenomen en is sinds 2023 in handen van diens opvolger Lokaltog. Sinds 1994 wordt er in het zomerseizoen met historische treinen gereden over de 4,5 kilometer tussen Høng en Gørlev door Vestsjællands Veterantog (VSVT), onderdeel van de Dansk Jernbane-Klub (de Deense equivalent van de NVBS).
DSB Litra MO 1952 (rechts) en een drietal HTJ railbussen van Zweedse makelij te Høng op de laatste dag van het passagiersvervoer tussen Slagelse en Værslev, 22 mei 1971. HTJ nam de volgende dag het vervoer tussen Slagelse en Høng van DSB over. Foto: Ole-Chr. M. Plum.
De festiviteiten op 13 en 14 mei 2023
VSVT kondigde in april 2023 aan dat ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de spoorlijn tussen Høng en Gørlev DSB Litra MO 1846 van het Deense spoorwegmuseum in Odense een bezoek zou brengen aan de museumlijn en ook pendelritten zou verzorgen over de Lokaltog-spoorlijn tussen Slagelse en Høng. Dit treinstel was een toepasselijke bezoeker: de DSB Litra MO waren vanaf het einde van de jaren 30 tot de sluiting voor passagiers het vaste gezicht van de DSB-treinen op de Værslevbanen en andere lokaalspoorwegen van de DSB.
Met de aflopende revisietermijn van de 1846 in november 2023 en de aankondiging van het Deense spoorwegmuseum om geen revisie te ondernemen is dit waarschijnlijk een van de laatste keren dat de 1846 (en daarmee een Litra MO) op het nationale spoorwegnet te zien geweest is. Er zijn nog vier andere Litra MO’s bewaard gebleven, maar geen van alle zullen in de nabije toekomst rijvaardig worden.
Op zaterdag 13 mei werd voor de liefhebbers een speciale fotorit georganiseerd waarbij de 1846 gecombineerd werd met bagagewagen DSB Eh 6762 (Scandia, 1930) uit de collectie van VSVT om een typische lokaaltrein uit te beelden. Hieronder een fotoverslag van het weekend. De lezer wordt meegenomen op een fotografische reis van Slagelse naar Gørlev en terug.
We beginnen onze reis in 1971 op het station van Slagelse. DSB MO 1861 staat op de laatste dag van passagiersvervoer naar Kalundborg, 22 mei, klaar voor vertrek. Tegenwoordig is de overkapping van het perron verdwenen en ook de gebouwtjes rechts op de foto zijn niet meer aanwezig. Foto: Ole-Chr. M. Plum.
In 2023 herleven de jaren 70. DSB MO 1846 onderweg naar Høng tussen het koolzaad bij Løve, 13 mei 2023.
Ongeveer 3 kilometer buiten Høng in de buurt van Løve beklimt DSB MO 1846 Jens Andresen’s Bænk (Jens Andresen’s heuvel) onderweg naar Slagelse, 13 mei 2023. De Deense definitie van ‘heuvel’ komt in ieder geval overeen met de Nederlandse, het landschap is nu niet bepaald Zwitsers te noemen…
Aangekomen te Høng vindt een ontmoeting plaats tussen DSB MO 1846 en de Triangel-motorwagens (VNJ M 2 en SNNB M 4) van VSVT, 14 mei 2023.
Inmiddels op de museumlijn rijden DSB MO 1846 en Eh 6762 door een typisch Deens landschap. Vlak voor de overweg bij de Rævemosevej, 13 mei 2023.
Terug naar de jaren 60: op de overweg bij de Rævemosevej wachten een Volkswagen en een Buick tot MO 1846 met zijn trein gepasseerd is, 13 mei 2023.
Halverwege tussen Høng en Gørlev op de overweg bij Sogneskellet, 13 mei 2023.
De Triangel-motorwagens VNJ M 2 en SNNB M 4 passeren door het idyllische Deense landschap. Om deze foto te maken heeft de schrijver van dit artikel wel een nat pak gehaald: de poging om een riviertje zonder brug over te steken en dichter bij het spoor te komen mislukte. Gelukkig was de camera grotendeels droog gebleven en kon met een been nog in het water net op tijd deze foto genomen worden. Daarna moest wel naar een weggezonken schoen in de modderige bodem van de rivier gezocht worden, maar de foto was tenminste binnen… 14 mei 2023.
Inmiddels zijn wij op onze reis aangekomen in Gørlev. Op de achtergrond de silo’s van de nog altijd in bedrijf zijnde suikerfabriek, 14 mei 2023.
Toen: DSB Litra MO 1811 en een DSB Bhs te Gørlev met een trein naar Kalundborg op 8 april 1971. Op de achtergrond de suikerfabriek van Gørlev die zeer belangrijk was voor het goederenvervoer. Foto: Ole-Chr. M. Plum.
Nu: DSB Litra MO 1846 en Eh 6762 tijdens de fotorit. De meeste sporen te Gørlev zijn inmiddels verdwenen, maar het stationsgebouw (in privé-eigendom) en de suikerfabriek zijn nog altijd herkenbaar. Tegenwoordig stoppen de treinen van VSVT ter hoogte van de silo’s en normaliter niet meer bij het stationsgebouw. Ten behoeve van de fotografen werd echter doorgereden naar het absolute einde van de lijn. De ontdekking van de ‘toen’-foto, genomen vanuit bijna dezelfde hoek, was een toevalstreffer tijdens het schrijven van dit artikel!
In Gørlev stapt een enkele passagier in terwijl de conducteur een jeugdige reiziger en zijn moeder wat vertelt over de MO. Binnenkort vertrekt de trein naar Kalundborg… Althans dat is de indruk die gewekt moet worden. In werkelijkheid eindigt het spoor al sinds 1992 ongeveer 3 meter achter de fotograaf. Te Gørlev moest voor de terugreis naar Høng nog gerangeerd worden. De waterkolom voor de stoomlocomotieven is origineel en werkt nog altijd, maar VSVT heeft op dit moment geen rijvaardige stoomlocomotief.
Inmiddels staat de MO 1846 weer klaar voor vertrek richting Høng (en Slagelse). De enkele passagier moet nog een pakket inladen in de bagagewagen. 13 mei 2023.
Onderweg wordt de Rævemosevej weer gepasseerd, 14 mei 2023.
In Høng kruist de MO 1846 weer met de Triangel-motorwagens. De machinist krijgt van de voorzitter van VSVT een jubileumsbier overhandigd. Laten we hopen dat hij het nog niet opgedronken had voor hij ons naar Slagelse brengt… 14 mei 2023.
We eindigen deze reis in Slagelse, ditmaal op 14 mei 2023. De stationsomgeving is onherkenbaar veranderd in vergelijking met de situatie van 1971.
Postscript: verdwenen Deense tractie in Duitsland
De terugreis naar Nederland vanuit Slagelse werd (via Kopenhagen) ook ondernomen per trein. De DSB-dienst Kopenhagen-Hamburg Hbf werd toen nog uitgevoerd door de uiterst comfortabele DSB IC3 (Litra MF/FF) dieseltreinstellen, gebouwd door Scandia in Randers in de jaren 90. Inmiddels behoort dit ook tot de geschiedenis: sinds 17 juni 2023 wordt deze dienst geëxploiteerd met DSB Vectrons en gehuurde DB IC1-rijtuigen. Deze samenstelling zal vanaf 2024 weer vervangen worden door nieuwe Talgo-treinstellen.
Met het verdwijnen van de dienst Hamburg-Kopenhagen zijn de DSB IC3-stelleb nu grotendeels van Duitse bodem verdwenen. Alleen de nachtelijke IC en de dienst Aarhus-Hamburg worden voorlopig nog met deze stellen uitgevoerd. Daarom als postscript van dit Deense avontuur nog een kleine ode aan de DSB IC3-treinstellen op Duits grondgebied.
DSB IC3 5084 op Hamburg Hbf enkele minuten na aankomst, 15 mei 2023. Een krappe maand later behoorde dit beeld al tot het verleden.
DSB IC3 5283 bij doorkomst te Hamburg Dammtor onderweg maar Aarhus, 17 mei 2023.
DSB IC3 op de brug over het verbindingskanaal van de Binnenalster en Außenalster, 3 mei 2023.
Tijdens een bezoek eerder dit jaar was er vanuit de hotelkamer van de schrijver niet alleen een mooi uitzicht op de skyline van Hamburg, maar ook op de spoorlijn tussen Hamburg Hbf en de toegang tot Hamburg Dammtor. Twee DSB IC3-stellen rijden door Hamburg Dammtor op weg naar Kopenhagen, 3 mei 2023.
Tekst en foto’s (tenzij anders vermeld): Sjors van Dongen.
| [printfriendly] |
InformatieSpoorlijn Slagelse – Værslev (Wikipedia) In de NVBS-bibliotheek zijn diverse boeken over de Deense spoorwegen aanwezig, geschreven door spoorweghistoricus Ole-Chr. M. Plum.
|
