De laatste dagen van de klassieke motorstellen tussen Aachen Hbf en Spa-Géronstère

Het einde van een tijdperk in de Belgische Ardennen

Op 9 december 2023 eindigde na 52 jaar de inzet van de klassieke motorstellen op Spoorlijn 44 en verdween tegelijkertijd de directe verbinding Aachen Hbf – Spa-Géronstère. Daarmee veranderde het spoorbeeld in de Belgische Ardennen voorgoed. Een fotoverslag door Sjors van Dongen.

Vanaf 10 december werden de diensten vanuit Spa-Géronstère ingekort tot Verviers-Central en zijn de klassieke motorstellen op lijn 44 vervangen door een MS80 Break. Een goede reden dus om eens terug te blikken op de laatste inzet­maanden van deze stellen in de vorm van een fotografische reis van Aachen Hbf naar Spa-Géronstère.

Net na vertrek uit Aachen Hbf begint stel 655 zijn ritje naar Spa-Géronstère met als eerste stop Hergenrath. 10 oktober 2023.

Een Belgische vlag, een Belgische goederenwagen, maar ook een Duitse goederenwagen, een Duitse ICE, en tenslotte weer een Belgisch motorstel. Voor wie het nog niet duidelijk genoeg was: we zijn in een grensstreek. Op 3 december 2023 rijdt stel 662 langs het oude station van Welkenraedt (waar de twee oude wagonnetjes als monument aan herinneren) waar een ICE staat opgesteld. Tot het einde van de Eerste Wereldoorlog was Welkenraedt het grensstation tussen België en Pruisen/Duitsland.

Na Welkenraedt is de eerstvolgende grote plaats die de dienst Aachen Hbf – Spa-Géronstère aandeed Verviers. Op 6 oktober 2023 staat stel 660 te genieten van de ondergaande zon in Verviers Central terwijl hij staat te wachten op de IC naar Eupen die hem hier zal passeren. Het imposante stationsgebouw van Verviers dateert uit 1930 en is een van de vier stations in België met de titel Central / Centraal (naast Antwerpen, Brussel en Charleroi).

Bij Pepinster berijden we de eerste meters van lijn 44. Op 7 mei 2022 rijdt stel 658 (inmiddels gesloopt) het station van Pepinster binnen. Foto: Thijs Marsman.

In een typisch Belgische omgeving rijdt stel 662 in de avond van 5 oktober 2023 het station van Juslenville binnen. Het uit 1895 stammende stationsgebouw is in de jaren 70 afgebroken en inmiddels is alleen de lampisterie overgebleven.

Na Juslenville volgen de stopplaatsen elkaar in rap tempo op. Wie van Juslenville naar Theux moet kan waarschijnlijk sneller lopen dan op de trein wachten. In Theux staat het originele stationsgebouw uit de tijd van de aanleg van de lijn er nog wel, ook al is het sinds 2013 niet meer in gebruik bij de NMBS. Gelukkig is het wel in goede staat gebleven.

Na vertrek uit Theux komt de rivier de Hoëgne, een zijtak van de Vesdre, weer bij het spoor. De bijna graffitivrije 660 is net vertrokken in de richting van Spa en passeert hier de Hoëgne achter de brandweerkazerne van Theux. 6 oktober 2023.

Het spoor ligt tussen Theux en Franchimont vrijwel op de oevers van de rivier en rijdt door de achtertuinen van Theux. Bij de katholieke school van Theux komt stel 655 achter de huizen tevoorschijn en passeert een gerestaureerde wand­reclame voor ‘L’elixir de Spa’ oftewel SPA Reine. 3 december 2023.

Het klassieke beeld van lijn 44: de kerk van Theux, met op de achtergrond de aangrenzende normaalschool – ooit een bron van reizigers van de lijn omdat alle leraren in het bisdom Luik hier opgeleid werden – en een klassiek motorstel onderweg naar Spa. Sinds 1971 is hier behalve de begroeiing en de kleur van de treinstellen eigenlijk niets veranderd. 3 december 2023.

Na de nogal desolate halteplaats Franchimont achter zich te hebben gelaten rijdt stel 655 verder in de richting van Spa. De twee pony’s trekken zich weinig meer aan van het klassieke motorstel. Tenslotte weten ze waarschijnlijk niet beter dan dat deze treinen voorbij kletteren. Op de heuvel in de achtergrond is het kasteel van Franchimont duidelijk zichtbaar. 2 december 2023.

Ondanks het klassieke bord is er sinds de jaren 50 geen stoom meer op lijn 44 te zien geweest. Met het gehucht Spixhe op de achtergrond rijdt stel 655 op 3 december 2023 richting Spa.

Het meest fotogenieke gedeelte van lijn 44 is zonder twijfel het gedeelte tussen Franchimont en Spa ter hoogte van het gehucht Spixhe. Op een bitterkoude 2 december is stel 662 te zien op dit baanvak terwijl de zon al vroeg ondergaat.

De stopplaatsen La Reid en Marteau bestaan al bijna 40 jaar niet meer dus onze volgende stopplaats is het station van Spa. Van het eens enorme goederen­vervoer vanuit de tegenover het station gelegen fabriek van SPA MONOPOLE is niets meer over. Stel 624 staat samen met een tweede stel klaar om de enkele honderden meters vanaf Spa naar Spa-Géronstère af te leggen.

Ook het personenvervoer is sinds de hoogtijdagen flink gekrompen. Van de vier perrons, drie zijsporen, een goederenemplacement met vijf sporen, een draai­schijf en een aansluiting naar SPA MONOPOLE die er in 1950 in Spa waren is tegenwoordig nog maar één perron in gebruik. Het stationsgebouw is grotendeels buiten gebruik geraakt. Stel 660 staat klaar voor vertrek richting Aachen op 4 december 2023.

Na vertrek uit Spa begint de lijn op de laatste honderden meters naar Spa-Géronstère aan een forse klim en rijdt ook nog eens over een imposant viaduct hoog boven de daken van Spa. Op 4 december 2023 doet stel 655 zijn beste impressie van het paard van Sinterklaas en lijkt als het ware over de besneeuwde daken van Spa te rijden.

De laatste meters van de nog overgebleven lijn 44 voeren over het viaduct van Spa. Vanaf de brug aan het einde van het perron van Spa-Géronstère hebben we niet alleen een prachtig gezicht op Spa en omgeving maar ook op stel 657 dat bijna op de eindbestemming is. 5 oktober 2023.

Spa-Géronstère is ongetwijfeld de kaalste terminus in België: een enkel perron met een stootjuk en een bushokje. In hun laatste inzetweek hadden de klassieke motorstellen ook nog met wat lichte sneeuw te maken. Op 4 december staat stel 660 in de besneeuwde omgeving te wachten op het vertrek in de richting van Aachen.

En voor we het weten moeten we Spa en de heilzame thermen weer achter ons laten en stappen we op Verviers Central terug in het klassieke motorstel naar Aachen. Terwijl de zon ondergaat staat stel 660 geduldig te wachten tot het tijd is om te vertrekken.

Foto’s door Sjors van Dongen tenzij anders vermeld.



Meer lezen

Het einde van de klassieke motor­stellen van de NMBS in NVBS Actueel, december 2023.

In Op de Rails 2024-03 verschijnt een uitgebreider artikel over de ge­schie­denis van de spoorlijnen van Spa.