Een weerzien na 52 jaar

Trams in Oslo, 1971 en 2023

Met mijn ouders mee op kampeervakantie door Scandinavië bezocht ik in juli 1971 ook Oslo. Op de lijnen van het stadstrambedrijf (OS= Oslo Sporveier) zag en fotografeerde ik uitsluitend de combinaties van vierassige motorwagens met eveneens vierassige bijwagens. Deze eenrichtingwagens met zittende conducteur waren in de jaren vijftig gebouwd door Høka (motorwagens en bijwagens) en Strømmen (alleen bijwagens).

Behalve dit materieel zag ik over de sporen van de stadslijnen tot in het centrum ook wagens van twee interlokale lijnen rijden. De zware eenrichtingvierassers met dito bijwagens van de Ekebergbanen (EB) waren indrukwekkende wagens, rond 1920 gebouwd en later in verschillende uitvoeringen gemoderniseerd. Ook door hun dubbele stroomafnemers deden ze me denken aan de buitenlijners van de HTM. Ze reden, net als bij de HTM, op de stadstrajecten op 600V en buiten het centrum op 1200V.

Op de andere interlokale lijn, de Lilleaker-Østensjø-Banen (LØB), zag ik tot mijn plezier de ‘Gullfiskene’ (‘Goudvissen’). Ook dit waren eenrichtingvierassers , maar dan in aluminiumbouw uitgevoerd, dus licht en snel, met zeer goede rij­eigen­schap­pen. Deze wagens met hun stroomlijnvorm die eindigde in een ‘staart’ (vandaar hun bijnaam) waren eind jaren dertig jaren gebouwd door Strømmen en Skabo.

52 jaar later

In juli 2023, exact 52 jaar na mijn eerste kennismaking, bezocht ik Oslo voor de tweede keer. Ik had me voorgenomen om een aantal plekken op te zoeken waar ik destijds opnamen gemaakt had van de trams, en daar, zo mogelijk, de huidige trams te fotograferen. De interlokale lijnen waren, na gedeeltelijke inkorting, inmiddels volledig in het stadsnet geïntegreerd. Het spreekt vanzelf dat ook het stadsbeeld na ruim een halve eeuw op menige plaats veranderd bleek. Het verschil tussen de beide periodes lijkt nog benadrukt te worden doordat ik destijds in zwart-wit fotografeerde en door de verschillende weers­omstandig­heden.

Het trambedrijf nu, omgedoopt tot Sporveien Trikken AS, heeft uitsluitend gelede trams in dienst, verdeeld over drie series. De oudste serie enkelgelede een­richtingwagens, type SL-79, in de jaren tachtig gebouwd door Duewag en Strømmen, wordt momenteel vervangen. Ook van de tweede serie, dubbelgelede tweerichtingwagens met gedeeltelijk lage vloer, is al een aantal wagens buiten dienst gesteld. Deze serie, type SL-95, is rond de eeuwwisseling gebouwd door Ansaldo-Breda.

Momenteel is de levering bezig van de derde generatie gelede wagens, type SL-18. Deze vijfdelige Urbos-100 tweerichtingwagens met volledig lage vloer worden geleverd door CAF. Het is de bedoeling dat na de complete levering (87 exem­plaren) dit wagentype de beide voorgaande typen volledig zal vervangen.

Thorvald Meyers Gate

Høkawagen 217 met bijwagen 554 op lijn 2 bij de splitsing met de Trond­heims­veien (rechts), voor de Schous Bryggeri (brouwerij). 24 juli 1971.

Een vertegenwoordiger van het nieuwste materieel, CAF Urbos 417 op lijn 18. 9 juli 2023.

Splitsing Kirkeristen en Storgata

Høkawagen 213 met bijwagen 574 op lijn 7. De tram rijdt hier langs de Domkirke. 24 juli 1971.

Enkelgelede motorwagen 118 (type SL-79)op lijn 19. 9 juli 2023.

Strandgata

Gullfisk 173 op lijn 9 (LØB). Rechts het Amerikalinjenhotel. 24 juli 1971.

Enkelgelede motorwagen 118 op lijn 11. 8 juli 2023.

Jernbanetorget

Dit was oorspronkelijk het plein voor het Østbanestasjon en eindpunt van een aantal tramlijnen. Omvangrijke spoorwegwerkzaamheden maakten het mogelijk dat in 1980 het nieuwe Sentralstasjon naast het Østbanestasjon werd geopend. Dit Sentralstasjon verving zowel het Østbanestasjon als het elders gelegen Vestbanestasjion. Beide stationsgebouwen zijn overigens bewaard gebleven en hebben een andere bestemming: in het gebouw van het Vestbanestasjion zetelt bijvoorbeeld het Noorse Nobelcomité. Het Jernbanetorget bleek in 2023 volledig gereconstrueerd en bijna onherkenbaar veranderd door hoogbouw. Vijf van de zes tramlijnen rijden nu over het plein of in de onmiddellijke omgeving ervan.

Gullfisk 177 op lijn 9 (LØB), bij de eindpunthalte voor het Amerikalinjenhotel (links). 24 juli 1971.

Enkelgelede motorwagen 118 op lijn 11. Het naar links afbuigende spoor, waarop de Gullfisk van de vorige foto staat, is thans niet meer in gebruik voor het regu­liere tramverkeer. 8 juli 2023.

Jernbanetorget in zuidelijke richting gezien

Vierasser 1004 op lijn 16 (EB) in de keerlus voor het Amerikalinjenhotel. 24 juli 1971.

Sinds de grootschalige reconstructie rijden de trams aan de andere kant van het Jernbanetorget: dubbelgelede motorwagen 168 (type SL-95) op lijn 19. 8 juli 2023.

Jernbanetorget in noordelijke richting gezien

Vierasser 1005 op lijn 16 (EB). 24 juli 1971. Alleen het hoge hotelgebouw links heeft zich weten te handhaven, zoals te zien is op de foto hieronder.

Enkelgelede motorwagen 129 op lijn 19. 9 juli 2023.

Drammensveien

Vierasser 1013 met bijwagen 1046 op lijn 16 (EB), die toen tijdelijk verlengd was naar Skøyen. Op de achtergrond rijdt een vergelijkbaar stel richting centrum. 23 juli 1971. Motorwagen 1013 is bewaard gebleven in de fraaie verzameling van het Oslose transportmuseum Vognhall 5.

Dubbelgelede motorwagen 152 op lijn 13. Drammensveien is inmiddels om­ge­doopt tot Henrik Ibsens gate. Op de achtergrond het Nationaltheatret. 9 juli 2023.

Edward Kuijper

Gegevens ontleend aan: Hans Andreas Fristad: Oslo-Trikken, 1990. Nils Carl Aspenberg: Die Strassen- und Vorortbahnen in Oslo, 1994. B.A. Schenk/M.R. van den Toorn: Trams 2024. Eigen aantekeningen.