Nieuwe boeken en dvd’s

London Railway Atlas
5th Edition

Door: Joe Brown. 160 blz., 22 x 30 cm, 92 kaarten, vele detailkaarten. Uitgave Crécy Publishing, 2018. Artikelnummer 165-0089. Prijs: € 23,95*.

De eerste spoorlijn in London werd geopend op 10 oktober 1836 naar het station London Bridge. London had toen al circa 1,65 miljoen inwoners (twee keer zoveel als het huidige Amsterdam). Het grootste deel van de bevolking leefde op een klein gebied ten noorden van de Thames.

In 1846 besloot een Koninklijke commissie dat één centraal station geen voordelen had en dat stations niet in het centrum van de stad (de City en Westminster) gebouwd mochten worden. Dit besluit had grote gevolgen voor spoorlijnen van en naar London. Doorgaand reizigersverkeer werd daardoor bemoeilijkt en het besluit heeft tot heden de ontwikkeling van het net sterk beïnvloed. De eerste oplossing voor doorgaand reizigersverkeer was de bouw van de Underground, waardoor de verbindingen van, naar en tussen de stations rond het centrum sterk werden verbeterd. De laatste heet de Elizabeth Line (Crossrail).

In deze 5e editie van de atlas is deze lijn opgenomen evenals een aantal andere plannen, zodat de atlas niet gelijk is verouderd. De atlas heeft 92 kaarten in kleur met een beperkte ondergrond, maar veel detailkaarten. Soms staan deze op kaarten van het betreffende gebied, soms ook op aparte, aanvullende kaarten. Daardoor is het kaartbeeld hier en daar wel tamelijk rommelig en is enig geblader nodig.

Bijzonder boeiend zijn de kaarten waarin de situaties in twee verschillende jaren worden vergeleken, bijvoorbeeld de netwerken rond King’s Cross en St. Pancras in 1916 en 2018 (kaarten 75 en 76). De situatie in 2018 komt in vergelijking met 1916 op de kaart erg leeg over. Het hele gebied werd in 1916 in beslag genomen door sporen en loodsen ten behoeve van stukgoed- en groentevervoer, kolen en materieelonderhoud en opslag van gas. Nu zijn er winkels, appartementen en parken, waarvan de namen soms verwijzen naar de oude functie, zoals Coal Drops Yard.

Het boek sluit af met een zeer uitgebreide index. Naast naam en kaartlocatie worden de datum van opening en eventuele opheffing genoemd, evenals het eerste spoorwegbedrijf en een ruime toelichting. Ook naamswijzigingen zijn vermeld. Een onontbeerlijke atlas voor iedereen met belangstelling in het railvervoer in de Britse hoofdstad.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

*) Deze prijs geldt tot 29 maart 2019 (Brexit). De webshop geeft de actuele prijs, zie toelichting in de rechterkolom.

EJ X, Y, Z

Door: Lars Olov Karlsson. 328 blz., 17×25 cm, 578 kleuren- en zw/w-foto’s. Uitg. Stenvalls Förlag (2018). Artikelnummer 097-0453. Prijs: € 29,50.

Onder deze mysterieuze titel verscheen onlangs een boek van uitgeverij Stenvalls. De ondertitel is “Motorvagnar, räls­bussar, motorlok och ellok vid Sveriges enskilda järnvägar”.

Zelfs zonder kennis van de taal is duidelijk dat het om een boek over Zweedse treinen gaat, maar welke nu precies? De voorkant maakt het iets duidelijker met een ouderwets groen/crême geschilderde motorwagen met rode sneeuwruimers. De bijbehorende locloods lijkt bij slot Bommelstein thuis te horen. Heeft Heer Ollie besloten om de Oude Schicht te vervangen door een motorwagen? Of is dit voertuig van Joost, die in de “Grote Onthaler” al heeft toegegeven een zwak te hebben voor oude treinen?

Nee, dit boek geeft een beschrijving van de locomotieven (benzine, diesel of elektrisch) en treinstellen, railbussen of motorwagens van vele fabrikanten die na de Eerste Wereldoorlog in talloze variaties werden ingezet op de private nevenlijnen in Zweden. Al bladerend door het boek valt de spoorwegliefhebber die alleen de bekende Zweedse (SJ) locomotieven en treinen kent, van de ene verbazing in de andere. Rangeerlocomotieven of locomotoren in alle soorten en maten komen langs, van uitermate primitieve (zelfgebouwde) oersikken en afdankertjes van de SJ tot bekende producten van MaK en ASEA.

Heel veel railbussen zijn te zien, al dan niet gestroomlijnd, zelf gebouwd of van Zweedse fabrikanten. Sommige motorwagens hebben de klassieke Zweedse teakhouten bekleding – altijd lekker in de Scandinavische kou – andere zijn van staal en zijn gebaseerd op Duitse voorbeelden. Er zijn diesel- en elektrische locomotieven met alle mogelijke asindelingen, treinstellen omgebouwd uit oude personenrijtuigen, maar ook modern metro-achtig materieel. Of ‘Michelines’ en railvoertuigen op basis van al dan niet luxe personenauto’s. Altijd met als voornaamste doel om met geringere materieelkosten de toenemende concurrentie van het wegvervoer het hoofd te bieden.

Zoals de auteur toegeeft klopt de titel niet helemaal, want er worden ook voer­tuigen type T, V en Ä beschreven. Hoog tijd om echt Zweeds te gaan leren, want dit is een van de leukste Zweedse treinenboeken die ik ken.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Andere delen in deze reeks

Ånglok vid Sveriges normalspåriga enskilde järnvägar del 1. Eerste deel van een standaardwerk over de normaalsporige locomotieven die in dienst zijn geweest bij de particuliere Zweedse spoorwegmaatschappijen. Dit deel behandelt de maat­schappijen van BJ t/m LyJ.

Ånglok vid Sveriges normalspåriga enskilde järnvägar del 2. Tweede deel van dit standaardwerk. Dit deel behandelt de maatschappijen van MBJ t/m ÖVJ.

Narrow Gauge Album 1950-1965 in Colour

Door: Michael Whitehouse. 208 blz., 26×24 cm, kleuren- en zw/w-foto’s. Uitg. Lightmoor Press (2018). Artikelnummer 164-0168. Prijs: € 24,95*.

Veel smalspoorlijnen in Engeland en Wales begonnen als goederenlijnen voor het vervoer van ijzererts, vaak nog met paardentractie. Pas in de jaren 90 van de 19e eeuw werden ook echte secundaire lijnen gebouwd als gevolg van de Light Railways Act van 1896. Maar de Engelsen gaven meestal de voorkeur aan normaal­spoor, ook voor de secundaire lijnen. Er ontstonden geen netwerken van smalspoorlijnen, zoals in andere Europese landen. Na een opleving in de Eerste Wereldoorlog, ging het snel slechter met de bedrijven. Sommige lijnen werden overgenomen door de grote spoorweg­maatschappijen (de Big Four) en wisten daardoor net de Tweede Wereldoorlog te overleven.

Maar toen was het voorbij. Aan het begin van de jaren 50 werden de meeste lijnen stilgelegd. Engelse spoorhobbyisten zagen hun kans. Eerst met de Talyllyn Railway. Ze richtten in 1950 een Preservation Society op en wisten de lijn te redden, hoewel de algemene opinie was dat de plannen zouden mislukken. Inmiddels weten we beter: er ontstond een nieuwe smalspoorindustrie, gericht op toeristen. In Ierland liep het overigens anders. Hier werden lijnen vooral aangelegd om arme gebieden te ontsluiten. De gebieden ontwikkelden zich desondanks amper en begin jaren 60 kwam de vervanging door bussen en vrachtauto’s.

Dit album bevat, naast korte essays van diverse schrijvers, vooral kleurenfoto’s van Ierse en Engelse smalspoorlijnen. Veel zijn afkomstig van Patrick White­house. Zijn zwart/wit fotoboek uit 1957, van de bekende uitgever Ian Allan, bracht de smalspoorlijnen weer onder de aandacht. De foto’s in dit boek van Lightmoor Press zijn afkomstig uit de periode aan het eind van hun bestaan als “echt” spoorwegbedrijf of aan het begin van het tweede leven als museumlijn in de jaren 50 en 60. Ze zijn nog nooit eerder gepubliceerd.

De zoon van Patrick Whitehouse heeft het boek met verstand van zaken samen­gesteld. Het gaat om portretfoto’s van locomotieven, maar ook sfeervolle foto’s van stations, emplacementen en treinen. Lijnen die aan de orde komen zijn: Cavan & Leitrim, Tallylyn, Festiniog, Isle of Man Railway, Welshpool & Llanfair, Vale of Rheidol, Snowdon Mountain Railway, de Donegal en de West Clare. Bovendien zijn er hoofdstukken over smalspoor in leisteengroeven (Penrhyn, Dinorwic), het vervoer van ‘ironstone’ en een papierfabriek in Sittingbourne.

Dit is een prachtig album met sfeervolle foto’s van Engels en Iers smalspoor voordat de lijnen bekend werden of waren verdwenen. Voor alle liefhebbers van deze lijnen een absolute aanrader. De NVBS Winkel kan dit fantastische boek tot de Brexit bovendien voor een leuke prijs aanbieden.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

*) Deze prijs geldt tot 29 maart 2019 (Brexit). De webshop geeft de actuele prijs, zie toelichting in de rechterkolom.

Meer lezen

De inspiratie voor dit boek was het zwart/wit Narrow Gauge Album waarvan de vader van Michael Whitehouse (Patrick Whitehouse) de auteur was. Dit boek is te vinden in de NVBS Bibliotheek.

NStCM (Nyon-Saint Cergue-Morez)

Door: Nicolas Michel. 128 blz., 26×24 cm, 120 kleurenfoto’s, 1 kaart. Uitg. Nicolas Collection (2016). Artikelnummer 102-0056. Prijs: € 29,00.

Dit fotoboek gaat over de Zwitsers-Franse smal­spoorlijn van Nyon in Zwitserland naar Morez in Frankrijk. De lijn werd in Frankrijk gesloten in 1959 en sindsdien eindigt de trein in La Cure bij de grens.

Al sinds 1969 was er discussie over sluiting van de rest van de lijn in Zwitserland, maar in 1982 werd besloten tot vernieuwing. Tot die tijd reed het oorspronkelijke materieel nog. Dat maakte de lijn erg geliefd bij spoorweghobbyisten, maar waarschijnlijk niet bij de reizigers. De hoge, smalle motorwagens waren eerder Frans van uiterlijk, dan typisch Zwitsers smalspoormaterieel. De lijn was geliefd vanwege het fraai traject met steile hellingen en veel bogen.

Toen er eenmaal was besloten tot voortbestaan, werd het oorspronkelijke materieel vervangen door hoekige motorwagens uit de jaren 80, die ook bij andere Zwitserse smalspoorbedrijven waren te zien, zij het in andere kleuren. De lijn werd dankzij uitbreiding van het reizigersaanbod snel populair en er zijn sinds 2015 nieuwe treinen van Stadler in dienst gesteld.

Omdat de NStCM ook nog wat gelegenheidskoopjes had rijden, is er bij de foto’s in dit boek (allemaal in kleur) meer afwisseling dan voor de jaren 80 mogelijk was. Vaak wordt oud en nieuw op ongeveer de zelfde locaties naast elkaar gezet in fraaie fotocomposities, die goed worden weergegeven. De informatieve bij­schriften zijn in het Frans, maar dat zal voor de meeste lezers met wat beginners-Frans geen probleem zijn.

Voor de liefhebbers van deze lijn een must en ook voor alle fans van Zwitsers smalspoor een leuk boek, niettegenstaande de stevige prijs. Er zijn al meerdere deeltjes over Zwitserland in deze reeks uit de Nicolas Collection verschenen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Andere delen in deze reeks

ASD & AL. Fotoboek over de metersporige smalspoorlijnen van Aigle naar Diablerets (ASD) en van Aigle naar Leysin (AL). Door: Nicolas Michel. Uitgever: Nicolas Collection. 144 blz., 30×21 cm, 146 kleurenfoto’s.

YSteC / Travys. Fotoboek over de Zwitserse smalspoorlijn van Yverdon naar Sainte-Croix. Door: Thierry Nicolas. Uitgever: Nicolas Collection. 128 blz., 30×21 cm, 7 z/w- en 120 kleurenfoto’s.

Leo de Jong