Nieuwe boeken en dvd’s

Le Chemin de Fer Lyon-Vaugneray
(Histoire des Transport Fourvière-Ouest Lyonnais)

Door: René Clavaud, Jacques Perenon, Robert Chappelet. 312 blz., 24 x 32 cm, 400 illustraties. Uitg. Les Editions du Cabri (2007). Artikelnummer 183-0184. Prijs: € 59,00.

Ten westen van het centrum van Lyon, in een bocht van de rivier Saône, ligt Fourvière, een heuvel met belangrijke monumenten zoals de basiliek uit 1897 en een toren (vergelijkbaar met de Eiffel­toren) uit 1894. Al in 1862 werd een funiculaire (kabelspoorweg) naar de Fourvière gebouwd, de oudste ter wereld.

In 1886 werd een metersporige smal­spoorlijn naar Vaugneray geopend vanaf station Lyon Saint-Just ten zuidwesten van Fourvière. Om dit station bereikbaar te maken werden diverse railverbindingen aangelegd: een funiculaire, een tandrad­baan en een tramlijn met een steil, bochtig tracé. Exploitatie van de smalspoorlijn was oorspronkelijk met stoom, maar vanaf 1907 werd er elektrisch gereden. In het gebied ten westen van Fourvière ontstonden vanuit Saint Just bovendien twee tramlijnen.

In de jaren 30 begon de aftakeling van het railvervoer. De tramlijnen werden vervangen door de moderne trolleybus. De zijlijn van het smalspoor naar Mornant werd vervangen door bussen, die het aanvankelijk moeilijk hebben met het heuvelachtige terrein. In 1954 is het dan afgelopen met de lijn naar Vaugneray, nadat voor de Tweede Wereldoorlog opheffing nog kon worden voorkomen.

De geschiedenis van de lijnen op en rond de Fourvière wordt in dit boek met een degelijkheid beschreven, zoals ik die ken van de boeken van Duitse en Engelse uitgevers. Kaarten en tabellen verduidelijken de ontwikkelingen in dit gebied van het openbaar vervoer, inclusief de opvolger, de bus. Heel handig zijn de over­zichten met de exploitatievormen van de diverse lijnen.

Het boek begint met 100 bladzijden geschiedenis, in helder Frans geschreven. Daarna volgen hoofdstukken over materieel, de “Installations Fixes”, zoals het spoor, de stations, de kunstwerken, en de exploitatie. Tussendoor zijn er 15 bladzijden met kleurenfoto’s. Er zijn veel tekeningen van materieel en emplace­menten, die worden aangevuld met uitgebreid fotomateriaal.

Dit boek van uitgeverij Cabri is al een tijdje verkrijgbaar, maar verdient wat extra aandacht, omdat weer eens wordt aangetoond dat ook Franse uitgevers goed leesbare boeken met spoorweggeschiedenis laten verschijnen. Dat de beschreven lijnen al rond de Tweede Wereldoorlog sneuvelden en door bussen werden ver­vangen, maakt de materie zeker niet minder interessant.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Die Jungfraubahn damals

Dvd. 50 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier (2012). Artikelnummer 459-0521. Prijs: € 19,80.

In mijn jeugd heeft jarenlang een poster van de Jungfraubahn op mijn slaapkamer gehangen. Ongetwijfeld verkregen via het Zwitsers Verkeersbureau, dat daar niet moeilijk over deed. De trein vond ik wel aardig, de lijn minder: heen en weer rijden tussen een alpenwei en een gat in een berg. Sindsdien ben ik meerdere malen in Kleine Scheidegg geweest, maar nog nooit naar de ‘Top of the World’. Het trekt mij niet zo. Het is tegenwoordig een geoliede toeristenmachine met veel mensen uit het Verre Oosten. De treinen in het Berner Oberland die ik leuk vond zijn al lang buiten dienst of van kleur verschoten. De tandradbanen zitten nu in de hoekige fase van Zwitsers spoorwegmaterieel, de Berner-Oberlandbahnen heeft nieuwe ronde vormen in dienst van bekende fabrikanten.

Voor wie de oude stijl en kleuren prefereert, bevat deze dvd een film uit de jaren 60 over de smalspoorlijnen rond de Jungfrau in Zwitserland. Het gaat om een professionele promotiefilm in kleur voor het gebied. De film bevat opnamen van Interlaken, de Berner-Oberlandbahnen (BOB), de Wengeralpbahnen en vooral de Jungfraubahn. Er wordt uitgebreid ingegaan op het onderhoud van het materieel en de eisen die het toerisme in het gebied stelt, zoals het vervoer van skiërs en gewonden (per slee en per trein!). Het sneeuwruimen komt aan de orde, inclusief het vele handwerk dat nodig was om het tandradspoor bruikbaar te houden. Pure nostalgie, zeker voor wie in de jaren 60 al aan wintersport deed, en een film met voor elk wat wils. De remtest op de hellingen van de Jungfraubahn is een belevenis, alles met betrouwbare, maar nu ouderwetse techniek. Zou dat met de computer beter gaan?

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Die Baureihe 18.3
Die badische IVh

Dvd. 58 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier (2019). Artikelnummer 459-4084. Prijs: € 16,80.

Deze Duitse stoomlocomotieven werden in 1918-1920 door Maffei in München gebouwd voor het traject Basel-Offenburg van de Badische Staatsbahn. Later werden ze ingezet voor de “Rheingold”. Met een drijfwieldiameter van 2,10 meter hadden de locs de grootste drijfwielen in Duitsland tot de komst van de gestroomlijnde en ietsje megalomane Baureihe 05 met 2,30 meter.

Van de 20 locs ging er één verloren in de Tweede Wereldoorlog en één (18 314) stond in Halle bij de DR. De andere gingen naar de DB, maar werden gezien als “Splittergattung” en werden grotendeels in 1948 buiten dienst gesteld. Drie stuks gingen naar BZA Minden, waar ze werden gebruikt voor snelheidsproeven met rijtuigen (bron: Taschenbuch Deutsche Dampflokomotiven, Franckh’sche Verlag, 1985).

Deze dvd betreft vooral de 18 316. De loc bleef bewaard na buitendienststelling in 1969. In 1992 werd ze in Pila (Polen) gereviseerd en in 1994 opgeleverd. De revisie en oplevering in Polen komt uitgebreid aan de orde. Dit levert mooie beelden op, waarbij de enorme stoomwolken rond het cilinderblok bij de proef­ritten opvallen. Er volgt een onderzoek en daaruit blijkt dat de loc juist daar nogal wat gebreken heeft. De volgende rit die we te zien krijgen gaat met hulp van 44 1093 naar Schweinfurt. Op de hellingen doet deze loc het meeste werk, maar het levert weer prachtige plaatjes op.

In 1995 werd loc 18 316 opgeknapt door DLW Meiningen. Ook dit wordt gevolgd. De loc rijdt daarna voor de Ulmer Eisenbahnfreunde. In 2000 gaat het echter definitief mis. Er wordt een scheur in een van de wielbanden van een drijfwiel ontdekt en reparatie blijkt te kostbaar. De loc heeft hierna niet meer gereden en staat nu in het Technomuseum in Mannheim. Afgezien van de beelden van na 1992, zijn er ook wat oudere beelden in zwart-wit over de Rheingold. Gelukkig is er van de paar ritten na 1992 veel beeldmateriaal beschikbaar, zodat we nu kunnen genieten van deze prachtige locomotief op dvd.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Tele Rail in the Cab – Dover to St. Pancras and return

Dvd. 120 minuten. Uitgever: Tele Rail (2012). Artikelnummer 457-1085. Prijs: € 33,99.

Een cabinerit met grote contrasten in een Javelin Class 395, zeswagenstel. Dit treinstel is gebouwd door Hitachi voor de CTRL, tegenwoordig HS1 (High Speed 1). De rit gaat van Dover Priory naar London St. Pancras en terug. Tegenwoordig wordt een circulaire dienst gereden: heen via de oude lijn langs Sittingbourne, Faversham en Ramsgate naar Dover, terug via Folkestone, Ashford en de HS1 (en omgekeerd). Deze opname is van voor de huidige dienst.

Na vertrek in Dover Priory gaan we gelijk de tunnel in en na scherp doordraaien rijden we langs de beroemde White Cliffs van Dover. Zoals in dit deel van Engeland gebruikelijk met stroomvoorziening door derde rail, dus geen lelijke bovenleiding om het beeld te verstoren. Een prachtig gezicht dat tijdelijk wordt onderbroken door de mooiste tunnel van Engeland: de Shakespeare Tunnel uit 1844, gebouwd als onderdeel van de lijn naar London van de South Eastern Railway. De gotische ingangen zijn weliswaar hoog, maar ook smal en voor de komst van de Javelin is de tunnel binnenin verbreed en voorzien van smalle perrons als vluchtroute. Folkestone is niet meer dan een lang perron.

In Ashford gaan we vlekkeloos van derde rail naar bovenleiding en nemen we de aftakking naar HS1. Hier gaat het tempo omhoog. Seinen zijn er nu niet meer. De lijn volgt de contouren van het landschap, hetgeen resulteert in mooie ver­gezichten en indrukwekkende overgangen op de top van elke helling. Sommige tunnels lijken min of meer overbodig, zoals een losstaande tunnel op een modelspoorbaan. Dat geldt zeker niet voor de tunnel onder de North Downs. Na het viaduct over de rivier de Medway worden de omgeving en de stations lelijker, met veel fly-overs, motorways, hoogspanningsmasten en hoge betonnen wanden. London nadert nu snel. Om in St. Pancras te komen zijn meer tunnels nodig en een viaduct in een krappe boog over de sporen naar Kings Cross. Dan zien we de beroemde kap en de contouren van het station.

Dit is een dvd voor iedereen die is geïnteresseerd in het spoor van hedendaags Engeland, waar oud en nieuw worden gecombineerd in een unieke mix, die nergens anders in Europa is te vinden.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Im k.u.k Luxuszug an die Adria

Dvd. 45 minuten. Uitgever: Bahnorama (2018). Artikelnummer 459-1517. Prijs: € 25,00.

De spoorwegverbinding vanuit Wenen naar de Adriatische kust ging via de Semmering en Graz en werd aangelegd door de Südbahn. Door deze verbinding werd het makkelijk voor de rijken der aarde naar het gebied te reizen dat bekend stond als de k.u.k. (Kaiserlich und königliche) Riviera in het tegenwoordige Kroatië bij Crikvenica.

Het gebied maakte deel uit van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije. Franz Josef I was namelijk keizer van Oostenrijk en koning van Hongarije. Hij kon vanaf 1891 beschikken over een zeer luxe trein van acht rijtuigen om reisjes te maken naar zijn Riviera. Na de Eerste Wereldoorlog werd de trein afgedankt en was er ook van het keizerrijk niet veel meer over. Slechts twee k.u.k.-rijtuigen bestaan nog en deze zijn nu te vinden in Praag en Wenen. De keizer die niets bespaard bleef hield overigens niet van nieuwerwetse fratsen als treinen en prefereerde de koets.

Deze documentaire gaat over een luxe reis van Wenen naar de Adriatische kust met een nagebouwde trein. De inrichting is in de stijl van de keizerlijke trein uit 1891, maar de rijtuigen zijn een stuk moderner. Een reis in de trein kan worden geboekt, zie de link hieronder.

Voor de calvinistische inslag van uw recensent is de zogenaamde Makartstil van de inrichting iets te veel van het goede, maar de reizigers in de documentaire voelen zich er duidelijk thuis. De trein rijdt langs veel historische locaties aan de Südbahn die te maken hebben met het keizerlijke verleden. Onder andere bezoeken we: slot Wartholz in Payerbach/Reichenau, het Südbahnhotel aan de Semmering, jachtslot Neuburg an der Mürz, de keizerlijke villa in Bad Ischl en de Adelsberggrotten in Slovenië. We eindigen in Grand Hotel Kwarner Palace in Crikvenica.

Reizigers, al dan niet van adel, historici en hoteleigenaars vertellen een en ander over de achtergrond en de reis. De interviews worden afgewisseld met beelden van de trein in het prachtige landschap. Want, zoals keizerin Elisabeth (Sissi) zei, een bestemming is alleen maar begeerlijk door de reis ernaar toe. Deze leuke documentaire is (Oostenrijks) Duits gesproken.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

TRAXX Lokomotiven
Von der Baureihe 145 zur 188

Dvd. 58 minuten. Uitgever: Eisenbahn Kurier (2019). Artikelnummer 459-4083. Prijs: € 19,80.

Op het TRAXX-platform van Bombardier is een grote verscheidenheid aan uit­voeringen ontstaan, die niet alleen in Duitsland maar ook in vele Europese landen hun gezicht laten zien. Deze dvd beperkt zich tot de varianten die in Duitsland rijden. De naam TRAXX is een acroniem uit 2003 voor “Transnational Railway Applications with eXtreme fleXibility”, maar het locomotief­type is ouder. Al in 1994 werd het eerste prototype door AEG in Henningsdorf ontwikkeld onder de naam 12X (Baureihe 128).

In deze dvd, in de gebruikelijke hoge kwaliteit van Eisenbahn Kurier, komen de vele Duitse varianten van de TRAXX in beeld. We beginnen met de BR (Baureihe) 145 voor het goederenverkeer, later geschikt gemaakt voor het Nahverkehr, onder andere op de S-Bahn van Dresden. Ook de uitvoering van Rail4Chem is te zien. BR 185 is de eerste tweesysteemloc voor DB. Alle varianten van BR 146 komen langs, evenals van de BR 185.2. Die is met 399 stuks de bestverkochte TRAXX. Vele private versies zijn te zien bij OHE, Captrain, Lokomotion, HSL, Railpool, te veel om op te noemen.

Bijzonder interessant zijn de ontwikkelingen van de TRAXX met dieselmotor, de BR 246 en 285. Te zien bij Metronom, Akiem, Captrain en HVLE. De multi-engine BR 245 zien we in het noorden op de Marschbahn en in Westerland, maar ook in Lindau en op de Allgaübahn. De locs BR 218 kijken enigszins beteuterd naar de aankomende vervanging. Vier motoren? Belachelijk: één is genoeg, nou ja, twee als we in dubbeltractie rijden! Zie de link onderaan.

De TRAXX is als BR 146.5 te zien voor de IC2 Twindexx rijtuigen (ook van Bombardier) in de onpraktische wit-met-rode-streep kleuren van DB. BR 187 rijdt de laatste kilometer zonder bovenleiding “abgebügelt” met een zware goederen­trein op een accu. Niks nieuws natuurlijk: op mijn modelbaan reden alle elocs altijd zonder bovenleiding! De BR 187.1 voor de DB krijgen we van buiten en van binnen te zien, inclusief de plek waar de last-mile accu zou moeten staan, die de DB niet nodig vond.

De nieuwste ontwikkeling heeft iets rondere vormen en heet TRAXX3. We zien BR 147 bij DB regio, BR 147.5 voor IC2 en de viersysteemloc BR 188 op de proef­baan in Tsjechië. En de E186 dan? Die krijgen we ook in beeld, maar alleen als ze in Duitsland komen.

Kortom, in 58 minuten geeft deze dvd een bijzonder compleet en up-to-date beeld van deze loc, waarvan er nu meer dan 2000 in Europa rijden. Een echte Verkaufsschlager!

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Dieseltriebwagen VT 30 bis VS 145

Door: Michael Dostal. 94 blz. 21×28 cm. 61 z/w en 24 kleurenfoto’s, 27 tekeningen. Uitg. Gera Mond Verlag. Artikelnummer 106-1024. Prijs: € 19,90 afgehaald en € 23,90 per post.

Dit boek is onderdeel van de serie DB Lokomotiven und Triebwagen van deze uitgever. Dit deel betreft de vooroorlogse dieselmotorwagens van de Deutsche Reichsbahn die door de Deutsche Bundesbahn werden overgenomen. De meeste motorwagens werden in de jaren 50 en 60 buiten dienst gesteld. Alleen de VT60 was tot 1972 in dienst rond Rheine, maar de liefhebbers zullen meer aandacht hebben gehad voor de stoomlocomotieven aldaar.

De DB vernummerde alle wagens en in het boek is daarom een Umzeichnungsplan opgenomen. Er zijn fraaie tekeningen (zijaanzicht en plattegrond van veel wagens) en veel foto’s, vaak zelfs in kleur. Naast vierassers komen ook tweeassige wagens aan bod, de voorlopers van de Schienenbus. Ook enkele bijzondere motorwagens worden behandeld, zoals de VT90.5, een “glazen” wagen met dak dat als bij een cabriolet open kon.

Bestellen via de webshop (excl. verzendkosten).

Deutsche Reichsbahn und Landesverteidigung

Door Klaus Bossig. 256 blz. 21×29 cm. 288 foto’s. Uitg. Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 030-0753. Prijs: € 49,90.

De verdediging van het land tegen het imperialistische Westen speelde in de voormalige DDR een zeer belangrijke rol. Alle openbare voorzieningen diende hiermee rekening te houden en dus ook de Deutsche Reichsbahn. Dit boek gaat over de rol van het spoorwegbedrijf, bijvoor­beeld bij het vervoer van de Sovjet-strijdkrachten, de soldaten en het materieel.

Aan de orde komen ook de treinen die werden ontwikkeld voor het vervoer van gewonden, de zogenaamde Katastrophen-Züge (K-Züge) en Lazarett-Züge (L-Züge), alsmede de wagens voor het vervoer van (krijgs)gevangenen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Gera Einst und Jetzt

Door Thomas Frister. 128 blz. 21×29 cm. 205 kleurenfoto’s. Uitg. Eisenbahn Kurier. Artikelnummer 030-0752. Prijs: € 35,00.

Gera is een van de grotere steden van Thüringen en is een spoorwegknooppunt dat aan maar liefst vijf spoorlijnen ligt. Dit boek verschijnt ter gelegenheid van het 160-jarig bestaan van het spoor in de stad.

Het gaat verder waar het boek “Verkehrsknoten Gera” uit 1999 eindigde en beschrijft de ontwikkeling tussen 1990 en 2018. Dat gebeurt met naar thema ingedeelde foto’s, grotendeels in kleur. Vaak worden situaties “toen en nu” vergeleken. Het verdwenen station Gera Süd, het locdepot, de Elstertalbahn en de veranderingen in het tramnet worden ook behandeld.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Leo de Jong