Nog even dit — tips, reacties & nieuwtjes

Buiten-gewoon

In deze rubriek brengt Ciril van Hattum spoorse zaken voor het voetlicht die buiten het gewone liggen. In deze aflevering kijken we naar spoor- en tramrijtuigen in een nieuwe functie.

Veel trambedrijven hebben tegenwoordig een eigen openbaar-vervoermuseum, met daarin opgesteld tramrijtuigen en autobussen uit vroeger jaren. Meestal is dit gevestigd in een oude remise die niet aangepast is aan de eisen van de moderne tijd en daarom niet meer wordt gebruikt. In ons land vinden we daar voorbeelden van in Rotterdam en Den Haag. Ook in Duitsland is dit het geval, bij voorbeeld bij de Kölner Verkehrsbetriebe (KVB) in Keulen.

De toegang tot de remise Thielenbruch in Köln, 27 april 1999

De fraaie remise Thielenbruch in deze stad is getransformeerd tot museum. Maar hier is tevens het beginpunt van een tweetal tramlijnen, althans op het moment van deze foto. Je kunt het museum slechts betreden via de achterdeur van dubbelgelede Duewag motorwagen 3832. Overigens is er van deze tram niet meer over dan wat op de foto zichtbaar is.

Dubrovnik, gelegen aan de Adriatische Zee en liggend in Kroatië, beschikte tot 1970 over een klein trambedrijf van een paar lijnen, waarop ‘schattige’ koffie­bruine twee-assertjes dienst deden. Negentien jaar na sluiting vond de auteur dezes hier nog wat van terug: in Cavtat, een plaats niet ver van Dubrovnik.

De resten van het trambedrijf van Dubrovnik in Cavtat, 6 juli 1989

We zien hier motorwagen 10 met twee aanhangers, de laatste met nummer 27. Het stel staat opgesteld op de speelplaats van een school en zit vol met roestige metalen onderdelen, niet een veilige plek om kinderen te laten spelen. In ons land zou zoiets onmogelijk zijn. Het is mij niet bekend of dit tafereel heden ten dage nog bezichtigd kan worden. Wie informatie hieromtrent bezit: laat het weten aan nieuwsbrief@nvbs.com.

Nu naar eigen land, en wel naar Zoetermeer waar in 1992 de tienjaarlijkse Floriade werd gehouden. Er was daar op spoorgebied veel te beleven: de HTM reed er rond met museumwagens en ook de NS was aanwezig.

Floriade in Zoetermeer, 5 augustus 1992

De eerste ‘hondekoppen’ van het materieel ‘54 kwamen in 1956 bij NS in dienst, de serie ELD2 321-365. Hoewel de 322 er nog fantastisch uitzag, had NS deze toch niet meer nodig en werd het treinstel op de Floriade opgesteld en ingericht als tentoonstellingsruimte. Het andere eind stak als blikvanger aan de andere kant uit de verhoogde berm om mensen in passerende treinen en automobielen attent te maken op deze unieke manifestatie.

De foto’s zijn gemaakt door de auteur, Ciril van Hattum

Paardentram in Nuenen

Naar de ‘paardentram’ in Nuenen van de vorige ‘buiten-gewoon’ heeft Gerrit van Straaten onderzoek gedaan. Niet alles is hierbij duidelijk geworden maar wel dat de foto gemaakt moet zijn in Erp (bij Veghel) want daar bevindt zich het ‘Café Tramstation’ van de foto. Wat het als Nuenense paardentram uitgedoste rijtuig daar deed blijft een raadsel. De Stoomtram ’s-Hertogenbosch-Helmond-Veghel-Oss (‘sHHVO) deed onderweg van Den Bosch naar Helmond het kleine Erp aan. In 1933 werd deze dienst gestaakt.

Spoorraadsel

Het Spoorwegmuseum heeft of krijgt regelmatig vragen waarop het geen ant­woord heeft. Het moet raar lopen als er binnen de NVBS niet iemand is die zo’n vraag wel kan beantwoor­den. We krijgen deze spoorraadsels van Tuur Verdonck, conservator Techniek en Spoorweg­innovatie van het Spoorweg­museum.

Deze maand is er geen nieuw raadsel, maar wel een oplossing van het vorige raadsel:

Dit object heeft een leerachtig huis, met houten onder- en bovenkanten. Aan de rechterzijde zit een lange pin die met schroefdraad vastzit aan de binnenzijde van het huis. Het meest opvallende is het uitsteeksel aan de voorzijde, waar een fluit op zit gemonteerd.

Tim Boric, Gerrit van Straaten, Karel Hoorn en Jan Zuidema wisten te melden dat het hier gaat om een fluit die was gemonteerd op de vooroorlogse bijwagens van de Gemeente Tram Amsterdam. Deze was bevestigd aan een kopschot tussen wagenbak en balkon. De stang was verbonden met een trekkabel in de wagen, die eindigde in een handgreep op het andere balkon. Door te trekken aan de handgreep of de kabel werd de balg verkleind. De uitgeperste lucht ontsnapte door het fluitje. Het fluitje stak iets boven het dak uit om het in de motorwagen hoorbaar te maken. Zo kon vertreksignaal (1x), stoppen bij de volgende halte (2x) of noodsignaal (3x) worden gegeven door de bijwagen­conducteur.

Station Huis ter Heide opgeknapt

Sinds kort ligt er weer een stukje rails voor het voormalige station Huis ter Heide. Het gebouw, dat vele jaren bekend heeft gestaan als café Spitfire, is ondertussen volledig opgeknapt. Lees ook het verslag Sporen uit het verleden in NVBS Actueel, april 2019.

Voormalig station Huis ter Heide, 22 mei 2020. Foto: Hans Koppelman.

Utrechtse tram mogelijk naar museum

Een van de oude tramstellen op het traject tussen Utrecht, Nieuwegein en IJsselstein wordt mogelijk van de sloop gered. Een motie van de SP in de Provinciale Staten voor een onderzoek of het tramstel naar het Nederlands Transport Museum in Nieuw-Vennep kan werd unaniem aangenomen. Meer lezen.

Utrecht CS, 1 juli 1986. Tramstel 5025, hier nog rijdend onder de vlag van Westnederland. Foto: Nico Spilt.