Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

The Broad Gauge Engines of the Great Western Railway (Part 3: 1846-1852)

Door Reverend Canon Brian Arman. 208 blz., 22 x 27 cm. 52 zw/w-foto’s en 86 tekeningen. Uitgave: Lightmoor Press. Artikelnummer: 164-0242. Prijs: € 39,50.

Brunel dacht groot toen hij rond 1835 koos voor zijn eigen spoorwijdte, 7 voet, voor de spoorlijn tussen Bristol en Londen. De lijn was vier maal langer dan Liverpool-Manchester van George Stephenson. Maar grote denkers slaan ook wel eens de plank mis. Want Stephensons 4 voet en 8,5 duim (1435 mm) werd de standaard. Het spoor van de Great Western Railway was nu ‘breedspoor’ en gedoemd te verdwijnen. Maar dat was in 1892. Het is de vraag of het breedspoor een succes was geworden zonder de locomotiefontwerper Daniel Gooch. Zijn locomotieven maakten de GWR in het begin superieur.

Dit is het derde deel over de breed­spoor­locomotieven van de GWR van Brian Arman. Het boek behandelt de periode tussen 1846 en 1852 in drie onderdelen: de ontstaansgeschiedenis van de beroemde werkplaats in Swindon, de personentreinlocomotieven en de goederentreinlocomotieven van Gooch. De ‘Iron Duke’-serie (hoofdstuk 5) is daarvan zeker de bekendste breedspoorlocomotief van het V.K. Om de auteur te citeren: de invloed van deze locomotieven in haar tijd kan worden vergeleken met de Concorde in onze tijd. Want de reistijd van Exeter (via Bristol) naar Londen werd verkort van één tot drie dagen naar vijf uur en werd afgelegd met een gemiddelde snelheid van 80 km/u. Topsnelheid van deze serie was meer dan 100 km/u. Er wordt daarom ruim aandacht besteed aan deze locs, niet alleen in geschrift, maar ook met foto’s, tekeningen en tabellen. Vooral de tekeningen in dit boek zijn voortreffelijk.

De meeste locomotieven worden gedetailleerd besproken: frame, cilinders, ketel, vuurkist, tender en nog vele andere onderdelen komen aan bod. Stationering, exploitatie en ongelukken worden beschreven. Het wordt duidelijk waarom de ‘Iron Duke’-serie de standaard expreslocomotief van het breedspoor werd en bleef. Met de merkwaardige asindeling 2A1 (dus zonder apostrof), dat wil zeggen geen draaistel voorop, geen beweegbare assen, maar alleen vaste loopassen. De drijfwielen hadden een diameter van 8 voet (2,4 meter) maar geen flenzen. De laatste locomotieven van deze serie gingen buiten dienst in 1880. Er werden echter machines volgens hetzelfde ontwerp gebouwd (of ‘vernieuwd’): de ‘Rover’-serie, die dienst deden tot het einde van het breedspoor. Een replica van de ‘Iron Duke’ staat in Didcot.

Met maar liefst 86 tekeningen en 52 zwart-witfoto’s is dit boek een genoegen om door te bladeren en te lezen. Naast de besproken ‘Iron Duke’-serie worden nog zes andere GWR-series in dit boek besproken. Het is een typisch Engels spoor­weg­boek met literatuurverwijzingen, citaten, allerlei details en met veel kennis geschreven. De eerste twee delen zijn nog verkrijgbaar en er komen nog drie delen aan! Levering van Engelse uitgevers blijft helaas onzeker, veel willen niet meer aan ‘Europa’ leveren vanwege de administratieve rompslomp. Ook uitgever Lightmoor Press leek er zo over te denken, maar uiteindelijk hebben we toch een voorraadje ontvangen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Uit de bibliotheek

The locomotives of the Great Western Railway: Part 2: Broad gauge, Railway Correspondence and Travel Society, edited by D.E. White.

Fliegende Züge. Die Schnelltriebwagen der Deutschen Reichsbahn.

Dvd 59 minuten. Uitgave: Eisenbahn Kurier Verlag. Artikelnummer: 459-4248. Prijs: € 19,80.

Vorige maand besprak ik het fotoboek van EK over Fliegende Züge, deze maand de dvd. Circa 15 minuten van deze dvd gaan over de geschiedenis met zwart-witbeelden uit de jaren 30, de rest over de treinstellen die bewaard zijn gebleven. Als ik goed heb geteld zijn het er zes, maar één zal nooit meer rijden, want die staat in Konstanz als onderkomen voor vissers!

De geschiedenis van de Schnelltriebwagen (SVT) in Duitsland is tot de Tweede Wereldoorlog vrij eenvoudig. Na het succes van de “Fliegende Hamburger” in 1932 werden vanaf 1935 dertien vergelijkbare tweewagenstellen (type Hamburg) gebouwd. Omdat de vraag groot was, werden tegelijkertijd driedelige treinstellen ontwikkeld: type Leipzig (4 stuks) en type Köln (14 stuks). Vlak voor de oorlog werd begonnen met een vierwagenstel (type Berlin), waarvan twee stuks plus een extra motorwagen op de rails kwamen. Na de oorlog waren de treinstellen her en der over Europa verdeeld of vernield en wordt het te ingewikkeld om hier verder op te schrijven. Zie de literatuur voor meer informatie.

Het laatste treinstel ging als regeringstrein bij de Deutsche Reichsbahn pas in 1981 uit dienst. Je zou kunnen zeggen dat dit treinstel de ster is van deze film. In de jaren 90 was de SVT 137 225 (type Hamburg) rijvaardig. Het treinstel was bij veel spoorevenementen aanwezig en komt daarom uitgebreid in beeld met fraaie opnamen inclusief stuurstandbeelden. De inrichting van de trein is overigens niet in originele staat. Hoewel officieel nog altijd toegelaten voor 160 km/u, werd dat met het museumstel nooit gereden. Meestal was het tempo aanzienlijk lager. Inmiddels rijdt dit stel niet meer.

Hoewel de driedelige stellen in het verleden in ieder geval uiterlijk zijn opgeknapt, zijn ze technisch niet in goede staat. Soms zijn ze zelfs weer verwaarloosd na de opknapbeurt. Het interieur ontbreekt veelal. We zien beelden hoe de stellen achter diesellocs worden versleept tussen locaties. Er is veel aandacht voor de SVT 137 856 (type Köln), die een kanshebber lijkt om weer te gaan rijden. Ook de SVT 137 234 (type Leipzig) komt ruim aan bod. Ook dit stel reed ooit in de DDR als regeringstrein.

De nadruk bij deze dvd ligt dus op het heden en recente verleden van de bewaarde Fliegende Züge. Wie een gedetailleerd overzicht verwacht van de historie van de treinstellen zal teleurgesteld worden. Daarvoor moet de literatuur worden geraadpleegd.

Bestellen via de webshop

Nog verkrijgbaar: het fotoboek Faszination Fliegende Züge door Udo Kandler

Uit de bibliotheek

Fliegende Züge: vom ‘Fliegenden Hamburger’ zum ‘Fliegenden Kölner’ door Heinz R. Kurz

Kriegslokomotiven. Die Baureihen 42 und 52.

Dvd 58 minuten. Uitgave: Eisenbahn Kurier Verlag. Artikelnummer: 459-4245. Prijs: € 19,80.

Hoeveel stoomlocomotieven van de Baureihe 52 zijn gebouwd zullen we wel nooit precies weten. Het hangt er bovendien vanaf of de locs die niet in Duitsland en naoorlogs zijn gebouwd worden meegeteld. De Duitse spoor­weg­kenner en auteur Horst Obermayer houdt het op ongeveer 6285, de omslag van de dvd op 7000.

Als gevolg van de Tweede Wereldoorlog en productie direct na de oorlog zijn de locomotieven verspreid geraakt over het hele continent. Voor de NS hebben ze overigens nooit gereden, al tref je ze nu wel aan op museumlijnen.

De zwaardere Baureihe 42 met slechts 866 stuks is veel zeldzamer als museumloc. Alleen in Luxemburg is er één rijdend exemplaar bewaard gebleven, de CFL 5519.

De dvd’s van EK over stoomlocomotieven bestaan voornamelijk uit opnamen van museum-locomotieven en dat is bij deze dvd ook het geval. Maar omdat er ‘Europaweit’ circa 160 stuks van de serie 52 bewaard zijn gebleven, heeft de filmploeg van EK veel opnamen gemaakt. Dat levert mooie beelden op van hardwerkende locs.

Het betreft niet alleen opnamen uit Duitsland. Zo zijn er bijzondere fraaie beelden van twee 52’s in voorspan voor een kolentrein bestaande uit zelflossers op de Semmering in Oostenrijk. Hoe lang die trein is krijgen we niet te zien, maar de locs hebben er in ieder geval een hele sleur aan.

De serie 52 reeds zelfs in Turkije als serie 56501. De meeste tweedehands uit Duitsland. Een loc is bewaard gebleven en we zien deze machine voor een zeer korte goederentrein speciaal voor fotografen in het bijzondere landschap van Anatolië. Zelfs deze trein lijkt de locomotief uit 1943 veel moeite te kosten!

Omdat er zo veel 52’s bewaard zijn gebleven was het in recente tijd zelfs nog mogelijk om meerdere exemplaren bij elkaar in gebruik te zien. Dat is iets wat met nog maar weinig stoomlocs kan. We moeten het meestal doen met één exemplaar. Op deze dvd rijden zelfs drie stuks even om het hardst! Oké, twee zijn gekoppeld en die winnen natuurlijk.

Maar het gaat niet alleen om museumlocs op deze dvd. In Polen waren de locs als Ty2 en Ty3 nog tot in de jaren 90 in gebruik en deze locs krijgen we in de dage­lijkse dienst te zien.

Zoals gebruikelijk zijn er ook wat zwart-witbeelden: propagandafilms uit de Tweede Wereldoorlog en de DDR met bombastische muziek en teksten over oorlogs­productie en een jaarplan in het arbeidersparadijs.

De BR 52 is misschien niet de mooiste of interessantste Europese stoom­loco­motief. Erg snel gaat het ook niet en de treinen passen niet altijd bij de loc, maar de beelden en geluiden op deze dvd geven wel vaak een gevoel van ‘zo was het’. Dat maakt dat deze dvd net ietsje leuker is dan de vele andere dvd’s van EK.

Bestellen via de webshop

Das Rollmaterial von SBB Cargo. Stand 1.1.2020.
Inklusive gemietete und geleaste Fahrzeuge

Door Christian Ochsner. 208 pagina’s, 498 kleurenfoto’s. Uitgave: Verlag Ochsner. Prijs: circa € 79,00.

Deze uitgave geeft een overzicht van alle SBB Cargo-locomotieven en goederen­wagens die per 1 januari 2020 in dienst waren, inclusief huur- en lease­voertuigen, tabellen met materieelnummers en technische gegevens. Alle wijzigingen tot de redactionele deadline eind september 2020 zijn verwerkt.

Het is een ideale aanvulling en update voor de boeken ‘De goederenwagons van SBB Cargo’ en ‘De locomotieven van SBB Cargo’ van dezelfde uitgever. Uitgeverij Ochsner staat bekend om zijn uitgebreide, degelijke boeken over het materieel van SBB Cargo. Elke uitgave is samengesteld door Christian Ochsner, kenner van het goederenvervoer in Zwitserland.

Heeft u belangstelling voor dit boek? Stuur een mail naar nvbswinkel@nvbs.com en vermeld in de kop: “MK Rollmaterial SBB Cargo” en in het mailtje uw lidmaatschapsnummer. Dan kunnen wij rekening houden met uw reservering. Definitief bestellen dient via de webwinkel te gebeuren als het boek daar beschikbaar is. Bij onvoldoende belangstelling nemen we deze uitgave niet op in ons assortiment. In dat geval ontvangt u hierover een bericht van ons.

Stoomlocomotieven Serie NBDS 30-37 en 118-121 (NS-series 3500 en 4500)

Door Paul Henken. 152 blz., 24 x 31 cm., 160 zw/w-foto’s, 1 kaart, 24 tekeningen. Uitgave: Uquilair. Artikelnummer: 195-0097. Prijs: € 38,00.

Dit boek is onlangs verschenen. De uitgever schrijft op de achterflap:

Eind 1908 stelde de Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij zes sneltreinlocomotieven in dienst, gebouwd door Beyer Peacock in Manchester. Het waren de eerste stoomlocomotieven voor de sneltreindienst in Nederland met drie gekoppelde assen, in het bijzonder bedoeld als trekkracht voor de mailtreinen Vlissingen – Berlijn op het gedeelte Boxtel – Wesel.

De NBDS was voortdurend in een felle concurrentiestrijd gewikkeld met de Maatschappij tot Exploitatie van Staats­spoorwegen (SS) en slaagde er in december 1892 definitief in het inter­nationale verkeer via haar lijn te laten lopen. Bij hun komst trokken de 30-35 genummerde machines alom de aandacht, niet in het minst vanwege de opvallende blauwe kleur, die hun de bijnaam Blauwe Brabanders zou opleveren. In 1915 volgde een zevende locomotief en in 1920 een achtste. Deze laatste kwam als SS 988 in dienst, aangezien de grote concurrent in juni 1919 de exploitatie van de NBDS had overgenomen.

Ook met de indienstelling van de 1’D-goederenlocomotief 118 in 1917 had de NBDS een primeur: het was de eerste machine met losse tender die vier gekoppelde assen bezat. De maatschappij had er weliswaar nog drie meer besteld, maar de inmiddels uitgebroken Eerste Wereldoorlog werkte zeer vertragend op de aflevering door Hohenzollern in Düsseldorf. In 1918 kon loc 119 in dienst worden gesteld, maar de overige twee kwamen pas in 1920 van de fabriek als SS 1303 en 1304. In dit boek worden de ontstaansgeschiedenis, de constructie en de dienstuitvoering beschreven, alles geïllustreerd met veel foto’s en tekeningen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Uit de bibliotheek

De Noord-Brabantsch-Duitsche Spoorweg-Maatschappij, de Vlissinger Postroute door Vincent Freriks en Hans Schlieper.

Leo de Jong