Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Bw Rheine. Die letzte Dampflok­hochburg der Bundesbahn.

Dvd. Duur: 58 minuten. Uitgave: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer: 459-4268. Prijs: € 22,80.

In 1971 was ik een jonge ‘spoorweg­hobbyist’ in Haarlem. Het nieuws dat er op 11 en 12 september een Duitse stoomtrein kwam haalde ik waarschijnlijk uit het plaatselijke weekblad want NVBS-lid was ik nog niet. De drukte op het station op die gedenkwaardige dag was enorm: de mensen vielen bijna van het perron. Het waren de ritten voor het 40-jarig jubileum van de NVBS met de DB 011 062 die de kijkers naar het station lokten. Zie ook dit fotoverslag.

Na deze gebeurtenis had ik het ‘stoom­virus’ te pakken. Samen met een school­vriend en met behulp van een tienertoerkaart plus extra kaartje werd de pelgrimstocht naar Rheine gemaakt. Eerst alleen naar het station maar later ook naar het Bahnbetriebswerk (Bw). Niet gehinderd door enige kennis van zaken werd de tocht naar het stoomparadijs vanaf het station lopend gedaan. Later was ik beter geïnformeerd dankzij een uitgave die “Rheiner Dampf” heette. Op het depot werd bij de ‘Lokleitung’ de ‘Haftpflicht­versicherungsgebühr’ betaald, zie de afbeelding. Daarna mochten we gewoon rondlopen en fotograferen.

Bij een volgend een bezoek aan Rheine was ik voorzien van een geleende Uher-bandrecorder om de geluiden van vertrekkende locomotieven op te nemen. De Baureihe (BR) 042 was mijn favoriet. Dit waren locomotieven met twee cilinders en daardoor hadden ze een duidelijke “slag”, het “woefelende” geluid dat stoomlocomotieven maken. De andere locs (BR 012, BR 043) in Rheine hadden drie cilinders en een meer pruttelend geluid.

Deze dvd begint met een vergelijking “toen en nu”. Begin 2023 staan alleen de “Ringlokschuppen” en het gebouw van de “Lokleitung” nog, onder de graffiti. De treinen in Rheine en op de lijn naar Emden/Norddeich zijn allang onder de draad. We beginnen met de BR 042. Samen met een BR 043 zien we de locs in dubbel tractie voor de “Lange Heinrich”, ertstreinen van 4000 ton. Voor autotreinen en gemengde goederentreinen redt de BR 042 het wel alleen. Toen in 1975 de BR 012 buiten dienst ging, werd de BR 042 ingezet voor personentreinen. We zien de BR 042 op topsnelheid van 90 km/u op de lijn naar Emden.

Hierna gaat de aandacht uit naar de BR 012. We zien de locs bij dienstbegin in Bw Rheine. Op de draaischijf, bij olienemen en daarna “Ausfahrt in Rheine” met het kenmerkende driecilindergeluid. We rijden D-treinen met 120 km/u door het vlakke Noordduitse land, langs seinhuizen, armseinen en handbediende spoorweg­overgangen. Water nemen in Meppen, terwijl reizigers van lage perrons moeizaam in de Silberlingen klauteren. Eerder, in 1972, reed 011 072 nog, de kolengestookte versie van de BR 012. Bij het vertrek uit Rheine met een trein bestaande uit groene “Umbauers” (DB-rijtuigen op oude onderstellen) krijg ik even het echte Rheine-gevoel terug.

Tegen het einde van het ‘012’-tijdperk in 1975 staan overal op de stations fotografen en hangen liefhebbers uit de raampjes van de rijtuigen om elk geluid op te vangen. Maar de rijtuigen in ‘Pop’ kleuren passen niet echt bij de laatste stoomgetrokken reizigerstrein. Een jaar later eindigt ook de tijd van de BR 042: we staan langs de lijn en op stations. Ze komen in beeld voor bonte goederen­treinen en ze besmeuren nog treinen met nieuwe auto’s. Dan wordt de boven­leiding geplaatst en de stoomlocs helpen mee. Daarna zien we het afscheid van stoomtractie in 1977 op Bw Rheine. Het publiek klautert op de locs, fotografen klagen over mensen die in de weg staan. Bitte einsteigen. De laatste foto’s, we rijden nog éénmaal mee en dan is het voorbij.

Alle opnamen op deze dvd zijn in kleur maar zijn soms van matige kwaliteit. Maar je krijgt de indruk dat samenstellers bang waren dat ze te weinig materiaal hadden voor een film van een uur, zo lang worden de beelden uit de periode na 1977 uitgesponnen. Voor iedereen die er bij was wel een feest van herkenning.

Bestellen via de webshop

Ook interessant

Die Emslandstrecke Rheine – Emden. Band 1: Frühgeschichte, die staatlichen Seitenstrecken und der Eisenbahnknoten Rheine. Bestellen via de webshop

Typenatlas Triebwagen und Triebzüge

Deutsche Bahn und Privatbahnen

Door Michael Dostal. 160 blz. 17 x 24 cm. Circa 280 kleurenfoto’s. Uitgave: VGB/Geramond (2023). Art.nr. 106-1040. Prijs: € 24,99.

Typenatlas Österreichische Lokomotiven und Triebwagen

ÖBB und Privatbahnen

Door Markus Inderst. 192 blz. 17 x 24 cm. Circa 280 kleurenfoto’s. Uitgave: VGB/Geramond (2022). Art.nr. 106-1036. Prijs: € 24,99.

Elektrische treinstellen waren in de tijd van de Deutsche Bundesbahn schaars. De S-Bahn in Hamburg en Berlijn werden ermee geëxploiteerd en rond Stuttgart reden wat exoten. Maar de S-Bahn in het Ruhrgebiet werd met trek-duwtreinen geopend omdat er te weinig geschikte treinstellen waren. Pas in München komt de grote verandering. De Baureihe (BR) 420 uit het begin van de jaren 70 was een modern treinstel dat snel kon aanzetten dankzij thyristorbesturing. Ook had het veel brede deuren voor het snel in- en uitstappen van veel mensen.

De Typenatlas Triebwagen und Triebzüge onderscheidt 39 typen elektrische treinstellen. Want inmiddels zijn locomotieven ouderwets. Door hoge­snelheidslijnen en verregaande elektrificatie van het net zijn treinstellen de norm. Door marktwerking zowel bij de bouw van de treinen als bij de exploitatie van het net zijn er veel meer typen en exploitanten, allemaal met eigen vormgeving en eigen kleuren. Omdat alle treinen in Duitsland (naar Europese normen) in een register staan, hebben alle treinstellen een Baureihe-nummer. Zelfs de motorwagens van Oberweiβbacher Bergbahn uit de DDR-tijd zijn daarom als Baureihe 479 opgenomen in deze gids.

Naast zo’n 40 à 50 elektrische treinstellen zijn ook 20 series dieseltreinstellen te vinden in de gids en evenveel ‘Dienst­fahrzeuge’. Tussen de gewone elektrische treinen en de diesels staan ook nog drie typen met alternatieve energie. Omdat er zo veel exploitanten zijn die vaak dezelfde typen treinen gebruiken is het wel zo handig dat DB en de ‘privaten’ niet zijn gescheiden. Soms zijn ook verschillende Baureihen van hetzelfde ‘platform’ samengenomen, denk bijvoorbeeld aan de populaire Stadler FLIRT.

Om de treinstellen uit elkaar te houden is deze gids onontbeerlijk. Voor de oudere lezers die de jaren 60-70 interessanter vinden zal het boekje misschien wel een beetje een cultuurschok zijn, maar gelukkig hebben een paar treinen uit de periode de KISS en de FLIRT nog overleefd. Lastig zijn de afkortingen zoals IGBT of GfK. Ze worden wel uitgelegd, maar tamelijk willekeurig door het boek heen en er is geen overzicht.

Wie de vorige druk van het boekje in 2018 heeft gekocht, vindt overigens maar weinig nieuw materieel. De nieuwste ICE BR 408 wordt genoemd. De Baureihe 455 van de Schönbuchbahn is er één van, maar vanwege remproblemen is deze serie nog niet in dienst! BR 463, de Mireo, is misschien het meest opvallend en staat ook op de omslag. En er zijn nieuwe treinen voor de S-Bahn Berlin, BR 483-484.

Meer afwisseling en veel oudere treinen zijn te vinden in de Typenatlas van de treinen in Oostenrijk. Hierin zijn zelfs stoomlocs en e-locs uit het begin van de vorige eeuw te vinden. Maar ook de laatste Vectrons en TRAXX’en. Omdat men in Oostenrijk dezelfde locomotieven van verschillende eigenaars niet op één hoop gooit, kan het boek ‘netjes’ worden ingedeeld naar bedrijf. De auteur heeft het boek weer iets minder overzichtelijk gemaakt door twee hoofdstukken: “Ehemalige ÖBB-loks im Einsatz bei österreichische EVUs” en “Von öster­reichische EVUs angemietete Loko­motiven”. Deze lange hoofdstuktitels worden verder ingekort tot “Verkaufte Lokomotiven” en “Angemietete Lokomotiven”.

De ÖBB komt eerst. De Privatbahnen staan daarna in alfabetische volgorde van bedrijf en beslaan ongeveer tweederde van het boekje. Daarbij zitten bekende bedrijven zoals de Montafonerbahn, de Graz-Koflacherbahn of Stern & Hafferl, maar ook nieuwere namen zoals RTS (Rail Transport Service) van de bouwfirma Swietelsky AG. Hier rijden onder andere de relatief zeldzame Vectron-diesellocs, een andere is te vinden bij Stern & Hafferl. Doordat de “Verkaufte” loks zijn opgenomen komen nog heel wat bekende oude machines langs, maar je moet uit de tekst afleiden welke nog rijden en waar. Soms betreft het museumlocs die “commercieel” worden gebruikt.

In beide boekjes staan alleen kleurenfoto’s van goede kwaliteit. Die zijn bij de Duitse treinstellen iets kleiner van formaat dan in het Oostenrijkse deel. De boekjes concurreren met de TypenKompass-uitgaven van Transpress, die goedkoper zijn, minder gedetailleerd en een periode beschrijven (bijvoorbeeld de locs sinds 1994) in plaats van de momentopname van de Typenatlas.

Voor het Duitse boek is enige kennis van de ontwikkelingen op spoorweggebied in Duitsland in de laatst 10-20 jaar wel nuttig, bijvoorbeeld als het gaat om de exploitatie van de regionale S-Bahn-netten. Puur inhoudelijk vind ik het Oosten­rijkse deel iets interessanter vanwege de grotere afwisseling in materieel, want dat maakt onze hobby leuk.

Deutsche Bahn und Privatbahnen. Bestellen via de webshop

Österreichische Lokomotiven und Triebwagen. Bestellen via de webshop

Ook interessant

Loks und Triebwagen der Deutschen Bahn AG seit 1994 – uitgave 2023. Bestellen via de webshop

La Ferrovia Internationale Domodossola-Locarno

100 anni di treni dal Toce al Verbano

Door: Maurizio Tollini en Emilio Ganzerla. 405 blz. 30 x 21 cm. 550 foto’s. Uitg.: Edizione Artestampa. Art.nr.: 155-2001. Prijs: € 72,00.

Dit boek wordt in het volgende nummer van NVBS Actueel besproken.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Leo de Jong