De baai van de Somme en Amiens (Noord-Frankrijk)

Met stoom langs de baai van de Somme

Een weekendje weg of een wat langere vakantie in Noord-Frankrijk? Dan zijn de omgeving van Amiens en vooral de plaatsjes rond de baai van de rivier de Somme echte aanraders. Niet alleen vanwege de schitterende omgeving en de vele toeristische mogelijkheden. Er rijdt daar ook een bijzondere museumtrein.

tekst en foto’s: Frits van Buren

Ten zuiden van Calais en ten westen van Amiens ligt de bij Nederlanders weinig bekende baai van de Somme: de plaats waar de rivier de Somme de zee bereikt. Lekker uitwaaien op het strand, mooie authentieke middeleeuwse plaatsjes zoals Saint-Valery-sur-Somme, een zeehondenkolonie, veel fiets- en wandelmogelijkheden. En niet te vergeten: Amiens, de hippe winkelstad met historisch centrum en de Notre Dame, de grootste gotische kathedraal van Frankrijk.

De baai van de Somme. Kaart met de museumlijnen van de Chemin de Fer de la Baie de la Somme.

Aan de baai van de Somme ligt het havenstadje Saint-Valery-sur-Somme dat in het midden van de 19^e eeuw van belang was. En nog wat verder van zee ligt het plaatsje Noyelles-sur-Mer aan de spoorlijn van Amiens naar Boulogne. Voor treinreizigers vormt dit het vertrekpunt van de museumtrein naar Cayeux-sur-Mer of naar Le Crotoy.

Locomotief 101 uit 1905 vertrekt uit Noyelles-sur-Mer met een trein naar Le Crotoy.

Geschiedenis

In 1848 kreeg dit deel van de Picardie, zoals de streek hier heet, de eerste treinverbinding met Parijs en Boulogne. Tien jaar later reed de eerste trein tussen het aan de hoofdlijn gelegen Noyelles en Saint-Valery. Een wet uit juli 1880 maakte het mogelijk met publiek of privaat geld lijnen met een lokaal belang aan te leggen. Het département Somme besloot dan ook tot de aanleg van een aantal metersporige lijnen. Op 1 juli 1887 werd de lijn van Noyelles-sur-Mer naar Le Crotoy geopend en op 6 september 1887 de railverbinding van Noyelles-sur-Mer naar Cayeux-sur-Mer. Het gedeelte van Noyelles – Saint-Valery-sur-Somme gebruikte het  traject van de normaalsporige lijn. Bij dit gedeelte werden de metersporige rails tussen de normaalsporige rails in gelegd. En nog steeds zijn deze vier rails te zien.

Het traject met vier rails van Noyelles-sur-Mer naar Saint-Valery-sur-Somme bij de overweg met de D940.

Opmerkelijk is dat het reizigers- en goederenvervoer – ook op het gedeelte met vier rails – uitgevoerd werd met metersporig materieel, maar de locomotieven van de SE vervoerden ook normaalsporige wagens. Daarvoor waren deze locomotieven uitgerust met twee stel buffers.

Ups en downs

De geschiedenis van deze lokaallijnen kent ups en downs. Al in 1910 kregen de lijnen te kampen met een dalend aanbod van goederen en reizigers, omdat de baai snel verzandde (de bodem van de baai komt elk jaar bijna twee cm hoger te liggen), maar gedurende de Eerste Wereldoorlog werd Saint-Valery toch nog een actieve aanvoerhaven en werden de havensporen omgebouwd van meterspoor naar normaalspoor. In de jaren dertig nam het vervoer opnieuw af en zette de exploitant, een privémaatschappij, een soort railbussen (twee-assige De Dion autorails) in om de exploitatiekosten te verlagen. Na de Tweede Wereldoorlog kregen de lijnen te maken met de steeds sterkere wordende concurrentie van het wegverkeer. De exploitatie werd verliesgevend en om die reden werden de lijnen gesloten: Noyelles – Le Crotoy op 31 december 1969 en Noyelles – Cayeux op 31 december 1972.

CFBS-locomotief nr. 1 uit 1906 en SNCF-locomotief BB 167408 uit 1970 in Noyelles-sur-Mer.

Redding

In de loop van 1969 verenigde een aantal railliefhebbers zich om samen met de lokale autoriteiten te kijken of de lijn van Noyelles naar Le Crotoy gered kon worden. Toen werd ook de “Chemin de Fer de Baie de la Somme” (CFBS)  opgericht. De eerste trein reed op 4 juli 1971. Dat jaar werden ongeveer 2000 reizigers vervoerd. En in 1972 zag de CFBS zich dus genoodzaakt om ook de exploitatie van de lijn Noyelles – Cayeux op zich te nemen.  Vanaf het begin van de jaren tachtig nam het aantal reizigers fors toe tot 185.000 per jaar. Mede hierdoor konden belangrijke herstellingen uitgevoerd worden aan de baan, de gebouwen en het rollend materiaal. En ook werd de Baie de la Somme voortaan aangeduid als “Grand Site de France”, oftewel een aanrader voor de toeristen.

Een museumtrein met locomotief nr. 1 uit 1906 naar Saint-Valery-sur-Somme te Noyelles-sur-Mer.

Doorgaande treinen

Er wordt van april tot en met oktober dagelijks met een (wisselend) aantal treinen gereden.

Daarvoor is een aanzienlijke hoeveelheid materieel beschikbaar. Het station van Noyelles-sur-Mer is zowel voor de lijn uit Le Crotoy als voor de lijn uit Saint-Valery-sur-Somme een kopstation. Bijzonder is dat na het draaien van de locomotieven ze beide weer teruggaan naar de plaats van herkomst maar dan wel met de andere trein, waardoor de treinen wel doorgaand rijden van Le Crotoy naar Saint-Valery-sur Somme en omgekeerd.

Vanuit het SNCF station in Noyelles-sur-Mer zijn er treinen naar Amiens en Boulogne. Met wat geluk kunnen de treinen van de CFBS en de SNCF zelfs samen op de foto gezet worden.

Een kijkje in de locomotiefloods in Saint-Valery-sur-Somme, waar de in 1889 in Frankrijk gebouwde locomotief nr. 2 te zien is. Deze machine heeft van 1891 tot 1929 dienstgedaan bij de spoorwegen in Porto Rico en is pas in 2001 weer teruggekeerd in Frankrijk. Deze locomotief is dienstvaardig.

Vijf stoomlocomotieven

De CFBS beschikt onder andere over vijf rijvaardige stoomlocomotieven. Het onderhoud daarvan gebeurt in het depot van de CFBS aan de Quai Jules Verne in Saint-Valery-sur-Somme en daar wacht ook nog een aanzienlijke hoeveelheid materiaal op (on)mogelijke restauratie. Na even vriendelijk vragen mag je daar ongehinderd rondkijken, soms ook de waarschuwing klinkt “niet in de werkput te vallen”.

Buiten de loods  van de CFBS in Saint-Valery-sur-Somme staat verschillend materieel dat nog opgeknapt moet worden, zoals dit motorrijtuig.

Veel informatie (gedeeltelijk ook in het Engels) over de CFBS met de dienstregelingen en de tarieven, en veel gegevens over de geschiedenis, het rollend materieel, de baai van de Somme en de daaraan gelegen plaatsen, staat op de website van de CFBS.

Een kraanwagen in het depot van de CFBS.

Treinen kijken in Amiens

Vanuit bijvoorbeeld Noyelles-sur-Mer rijdt een trein van de SNCF ruwweg om de twee tot drie uur naar Amiens, de hoofdstad van de Picardie. Let wel op de laatste trein terug, die rijdt relatief vroeg. Voor de railliefhebber biedt het centraal station een grote afwisseling aan reizigers- en soms ook goederentreinen, van zowel de SNCF als private goederenvervoerders. Een voorproefje is op YouTube te vinden met een film uit 2013  en een meer recente uitgave (2015).

Ook de nieuwste materieeltypes zijn te zien op de lijn Boulogne – Amiens, zoals deze SNCF Regiolis (“bimode-bitension”), een hybride treinstel (diesel en elektrisch) dat geschikt is voor twee spanningen. Op de foto treinstel 84513 uit 2014 naar Amiens in Noyelles-sur-Mer.

Het reizigersverkeer bestaat uit moderne treinstellen van de TER (Trains Express Regional) en enkele getrokken Intercités-treinen Amiens – Paris Nord v.v., die met ongeveer veertig jaar oude zogenaamde Corail-rijtuigen worden gereden.

Het station van Amiens biedt veel afwisseling in materieeltypes. Hier staat de elektrische locomotief BB 422208 na aankomst met een Intercités-trein uit Paris in Amiens op 14 april 2017.