Nog even dit…

Reacties van lezers, aanvullingen op eerdere artikelen, oproepen en leuke nieuwtjes. Dit zijn zaken die thuis­horen in “Nog even dit…”. Heb je ook iets te melden? Laat het ons weten!

Ons mailadres: nieuwsbrief@nvbs.com.

Uit het knipselarchief

De NVBS kent als dochter de Stichting NVBS Railverzamelingen (SNR). De stichting heeft als doel het bewaren van verzamelingen van foto’s, prent­brief­kaarten, documentatie, spoorbaantekeningen, dia’s, films en krantenknipsels van voornamelijk Nederland en haar voormalige koloniën. René Janson houdt zich bezig met de krantenknipsels tramwegen Nederland. Wie inzage in de knipsels over een bepaald onderwerp wil hebben, kan terecht in het archief van de SNR. Graag eerst een afspraak maken met René, bij voor­keur op een maandag.

Deze keer selecteerde René een aantal berichten uit Amsterdam uit de jaren 70 (pdf).

Tramsporen in Buren

In NVBS Actueel van maart 2025 werd bericht over de met klinkers weergegeven historische tramsporen in Doesburg. Ook in de Betuwse gemeente Buren is een dergelijk initiatief te vinden.

In oktober 2015 werd de Buitenhuizenpoort in Buren opnieuw bestraat in verband met de vervanging van de riolering en vermoedelijk werden bij die gelegenheid met zwarte klinkers de tramsporen van de Stoomtram Tiel – Buren – Culemborg (TBC) gemarkeerd in het opnieuw aangelegde wegdek. Deze met een spoorwijdte van 1067 mm uitgevoerde tramlijn werd op 17 november 1906 geopend, maar al op 2 maart 1918 weer gesloten.

De gemarkeerde tramsporen in de Buitenhuizenpoort in westelijke richting (links) en in oostelijke richting (rechts).

De tramsporen van de Stoomtram Tiel-Buren-Culemborg (TBC) in Buren in 1906. In rood het met zwarte klinkers aangeduide gedeelte in 2025. Kaart: Railatlas NVBS, tekenaar: B. Schooneveld, getekend: september 1969.

Ook de tramsporen in de bocht naar de remise zijn aangegeven. Maar de huidige begroeiing zou de tram maar weinig ruimte hebben gelaten.

De gemarkeerde sporen van de Buitenhuizenpoort richting remise (links) en de sporen in tegengestelde richting (rechts).

De ANWB heeft bij het gedeelte van de Buitenhuizenpoort naar de remise ook een bord geplaats met de historie van de tramlijn.

Behalve de markering van voormalige tramsporen heeft de stad (sinds 1395) Buren met tegenwoordig 2650 inwoners veel te bieden. Bij de restauratie in de tweede helft van de 20e eeuw werd ook het stratenplan uit 1395 behouden.

Enige indrukken van Buren. Van linksboven met de wijzers van de klok mee: het voormalige weeshuis, de Culemborgse- of Huizenpoort, het 7 meter lange kanon en de Weeshuiswal.

Buren heeft een toeristisch informatiepunt waar zowel op de website www.burenstad.nl als ter plaatse informatie over Buren verkrijgbaar is. Een gedetailleerde en downloadbare stadwandeling is hier te vindem (pdf).

De NVBS-bibliotheek heeft (voor NVBS-leden te leen) twee boeken over deze tramlijn:

  • H.A. van Lith, De geschiedenis van de stoomtram Tiel-Buren-Culemborg, D.J. Thijssen, Buren, 1972. Plaatsnummer: Ta-127.001.a/b.
  • H.A. van Lith, De Stoomtram Tiel-Buren-Culemborg: Een verloren illusie, BoekWie, Culemborg, 2020. Plaatsnummer: Ta-127.004.

Harry Uitermark wordt bedankt voor het attenderen op de markering van deze tramsporen.

Tekst en afbeeldingen (tenzij anders vermeld): Frits van Buren

Maand van de Geschiedenis 2025

Dierennamen op trein en tram: van ‘De Arend’ tot ‘Zwaluw’

Oktober is de Maand van de Geschiedenis. Het thema dit jaar is ‘Natuurlijk’. In dit kader publiceert de NVBS van 1 t/m 31 oktober elke dag een foto van een locomotief of trein met een dierennaam of -bijnaam. Dat doen we op onze website en onze sociale media.

Twee van de eerste locomotieven in Nederland, van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij, droegen een dierennaam: ‘De Arend’ en ‘De Leeuw’. De Rotterdamsche Tramweg-Maatschappij versierde haar motorrijtuigen met getekende vogels en vogelnamen als ‘Reiger’ en ‘Zwaluw’. Zo zijn er meer rail­bedrijven geweest die hun treinen en trams voorzagen van dierennamen.

Treinen hadden vaak ook een bijnaam. Die was meestal gebaseerd op kenmerken als kleur of vorm. Zo’n bijnaam werd doorgaans bedacht door het personeel dat op deze treinen dienstdeed en ze door en door kende. Zo werden de rangeer­locomotieven van de Staatsspoorwegen aangeduid als ‘Kikker’, vanwege het springerige karakter. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk de ‘Hondekop’: een elektrisch treinstel waarvan de vorm van de neus aan een hondensnuit doet denken.

Lees meer over de Maand van de Geschiedenis op www.maandvandegeschiedenis.nl.

Najaarsaanbieding

Laatste maanden van 2025 gratis voor nieuwe leden

Nog geen lid van de NVBS? Profiteer dan van onze najaarsaanbieding. Als je nu lid wordt per 1 januari 2026, dan krijg je de laatste maanden van 2025 van ons cadeau. Dat betekent dat je Op de Rails gratis krijgt en dat je ook profiteert van de andere voordelen van het lidmaatschap.

Klik hier om je aan te melden.


Railtips

Activiteiten van de NVBS

In de agenda op nvbs.com staan alle activiteiten van de NVBS, zoals bijeenkomsten van onze afdelingen.

Je vindt hier ook de openingstijden van de winkel, de bibliotheek en het archief in Amersfoort.

Verder staan op onze website railtips met informatie over bijzondere ritten en andere wetens­waardigheden.

Dagvers nieuws vind je verder op de NVBS-pagina op Facebook.

Vrienden van het Spoorweg­museum

De ‘Vereniging Vrienden van het Spoorweg­museum’ is in 1970 opgericht. Doel is het wekken van belang­stelling voor het museum en het onder­steunen van bijzondere projecten. Leden kunnen met korting het museum bezoeken. Ook kunnen ze deel­nemen aan door de verenig­ing georganiseerde activiteiten, waar­onder ritten met historisch materieel. vriendennsm.nl


www.railhobbyreizen.nl


Railtheater Amsterdam

Het Railtheater Amsterdam geeft alleen nog incidenteel voorstellingen in de eigen RTA-zaal in Amsterdam. Daarnaast zijn er gastvoorstellingen in het land, onder andere bij de NVBS. Ook kun je films bekijken in het Digitale Rail­theater Amsterdam. www.railtheater.nl

Jubileum Baureihe 01

Van 1 t/m 6 oktober 2025 viert het tv-programma Eisenbahn Romantik zijn 30-jarige jubileum. Daarbij wordt tegelijk aandacht besteed aan het 100-jarige bestaan van de snel­treinlocs Baureihe 01. Dat gebeurt met een zesdaagse ‘monsterrit’ door Zuid-Duitsland met maar liefst zes verschillende stoomlocs Baureihe 01, waaronder de SSN 01 1075.

Frans van Sabben en zijn vrienden van de afdeling Noord-Holland Noord zullen een gedeelte van deze rit door het prachtige Duitse heuvelland meemaken. Zij komen graag in contact met andere NVBS’ers die zich hiervoor hebben ingeschreven. Het idee is om hier na afloop een verslag van te maken.

Reacties: Frans van Sabben, f.van.sabben@gmail.com.

Reactie: dwarsliggers

Mooi verhaal van Jan Roos over betonnen dwarsliggers in NVBS Actueel van vorige maand. Ter aanvulling heb ik twee opmerkingen vanuit mijn ervaring bij Is8 / Rail Infra Beheer:

ZigZag-spoor

Dit spoor is ontwikkeld om voegloos spoor te kunnen toepassen. In die tijd was de standaard spoorstaaf NS46-700. Het spoor was voldoende stijf om de horizontale krachten van het voegloos spoor op te kunnen nemen. Het probleem echter was de grotere blok­afstand: 75 cm in plaats van de 60 cm die gebruikelijk was op de hoofdsporen. In de loop van de tijd gingen de spoorstaven licht doorbuigen. Het gevolg was dat de treinen waggelend over het spoor reden omdat de blokken ver­springend lagen. Een remedie was het toepassen van de hardere spoorstaaf type NS46-900, die in die tijd vooral in bogen en in wissels werd toegepast. Het zigzagspoor was niet geschikt voor UIC54 of UIC60.

NS90

In de jaren 90 werden duoblok-betonliggers toegepast. Deze waren wel bewapend maar niet voor­gespannen. Onder hogere belasting ontstonden scheuren vanuit de bevestigingen. Dus werd er gekeken naar een nieuwe betonnen dwars­ligger. De constructie-afdeling heeft zelf diverse ontwerpen gemaakt en beproefd. Rond 1985 is besloten te stoppen met eigen ont­wikkelingen en te kijken of de Duitse standaard B70 een goed alternatief was. Deze is geschikt voor UIC54 en UIC60-spoorstaven en is bovendien voor­gespannen. Ik heb dit project mogen leiden.

Na grondige bestudering van de documenten en diverse locatie­bezoeken was al snel de conclusie dat het een goed alternatief was. Er was echter één probleem: deze dwarsligger was 2,60 m lang. En dat zou problemen geven met de toenmalige methoden voor spoor­vernieuwingen en de inzet van de kettinghor bij ballast­reiniging. Op veel baanvakken was de spoor­afstand in Nederland nog 3,60 m. Bij spoor­vernieuwingen en inzet kettinghor werden in die tijd nog enkelsporige buiten­dienst­stellingen geregeld. Op het niet-werkspoor reden de treinen gewoon met een snelheidsbeperking. Op baanvakken met 3,60 m spoorafstand en het gebruik van de B70 zouden de machines in het PVR van het nevenspoor komen. Dan zouden dubbelsporige buiten­dienst­stellingen nodig zijn, hetgeen in die tijd onbespreekbaar was. Bij 3,80 m en de nieuwe norm 4,00 m spoor­afstand was dit probleem niet aanwezig.

Daarom is besloten de NS90 te ontwikkelen op basis van de B70, maar 10 cm korter. Dit is in samen­werking met de twee toen­malige leveranciers gedaan: Meteoor en Spanbeton. Overigens is de B70 daarna ook in een lengte van 2,40 m ontwikkeld.

Roel van den Bosch

Herinnering aan It Dockumer Lokaeltsje

In juli 2025 werd langs Rondweg-Noord in Dokkum een herinnering geplaatst aan de lokaaltrein die hier vroeger reed. Het monument staat nagenoeg op de plaats waar destijds het tracé en het station Aalsum-Dokkum lagen. De trein van de NFLS (Noord-Friesche Lokaal-Spoorwegmaatschappij) werd vaak het Dockumer Lokaeltsje genoemd. Foto: Eildert Duijff .