De Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij

De argeloze reiziger die tegenwoordig per moderne Arriva-Flirtmet 140 km/h van Zwolle naar Coevorden en Emmen zoeft, zal zich niet realiseren dat deze spoorlijn ooit het levenslicht zag als lokaalspoorweg. Ooit reden hier kleine stoomlocomotiefjes met schilderachtige treintjes. Deze verbonden het arme en dunbevolkte platteland van Overijssel en Drenthe met de rest van (Noordoost-)Nederland. De rode draad: de activiteiten van de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS). Deze zijn op de gelijknamige website uitgebreid beschreven.

door Oege Kleijne

Initiatiefnemer en webmaster is Robert van Wissen (50) die in 2003 de eerste schreden waagde op het internetpad met de beschrijving van de geschiedenis van deze spoorwegmaatschappij. De website behandelt de geschiedenis van dit relatief grote net vanaf het moment dat de eerste ideeën voor een spoorweg door de Winterswijkse textielbaron Jan Willink werden ontwikkeld tot en met de realisatie, de hoogtijdagen en de sluiting van een groot deel van de spoorlijnen. De website beschrijft het verleden in een vlotte stijl in de tegenwoordige tijd en dat is bepaald geen sinecure.

Een afbeelding van de homepage van de website over de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij met een rustige vormgeving.

“Jan Spoor”

Zo leren we dat Willink vooral lokaalspoorlijnen wilde aanleggen om niet meer afhankelijk te zijn van de grote spoorwegmaatschappijen. Dus richtte hij de Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij en de Nederlandsch-Westfaalsche Spoorweg-Maatschappij op om later ook de NOLS in het leven te roepen. Uiteindelijk wilde hij dit net uitbreiden tot Dokkum en Harlingen (via de lijnen van de Noord-Friesche Locaalspoorweg-Maatschappij) en zo zich per spoor toegang verschaffen tot de noordelijke havens, want ook Delfzijl stond op zijn verlanglijstje. Hoe het verder ging met de textielbaron die de bijnaam “Jan Spoor” kreeg, valt te lezen op de website “Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij”.

Robert van Wissens meest bijzondere foto op zijn website is die van het gebouw van de Coöperatieve Aankoop Vereniging in Mariënberg. Naast een groep mensen staat rechts namelijk ook een stoomlocomotief met het bijbehorende personeel. Het is de enige foto die Robert kent waarop de spooraansluiting bediend wordt. De opname is vermoedelijk in de jaren dertig genomen.
Foto: Historische Vereniging Hardenberg.

Zevenhonderd A4tjes

Robert van Wissen groeide op in Emmen waar hij met het spoorvirus werd besmet. Hij begon de omgeving te verkennen en ontdekte dat er nog restanten van het spoor in Gieten (aan de vroegere spoorlijn Assen – Stadskanaal) lagen. Daarvan wilde hij meer weten en in de loop der jaren verzamelde hij steeds meer informatie. Hij raakte zo geboeid door de lijnen in zijn omgeving, dat die passie niet meer wegging.
De in 2003 begonnen website is volgens hem uitgegroeid tot een omvang van zo’n zevenhonderd A4tjes! Daarbij beperkt Robert zich niet tot de NOLS zelf, maar geeft hij ook informatie over aansluitende spoor- en tramlijnen in die noordoostelijke regio.

De eerste foto die Robert – toen zestien jaar – maakte in relatie tot de geschiedenis van de NOLS: van de voorbereidingen van de opening van het nieuwe busstation in Emmen op 8 juli 1983. Er staat weliswaar geen trein op, maar de foto laat wel zien dat de gemeente Emmen de politiek wilde aansporen om vaart te maken met de elektrificatie van de spoorlijn Zwolle – Emmen. Vlak na het maken van de foto zal de eerste bus het spandoek kapot rijden en het busstation daarmee openen. Uiteindelijk werd de elektrificatie in 1987 gerealiseerd.

Wat heb je gedaan om al die informatie te verzamelen?

‘Ik heb veel krantenartikelen verzameld en veel archieven, waaronder het Nationaal Archief, bezocht en daar onderzoek gedaan. Dat ging met horten en stoten, want je hebt ook nog een gezin en je werk. Soms heb je meer en dan weer minder tijd voor onderzoek. Nog steeds krijg ik krantenknipsels uit regionale dag- en andere bladen van mijn moeder die nog in Drenthe woont. Ook sturen bezoekers van mijn website – meestal mensen die in de regio wonen en zich in de geschiedenis verdiepen – mij foto’s en informatie. Heel leuk.’

Hoeveel bezoekers trekt jouw website?

‘Om je eerlijk te zeggen heb ik daar geen idee van. Ik had vroeger ooit een macro’tje dat het aantal bezoekers telde, maar ik herinner me alleen dat de bezoekersaantallen wat tegenvielen. Ik krijg wel regelmatig reacties van bezoekers met aanvullende informatie en een heel enkele keer ook correcties, zodat ik de informatie kan verbeteren.’

Hoe lang ben je bezig met de site?

‘Toch altijd wel vier tot vijf uur per week. Je bent eigenlijk nooit klaar met zo’n site omdat de ontwikkelingen rond de lijnen altijd doorgaan.’

Heb je nog plannen voor NOLS-maatschappij.info?

‘Ja, zeker. Ik wil van elk station of emplacement een tekening op de site gaan publiceren. Die tekeningen heb ik wel, maar het probleem is de presentatie op de site en de tekeningen moeten scalable (te vergroten/inzoomen) zijn en dat is nog niet zo gemakkelijk.’

Er is nog geen standaardwerk over de geschiedenis van de NOLS. Ga jij dat boek schrijven?

‘Die vraag is me al vaker gesteld. Ik heb voordat ik met deze website begon wel met dat idee rondgelopen. Toen dacht ik: stel, je maakt een fout, dan kan je dat niet corrigeren en zelfs aanvullen gaat niet. Een website bleek de oplossing.’ En lachend: ‘Misschien wanneer ik met pensioen ga, maar dat duurt nog wel even…’

Robert van Wissen, naast webmaster in het dagelijks leven werkzaam bij VRS Railway Industry.

Heeft je werk ook met het spoor te maken?

Ja, in zekere zin wel. Ik werk als productmanager bij VRS Railway Industry en ben technisch verantwoordelijk voor seinen, overweginstallaties – de bekende ahob – en wisselstellers.’

Je hebt op je website ook nog vragen aan de bezoekers, omdat niet alles duidelijk is. Je bent ook op zoek naar foto’s?

‘Ja zeker! Vooral naar foto’s uit de begintijd tot de jaren zestig. Wie me daaraan wil helpen, kan me mailen. Dat stel ik zeer op prijs.’