Nieuwe boeken en dvd’s

Schmalspurbahnen in der Schweiz damals

Twee dvd’s van elk 45 minuten (Westschweiz, Ost-/Südschweiz). Uitgever: Eisenbahn Kurier (2016). Artikelnummer: 459-4027. Onze prijs: € 29,80.

Zwitserland is een paradijs voor de liefhebber van smalspoorlijnen. De veelal spectaculaire tracés als gevolg van bergen waren vaak de aanleiding voor de keuze van smalspoor, maar ook de ontsluiting van het ‘platteland’, dat in Zwitser­land meestal nog behoor­lijk heuvelachtig is, was een reden.

Daarnaast zijn er, meestal door de kantons, politieke keuzes gemaakt om de lijnen te steunen, bijvoorbeeld bij het vervangen van verouderd materieel. Want weliswaar zijn liefhebbers gek op oude treinstellen, maar dat geldt meestal niet voor de dagelijkse reizigers. Door de invloed van fabrikanten is vanaf 1970 wel steeds meer standaardisatie in materieel ontstaan.

Ernst B. Leutwiler was in de jaren 70 al op weg met zijn filmcamera om nog voor deze “Strukturwandel” het oudere materieel op film vast te leggen. Zijn filmwerk is door Eisenbahn Kurier op twee dvd’s uitgegeven, die nu als dubbelpak voor een aantrekkelijke prijs beschikbaar zijn. Uiteraard in iets minder dan digitale kwali­teit, maar dat wordt meer dan goed gemaakt door de zeer boeiende opnamen, allemaal in kleur.

Het eerste deel behandelt twaalf bedrijven: ASD, AL, AOMC, BVB, MOB, GFM, CEV, LEB, BAM, NStCM, YSteC en CJ. Het tweede deel gaat over de RhB, FO (Bergstrecke), SGA, AB, FART en FLP. Als de afkortingen bij u niet gelijk een duidelijk beeld oproepen, raad ik u aan de boeken van Schweers+Wall hieronder te raadplegen.

Dit zijn volgens mij de hoogtepunten op deze dvd’s:

Op deel 1 de opnamen in Aigle met drie bedrijven. Bijvoorbeeld de goederen­treinen van de GFM (Gruyère–Fribourg–Morat), vooral de trekduw-steenslag­treinen. De skitreinen van de NStCM (Nyon – St. Cergue – Morez) naar La Cure, al viel de sneeuw tijdens de opnamen wat tegen. Bij de CJ (Chemin de fer du Jura) wordt gerangeerd met rolbokken en locomotief Te 2/2 4 uit 1913. (Zie ook het artikel over de NStCM in dit nummer – red.)

Op deel 2 zullen de Ge 6/6-locomotieven (Rhätische krokodillen) met goederen­treinen veel liefhebbers aanspreken. Eigenlijk gemengde treinen omdat ze vaak waren voorzien van een rijtuig voor reizigers die geen haast hadden.

Het monotone Zwitsers-Duitse commentaar van de cineast vond ik wat saai, maar is wel doorspekt met interessante weetjes. Ook al ontbreken een aantal bekende bedrijven in de Zentralschweiz, de nostalgische beelden zijn zeker interessant voor iedereen die de ontwikkeling van de Zwitsers smalspoorbedrijven al wat langer volgt.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Meer lezen in de bibliotheek

Schmalspurparadies Schweiz: Band 1: Berner Oberland, Jura, Westschweiz, Genfer See, Wallis door Röhr, Gustav; Schweers, Hans; Wall, Henning

Schmalspurparadies Schweiz: Band 2: Nordostschweiz, Mittelland, Zentralschweiz, Graubünden door Schweers, Hans; Wall, Henning

Carrozze FS 1921-1959. Fascicolo 1.

Door: Luigi Voltan. 82 blz., A4, 60 zw/w en 45 kleurenfoto’s, 43 tekeningen. Uitgave Duegi Editrice (2019). Artikelnummer 155-0106. Prijs: € 14,00

Dit is het eerste deel van een heruitgave van een boek uit 2005 over de stalen Italiaanse rijtuigen uit de periode 1921 tot 1959. Dit deel beschrijft de rijtuigen van Tipo 1921 tot Tipo 1931.

Voor de eeuwwisseling is er al heel wat literatuur over Italiaanse locomotieven en treinstellen verschenen, vaak van de hand van de Italiaanse auteur Cornolo. Inmiddels zijn er ook boeken over rijtuigen en goederenwagens gepubliceerd. Dit is al weer een herdruk van een van deze boeken.

Het boek begint met een technische beschrijving van de rijtuigen. Er is een uitgebreid hoofdstuk over de draaistellen met veel tekeningen. Daarna hoofd­stukjes over de remmen en elektrische apparatuur, een hoofdstuk over de inrichting, de kleurenschema’s aan de buitenkant en een uitgebreide toelichting op de rijtuigseries over de hele periode. Vanaf bladzijde 50 worden de individuele rijtuigentypes behandeld met foto, tekeningen en technische gegevens en een blokje tekst.

Kortom een interessant boek voor iedere liefhebber van Italiaans spoor die verder wil kijken dan locomotieven.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Meer boeken

Nog verkrijgbaar: Carrozze FS a cassa in legno door Luigi Voltan. Uitgever: Edizioni Pegaso. 180 blz. 31×24 cm., 160 z/w foto’s, 90 tekeningen. Artikelnummer 155-0082. Onze prijs: € 45,00

Aanbieding: La Ferrovia Circumvesuviana door Andrea Cozzolino en Antonio Gamboni. Uitgever: Tipografia Effegi. 246 blz. 17×24 cm., circa 220 foto’s. Artikelnummer 222-0051. Onze prijs: van € 38,00 voor € 28,50 (beperkt aantal exemplaren, op=op).

Binnenkort verschijnt: Compozisioni Ferroviari Anni ’60 door Claudio Vianini en Stefano Zicche. Eigen uitgave. 238 blz. A4 liggend, 220 blz. met tekeningen van treinsamenstellingen, geen foto’s. Artikelnummer 155-0107. Onze prijs: € 39,00. Het boek staat nog niet op de website maar bestellen is al mogelijk.

Ticket to Ride. Swiss railways from the air.

Vier dvd’s van 73, 69, 80, 74 minuten, afzonderlijk te bestellen. Uitgever: FHP Audio Visual (2016-2017). Artikelnummers 451-3148/3149/3150/3151. Onze prijs per stuk: € 34,75.

Treinen kijken vanuit de lucht! Op deze manier lijkt de wereld een perfecte modelspoorbaan. Bovendien krijgen we een veel beter beeld van de indruk­wekkende infrastructuur die nodig was om met het spoor bergpassen te overwinnen. Sinds 2016 is de spoorwereld in Zwitserland sterk veranderd door de openstelling van de Gotthard-basistunnel.

De eerste twee delen van deze serie dvd’s gaan over de oude Gotthard-lijn en geven een beeld van de situatie van voor de nieuwe basistunnel. Met behulp van helder geanimeerd kaartmateriaal krijgen we opnamen van de situatie op de grond, gevolgd door beelden uit de lucht. Maar we zien de treinen ook in stations en langs de lijn.

Vanuit de lucht zijn de complexe routes met keertunnels en viaducten rond de Gotthard goed te volgen. Hoogtepunten zijn de plaatsen waar de lijn op drie niveaus zichtbaar is, al lukt het (net) niet om tegelijkertijd op alle lagen een trein in beeld te hebben. Op de Gotthard-lijn reden in 2016 nog getrokken reizigerstreinen met panoramarijtuigen. Het is te zien dat de spoorlijn zich goed inpast in het landschap. Dat geldt zeker niet voor de autoweg en de oude pasroute, die de natuur vaak wreed doorsnijden.

Nadruk van de dvd’s ligt op het goederen­vervoer, zonder dat de reizigerstreinen worden vergeten. De samenstellers weten duidelijk veel af van de logistiek. We zien container- en huckepack-treinen, waarvan de herkomst en bestemming meestal wordt vermeld. Bovendien hebben deze treinen interessante locomotieven uit Duitsland, Zwitserland en van private locverhuurders. Uitgebreid in beeld komen de inmiddels klassieke Re10/10-combinaties van de SBB (een Re6/6 in combinatie met een Re4/4).

Er is aandacht voor het postvervoer, dat in Zwitserland nog altijd grotendeels met de trein gebeurt, zowel met containerwagens als met schuifwandwagens. Ook grote supermarkten, zoals Migros, vervoeren waar mogelijk de goederen per trein. Het aandeel van de trein in de zogenaamde modal split van het goederenvervoer (de verdeling tussen wegtransport, water­transport en andere modaliteiten) is in Zwitserland gelukkig nog hoog. Dat komt onder meer doordat met watertransport de Alpen natuurlijk niet kunnen worden overwonnen!

Vooral in deel 4, Aarau naar Biel, krijgen we te zien hoe intensief het spoor­verkeer in Zwitserland is. De lijn is tussen Aarau en Olten grotendeels viersporig en waar dit niet het geval is, ontstaat al snel een probleem. Reizigers- en goederentreinen wisselen elkaar in rap tempo af. Veel industrie beschikt over aansluitingen op het spoor waar nog wordt gerangeerd. We krijgen bovendien te zien op welke verschillende manieren “intermodal” goederenvervoer mogelijk is.

Op de grond is het visuele geweld van graffiti op goederentreinen helaas goed zichtbaar. Zelfs de Zwitserse spoorwegen hebben de strijd opgegeven. Vanuit de lucht is het gelukkig minder goed zichtbaar.

De verhouding van helikopteropnamen en gewone grondbeelden verschilt per dvd. Wie alleen maar luchtopnamen verwacht zal zich tekort gedaan voelen. Maar elke dvd bevat zowel vanuit de lucht als op de grond dusdanig interessante beelden, dat ze de wat hogere prijs zeker waard zijn.

1. The Gotthard north ramp. Bestellen via de webshop (gratis verzending)

2. The Gotthard south ramp. Bestellen via de webshop (gratis verzending)

3. Mulhouse, Basel, Rheinfelden, Brugg AG. Bestellen via de webshop (gratis verzending)

4. Aarau, Olten, Solothurn, Biel. Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Leo de Jong