Over Mirage’s en VinWay’s

Het trambedrijf van Vinnytsya (Вінниця)

Paul van Baarle bezocht op 16 februari 2019 Vinnytsya in Oekraïne, een doorsnee-provinciestad met een bescheiden en interessant tram­bedrijf.

In 2019 kleurde in het reisadvies van het Ministerie van Buitenlandse Zaken slechts het verre oosten van Oekraïne rood en was in de rest van dit grote land probleemloos rond te reizen. In 2020 kregen we te maken met het coronavirus. Met nu eindelijk minder corona-reisbeperkingen in het vooruitzicht werd onlangs enthousiast aan deze railtip voor 2022 begonnen. Maar een bezoek aan dit land zal er vanwege de omstandigheden voorlopig helemaal niet in zitten.

Vinnytsya zal dan geen reisdoel zijn voor op de korte termijn, maar dit artikel geeft wel een beeld van wat er in deze tramstad onder normale omstandigheden te zien is.

Over Vinnytsya en de (spoor-)weg ernaar toe

In dit artikel is voor de schrijfwijze Vinnytsya gekozen, maar meerdere varianten komen voor zoals bijvoorbeeld Vinnytsia, Vinnytsja, Vinnitsia en Vinnitsa. Over transliteratie van Oekraïense en Russische namen bestaan veel inzichten, theo­rieën en bronnen, maar daar zullen we hier niet verder op ingaan.

Vinnytsya telt ongeveer 370.000 inwoners en is daarmee vergelijkbaar met de stad Utrecht. De stad ligt zo’n 250 kilometer ten zuidwesten van Kiev en 450 kilometer ten oosten van Lviv, beide steden met internationale vliegvelden. In 2019 werd gevlogen naar Lviv en vervolgens doorgereisd naar Vinnytsya per nachttrein van de Ukrzaliznytsia (Укрзалізниця), de Oekraïense spoorwegen. Impressies op en rond het station van Lviv kwamen reeds aan bod in NVBS Actueel, november 2019 (zie link in de rechterkolom).

Op het station van Vinnytsya werd snel een ontbijt genuttigd en daarna werd de aandacht gericht op het metersporige trambedrijf. Het tramnet van 21 kilometer wordt bediend door zes tramlijnen.

Mirage-trams

Tussen 2007 en 2011 werden van Zürich grote aantallen tweedehands trams overgenomen. Daarmee gingen de vierassige motorwagens T4SU en gelede vierassige motorwagens KT4SU van Tsjechische makelij uit de jaren 1971-1990 buiten dienst.

Van de Zwitserse trams type Be 4/4 en B4 met de bijnaam “Karpfen” werden op 16 februari 2019 geen exemplaren in dienst aangetroffen. Daarbij moet worden aangetekend dat dit een zaterdag betrof met minder trams op de baan dan doordeweeks. De Zwitserse trams van het type Be 4/6 met de bijnaam “Mirage” uit de jaren 1966-1969 bepalen het trambeeld op straat en hiervan werden in totaal 75 stuks overgenomen, waaronder drie motorbijwagens (bijgenaamd “Blinde Kuh”).

Mirage’s… zijn dat geen gevechtsvliegtuigen? Zeker wel! De bijnaam voor de trams ontstond doordat in dezelfde periode dat Zürich deze Be 4/6-trams aan­schafte met een forse budgetoverschrijding, het Zwitserse leger Mirage-gevechts­vliegtuigen kocht die ook veel duurder werden dan begroot.

Hoog tijd nu voor wat beelden.

De Mirage-trams zijn inmiddels meer dan 50 jaar oud en hebben ondanks goed onderhoud uiteraard niet het eeuwige leven. In Zürich komen binnenkort trams vrij van het type “Tram 2000” door de instroom van nieuwe lagevloertrams. Die zijn slechts 20 jaar oud en zouden een mooie opvolger zijn van de Mirage’s op het tramspoor van Vinnytsya.

VinWay-trams

Tot nu toe waren er uitsluitend Mirage-trams gepasseerd, maar volgens de vooraf vergaarde informatie zouden er ook trams van het type VinWay moeten zijn. Tussen 2015 en 2018 werden in de eigen werkplaats op draaistellen van de voormalige T4SU- en KT4SU-trams nieuwe wagenbakken gebouwd. Deze huisvlijt resulteerde in vijf vierassers type T4UA “Vinway”, een enkelgelede tram type KT4MV “VinWay” en vier dubbelgelede trams type KT4UA “VinWay”.

In de westelijke lus van het tramnet is ook de (enige) remise gevestigd. Omringd door een hoge muur kon slechts bij de ingang van de remise een glimp van een paar daar opgestelde VinWay’s opgevangen worden. Toegang tot de remise werd vriendelijk maar resoluut door de portier geweigerd. Praten als Brugman om toegang te verkrijgen heeft ook geen zin als de portier alleen Oekraïens spreekt en jij niet ….

Overig trammaterieel en varia

De trams die deze dag voorbij kwamen zagen er allemaal netjes uit ondanks de toch al gevorderde leeftijd. Dat er bij het trambedrijf mensen rondlopen die het tramhart op de goede plaats hebben zitten blijkt ook wel uit de relatief ruime collectie van voertuigen die als museumtram worden aangeduid.

Zo werd in 1988 op basis van een Gotha-tweeasser een zogenaamde retrotram gebouwd die te huur is voor feesten en partijen en op oudejaarsavond speciaal voor kinderen rijdt. Een andere Gotha-tweeasser uit 1957 is gelukkig niet ‘opgeleukt’ en is nog in een historisch verantwoorde uitvoering aanwezig. Daar­naast heeft men een T4SU (met kleine filmkast) en een KT4SU bewaard als museum­wagens. Als (erg) vreemde eend in de bijt wordt door het vervoersbedrijf ook een Zwitserse “Blinde Kuh” tot de museumcollectie gerekend.

Van al dit bewaarde moois heb ik geen foto’s omdat ik dus niet het remiseterrein op mocht, maar de info is terug te vinden op materieellijsten van tramhobbyisten en wordt ook uitgebreid vermeld op de website van het vervoersbedrijf.

In de openbare ruimte voor het remisecomplex staat ook nog als monument een replica van motorwagen 1 uit het openingsjaar van het trambedrijf – 1913 – opgesteld. Ter bescherming tegen weersinvloeden heeft men ten opzichte van de originele MAN-motorwagen de balkons dicht­gemaakt en ook het onderstel is duidelijk een compromis. Maar verder ziet de replica er keurig onderhouden uit en deze kon dus wel gefotografeerd worden.

Tot slot als varia:

Vertrek uit Vinnytsya

Al met al is Vinnytsya een stad waar het een dag prettig vertoeven is en het keurige trambedrijf is een bezoek meer dan waard. We zijn aangekomen per trein in Vinnytsya en we vertrekken ook weer per trein.

De bestemming – Rudnytsya (Рудниця) – ligt in zuidelijke richting aan de geëlektrificeerde hoofdspoorlijn naar Odessa (Одеса). Dit dorp telt ongeveer 1.100 inwoners, heeft geen hotel, dus wat moet een mens daar rond midder­nacht? Dat is terug te lezen in het artikel ‘Smalspoor in Oekraïne’ van NVBS Actueel, april 2019 (link in de rechterkolom).

Tekst en foto’s door Paul van Baarle

---