Genoeg variatie in de Oostenrijkse deelstaat Steiermark
Railvaria rondom Graz
Paul van Baarle bezocht in oktober 2020 en september 2021 de Oostenrijkse deelstaat Steiermark (Stiermarken). Op het gebied van spoor- en tramwegen is ook daar sprake van standaardisatie, maar desondanks is er nog genoeg variatie.
Sinds 2007 bestaat de S-Bahn in Steiermark rondom Graz en dit netwerk zal tot 2026 verder uitgebreid en verbeterd worden. Naast de ÖBB nemen hieraan ook de Steiermarkbahn (StB) en de Graz-Köflacher Bahn (GKB) deel.
Dit verslag van de twee bezoeken zal geenszins een volledig beeld geven van de S-Bahn Steiermark maar veel meer de interesse van de auteur volgen gericht op het bij de StB en GKB ingezette spoorwegmaterieel en het trambedrijf van Graz. Dan blijkt dat er in deze regio nog genoeg variatie voor de railhobbyist te vinden is.
Over elk onderwerp zou een apart artikel dan wel boek geschreven kunnen worden maar hier is gekozen voor een beeldverslag op hoofdlijnen. Omwille van de omvang van dit artikel worden ook de spoor- en trammusea in en bij Graz buiten beschouwing gelaten.
Een uitsnede van de S-Bahn Steiermark rondom Graz.
We beginnen aan de oostkant van Graz.
Lijn S31 (Graz -) Gleisdorf – Weiz
De Steiermarkbahn (StB) bedient deze spoorlijn die ook wel de Weizerbahn wordt genoemd. Overdag pendelen de treinen tussen Gleisdorf en Weiz maar op werkdagen zijn er in de spitsuren doorgaande diensten van en naar Graz. Sinds 2010 worden bijna uitsluitend drie GTW’s van Stadler (serie 5062.001-003) ingezet.
GTW 5062.002 staat opgesteld in Weiz Bahnhof en draagt nog de StB-kleuren.
GTW 5062.003 is voorzien van de blauw-witte S-Bahn-kleuren en passeert Unterfladnitz op weg naar Gleisdorf.
Lijn S3 Graz – Gleisdorf – Feldbach – Fehring en de in Feldbach aansluitende Gleichenbergerbahn
De ÖBB verzorgt de verbinding van Graz naar Fehring. Treinstel 5022.057 van het type Desiro is zojuist uit Lassnitzhöhe vertrokken.
Onderweg naar Fehring wordt tevens gestopt in Feldbach waar de Gleichenbergerbahn van de Steiermarkbahn begint. Aan deze spoorlijn werd uitgebreid aandacht besteed in NVBS Actueel november 2020 (zie link in de rechterkolom). Alleen in de weekenden van de zomermaanden wordt nog gereden en de lijn staat dan ook niet aangegeven op de kaart van de S-Bahn.
De ET 2 – gebouwd in 1930 door de Grazer Wagonfabrik – is onderweg van Feldbach naar Bad Gleichenberg en passeert de halte Oedt.
Voor het goederenvervoer staat de 2048.024 (een Deutz V100 uit 1962) ter beschikking in Feldbach Landesbahn.
Lijn S11 (Graz -) Peggau-Deutschfeistritz – Übelbach
In noordelijke richting wordt de S1 van Graz naar Bruck an der Mur door de ÖBB bediend. De S11 is hiervan een geëlektrificeerde zijlijn die ook bekend staat als Übelbacherbahn. De Steiermarkbahn verzorgt daar het personenverkeer met drie GTW’s van Stadler uit 2011 (serie 4062.001-003).
In het eindpunt Übelbach staat GTW 4062.003 in StB-outfit opgesteld met op de achtergrond de 4062.002. Aan de rechterzijde is nog een overgenomen rijtuig van de Zwitserse Sihltal-Zürich-Uetliberg (SZU) te zien dat hier voorheen reed in de personendienst.
De 4062.002 is voorzien van de blauw-witte S-Bahn-kleuren en rijdt in Deutschfeistritz als een echte lokaaltrein bijna door de straat.
Lokalbahn Mixnitz – Sankt Erhard
Als we met de S1 van Peggau-Deutschfreistritz nog twee haltes doorreizen in de richting van Bruck an der Mur dan komen we aan in Mixnitz-Bärenschützklamm. Daar begint een geëlektrificeerde smalspoorlijn met een spoorwijdte van 760 millimeter naar Sankt Erhard. In Sankt Erhard wordt magnesiet gewonnen en dit wordt deels per spoor vervoerd. Met uitsluitend goederenvervoer staat deze 10 kilometer lange smalspoorlijn uiteraard niet op de kaart van de S-Bahn Steiermark vermeld.
Smalspoorlocomotief E4 werd gebouwd door de Österreichisch-Alpine Montangesellschaft in 1963 en rangeert hier in Mixnitz waar aansluiting is op de ÖBB. Op werkdagen rijdt slechts een enkele goederentrein naar en van Sankt Erhard, maar de machinist was zo vriendelijk ons een globale vertrektijd door te geven.
Bij Roßgraben werd de E4 met de (nog lege) magnesiet-goederenwagens opgewacht; een goederentrein uit een jongensdroom, maar wel degelijk nog altijd in bedrijf.
We vervolgen onze weg over de S-Bahn aan de west-zuid kant van Graz.
Lijnen S6, S61 en S7 – het net van de Graz-Köflacher Bahn (GKB)
De GKB verzorgt het personenverkeer op de spoorlijnen Graz – Köflach (Köflacherbahn) en Graz – Wies-Eibiswald (Wieserbahn). Naast dubbeldekstreinen worden sinds 2010 zestien GTW’s van Stadler ingezet. Elektrificatie van de huidige spoorlijnen is voorzien in twee fases met afronding daarvan in 2025 en 2028. Het voortbestaan van de GKB is echter onzeker geworden nadat eind 2021 bekend werd dat de deelstaat Steiermark de infrastructuur van de GKB mogelijk wil overdragen aan de ÖBB.
Het markante logo van de GKB.
Het eindpunt Wies-Eibiswald met de GTW’s 5063.011 + 5063.013 in GKB-kleuren.
GTW 5062.003 heeft de outfit van de S-Bahn Steiermark en is op de Köflacherbahn onderweg bij Söding.
We hebben het geduld van de tramliefhebbers nu wel genoeg op de proef gesteld dus besteden we hierna aandacht aan het trambedrijf van Graz.
Het trambedrijf van Graz
Het stervormige tramnet kent zes reguliere tramlijnen die in het centrum op de Jakominiplatz samenkomen. Net als bij het ‘spoorweggedeelte’ zal slechts kort het actuele materieel worden aangestipt en hier niet worden ingegaan op de historie, lijnontwikkeling etc. Voor die informatie zijn de links in de rechterkolom te raadplegen.
Het logo van Holding Graz.
Het huidige trammaterieel omvat vier tramseries.
De serie 501-510 betreft de oudste nog in dienst zijnde trams uit 1978 van het type Mannheim gebouwd door SGP Graz. Zonder enige vorm van lagevloerinstap is de 501 onderweg op lijn 3 in de Reitschulgasse niet ver van de Jakominiplatz.
Ook gebouwd door SGP Graz zijn de ‘Stadtbahn’-wagens 601-612. Ze werden geleverd in 1986-1987 als enkelgelede tram en in 1999 verlengd met een lagevloermiddendeel. Op de Südtiroler Platz passeert de 610 op lijn 4.
De eerste trams met een volledig lagevloer werden geleverd in 2000-2001 door Bombardier en zijn van het type Cityrunner (serie 651-668). De volledig in reclame gestoken Cityrunner 653 rijdt door de autovrije binnenstad in de Herrengasse.
De nieuwste lagevloertrams (serie 201-245) zijn van het type Variobahn, geleverd door Stadler in de jaren 2009-2015. De 202 is voorzien van een corona-mondmasker met tekst “bleib g’sund” en staat in het tramstation onder het voorplein van het hoofdspoorwegstation.
Dat ondergrondse tramstation werd in 2012 geopend. Het erboven gelegen hoofdspoorwegstation van Graz oogt overdag aan de buitenkant nogal saai maar in de avond verandert dat compleet.
Graz Hauptbahnhof
Het huidige stationsgebouw stamt uit 1956 met moderniseringen daarna in 2001 en 2020.
In de avond van 27 september 2021 was het stationsvoorplein voorzien van een (tijdelijk?) lichtkunstwerk waarvan ik de betekenis niet heb kunnen achterhalen. Vrolijk gekleurd was het zeker.
Een permanent kunstwerk is aangebracht in de stationshal. in 2003 werd Graz uitgeroepen tot culturele hoofdstad van Europa. Naar aanleiding daarvan werd de stationshal uit 1956 door Peter Kogler van een kunstbekleding voorzien. Die beviel zo goed, dat besloten werd dit daarna niet te verwijderen. En, is het ook uw smaak?
Met deze kunstaanblik zijn we aan het einde gekomen van dit beeldverslag over de railvaria rondom Graz.
Dit is de eerste railtip na een periode van veel reisbeperkingen door het coronavirus. Mogelijk zijn nog niet alle railhobby-bestemmingen volledig vrij toegankelijk, maar check dit, neem het waar en ga op reis nu het weer kan. Moge dit beeldverslag een inspiratie zijn geweest om richting Graz te reizen.
Tekst en foto’s (uit oktober 2020 en september 2021) door Paul van Baarle.
| [printfriendly] |
Reizen naar Graz, OostenrijkDe afstand Utrecht – Graz bedraagt 1.110 kilometer. Vanaf Wenen bedraagt de reistijd naar Graz per rechtstreekse ÖBB-trein ongeveer twee en een half uur. In deze coronatijden dient vooraf het reisadvies Oostenrijk van het ministerie van Buitenlandse Zaken geraadpleegd te worden op nederlandwereldwijd.nl. De Steiermärkische Landesbahnen (StLB) / Steiermarkbahn (StB) bedienen ongeveer 128 kilometer spoor waarvan 77 kilometer smalspoor (760mm spoorwijdte) en 51 kilometer normaalspoor op de volgende trajecten: Gleisdorf – Weiz Peggau – Űbelbach Feldbach – Bad Gleichenberg (zie NVBS Actueel november 2020) Unzmarkt – Tamsweg (Murtalbahn) (zie NVBS Actueel juli 2021) Mixnitz – St.Erhard (alleen goederenvervoer en toeristische ritten) VervoersmaatschappijenHandige links op WikipediaLokalbahn Mixnitz – Sankt Erhard Graz-Köflacher Bahn und Busbetrieb Website van de NVBSOp de NVBS-website levert de zoekterm Graz 27 zoekresultaten op in Op de Rails, 33 zoekresultaten in de Bibliotheek-catalogus, 1 item in de Railatlas en 158 foto’s in de Beeldbank. |