Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Faszination Fliegende Züge

Door Udo Kandler. 120 blz., 24 x 34 cm, 120 zw/w- en 5 kleurenfoto’s. Uitgave: Eisenbahn Kurier Verlag. Artikelnummer: 030-1036. Prijs: € 35,00.

Naarmate de afstand tussen twee plaatsen groter wordt, zullen er minder reizigers zijn. Dit noemt men het zwaartekrachtmodel. Het model klopt, maar de werkelijkheid is wel complexer. Tijd en kosten spelen een belangrijke rol.

Wat heeft dit met treinen te maken? Als je een snelle trein zonder stoppen tussen twee plaatsen laat rijden, bijvoorbeeld tussen Den Haag en Groningen, dan kun je volstaan met een kort treintje, zeker als je de prijs van het kaartje verhoogt.

Deze opzet werd in Duitsland geprobeerd in de “Schnelltriebwagen-Ära der Deutschen Reichsbahn“. En met succes! In de jaren 30 werden gestroomlijnde dieseltreinen ontworpen waarmee snelle ritten over grote afstanden werden gereden. Twee- en driewagenstellen volstonden om deze diensten te onder­houden. Andere landen volgenden het voorbeeld: Nederland (DE3), België en Frankrijk namen allemaal vergelijkbare treinen in gebruik. Alleen de conservatieve Engelsen hielden het voornamelijk op stoom.

Het verhaal van deze treinen staat in dit fotoboek van Eisenbahn Kurier. Begonnen wordt met Kruckenbergs Schienenzeppelin, een lichtgewicht motor­wagen met propelleraandrijving. Onpraktisch, maar snel en een echte publiekstrekker. Daarna volgt de Fliegende Hamburger, een tweewagenstel en pionier van de stroomlijndiesels. Deze trein wordt gevolgd door meer SVT’s: typen Hamburg, Leipzig en Köln, twee- en driewagenstellen, en ten slotte type Berlin (vierdelig).

Na WOII is het nagenoeg voorbij. De treinstellen worden verdeeld over de twee Duitslanden en tijdelijk door de overwinnaars gebruikt voor andere doelen, zoals vervoer van gewonden. In het westen worden daarna nieuwe verbindingen gemaakt met deze treinstellen, maar ze worden al snel vervangen door nieuw materieel tijdens de Wirtschafswunder-periode.

Dit boek beschrijft alles in indrukwekkende zwart-witfoto’s van buiten- en binnen­kant, waarbij de hakenkruizen en adelaars niet altijd te vermijden zijn. Op de foto’s wordt door het vele aanwezige publiek duidelijk hoe baanbrekend de treinen toen waren. Bij de foto’s zijn ook juweeltjes van de meester: Carl Bellingrodt.

Iets meer dan de helft van het boek gaat over de jaren voor WO II. Daarna ruim 20 bladzijden over de gevolgen van de Duitse deling, vervolgens 15 over de inzet van de treinstellen en oost en west. Ten slotte de SVT als ‘Medienstar’ en ‘uithangbord’ van de Duitse spoorwegen: reclame in zwart-wit en kleur met de treinen als middelpunt van reclame, posters en affiches van het Duitse spoor en de fabrikanten van de treinen. Tussendoor zijn er nuttige overzichten van treinen en lijnen.

Mij sprak het eerste deel van het boek het meest aan, maar dat komt misschien door het onvermijdelijke verval na WO II en mijn hekel aan reclame!

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

F-Züge

Dvd 58 min. Uitgave: Eisenbahn-Kurier. Artikelnummer: 459-4247. Prijs: € 19,80.

F-Züge rijden als sinds de oprichting van de DRG in 1923. ‘F’ staat voor Fern­schnell­züge. Het waren ook doorgangstreinen (D-Züge), dus werd gesproken van FD-treinen. Er moest wel een extra toeslag worden betaald. Vanaf 1933 werden de bekende Fliegende Züge (zie hierboven) ook FD-treinen, maar aangeduid met FDt (met de ‘t’ van Triebwagen).

Na 1951 reden de F-treinen weer bij de Deutsche Bundesbahn zowel met stoom­tractie, dieseltreinstellen en elektrische locomotieven. De treinen waren tamelijk kort: 3-4 eersteklasrijtuigen was normaal. De letter ‘D’ in de aanduiding kwam later te vervallen, want die eigenschap van de trein was al snel niet meer onder­scheidend. In 1971 werden de F-treinen vervangen door de IC. Oorspronkelijk alleen eerste klas en om de twee uur, maar vanaf 1979 ook met tweede klas en om het uur.

De huidige IC in Duitsland heeft nog maar weinig te maken met de F-trein uit de jaren 60. Dat de dvd er toch mee begint is een beetje een valse start. Maar gelukkig wordt dit gevolgd door authentieke kleurenbeelden uit eind jaren 50 en begin jaren 60 met treinen als de ‘Glückauf’, ‘Blauer Enzian’ en ‘Roland’ met klassiekers als de VT08 en V200.

We rijden mee op de V200, nog met twee man op de bok. O jee, we zijn 3 minuten te laat! Vol vertrouwen zegt de machinist: ‘dat halen we wel weer in’. En dat gebeurt natuurlijk ook. We zitten ook in de trein en bestellen wat bij de restauratie. Onderweg komen we langs onderhoudswerkzaamheden aan het spoor met ploeterende arbeiders, maar in de trein genieten we van het mooie land­schap. Na pascontrole komen we ’s avonds getrokken door een BBÖ 1010 aan in Wien Westbahnhof.

De bekendste F-trein is de Rheingold: Hoek van Holland naar Zwitserland. Er zijn mooie kleurenbeelden uit de jaren 60 langs de Rijn in de beginperiode, toen nog in kobaltblauw/crême en met de oorspronkelijke uitvoering van de E10, later vervangen door de ‘Bügelfalte’-versie. We krijgen ook de huidige museumtrein te zien bij het 50-jarig bestaan van de trein.

Zoals gebruikelijk bij EK-dvd’s maken we soms een zijsprongetje. Er komen Touropa-treinen langs, evenals TEE’s in reclamefilmpjes. En wij eindigen met stoomtreinen met museumlocs van de series 011 en 01. Maar een echte F-Zug met alleen blauwe eersteklasrijtuigen samenstellen, dat lukt niet meer.

Bestellen via de webshop

Uit de bibliotheek

F-Züge der Deutsche Bundesbahn door Konrad Koschinski

Leichte F-Züge der Deutschen Bundesbahn door Peter Goette

So funktionieren die Schweizer Locomotiven

Door P. Gaberell. 144 blz., 17×24 cm, 150 foto’s. Uitgever: Edition LAN. Artikelnummer: 280-0764. Prijs: €  34,95.

Machinist worden heb ik nooit van gedroomd. Gezeten op een hekje aan het eind van spoor 3 en 4 op het station sloeg ik graag het spoorwegverkeer gade, maar ik stond nooit vooraan bij de loc om te vragen “mag ik meerijden?”.

In 1971 kreeg ik het besmettelijke stoom­virus dankzij de NVBS en de Duitse 011 die Nederland toen bezocht. Het volgende jaar ging ik voor het eerst naar Rheine, maar ook daar hield ik gepaste afstand met een geleende Uher-bandrecorder om de geluiden vast te leggen. De stoomlocs van dichtbij waren mij te smerig. Desondanks kwam de witte broek die ik -niet erg praktisch- aan had, zwart gespikkeld thuis.

Erfelijk belast (d.w.z. mijn vader had ook HTS gedaan) deed ik ook een jaar werktuigbouw. Maar lassen en draaien lag me niet. Toen was me wel duidelijk dat ik geen treinen zou bouwen of besturen.

Dit boek is bedoeld voor mensen zoals ik, niet erg technisch, maar wel geïnteresseerd in techniek, maar op een afstandje. Het boek is verdeeld in hoofdstukken over het mechanische deel, het pneumatische deel, de bediening, de remmen en de verbindingen met andere delen van de trein. Al deze onderdelen worden aan de hand van veel foto’s en enkele tekeningen besproken. Bovendien zijn er hoofdstukken over de specifieke onderdelen van stoomlocs, diesellocs en elektrische locomotieven. Deze laatste en de remmen worden uitgebreid behandeld.

Het deel over de elektrische locomotieven in dit boek is vooral gebaseerd op de Zwitserse praktijk. Dus bijvoorbeeld wisselstroommotoren. De klassieke gelijkstroomschakelingen komen nauwelijks aan bod, maar zijn inmiddels natuurlijk allang achterhaald. Moderne technieken zoals GTO (Gate-turn-off) thyristor en IGBT (Insulated-gate bipolar transistor) worden gedetailleerd beschreven, evenals hedendaagse zaken als ‘storingsmanagement’. De tijd dat de machinist zelf herstelwerkzaamheden uitvoerde is allang voorbij, nu moet hij of zij weten hoe het defecte onderdeel kan herstarten of buiten bedrijf kan stellen zonder nare gevolgen.

Remtechnieken zijn belangrijk, maar de hobbyist komt meestal niet verder dan de naam ‘Westinghouse’. Een machinist moet hier echt het fijne van weten, zeker in een land met steile hellingen. Alle technieken worden besproken in het hoofdstuk ‘Bremsen’. Hier kun je bijvoorbeeld lezen waarom bergspoorwegen een voorkeur hebben voor de vacuümrem.

Geschreven door een Zwitserse machinist voor de lezer zonder HTS werktuigbouw is dit een boek bij uitstek voor de geïnteresseerde hobbyist. Genoeg om een loc of treinstel te begrijpen, maar niet zo dat je deze na lezing volledig uit elkaar kan nemen en weer opbouwen, letterlijk of figuurlijk.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

South American Railways in the 1960’s

Door Henry Finch, 120 blz., 22 x 30 cm, 163 kleurenfoto’s, 1 kaart. Uitgave: Transport Treasury. Artikelnummer: 164-0241. Prijs: € 35,00.

Spoorwegliteratuur over Zuid-Amerika is tamelijk schaars. Het meest recente boek over dit onderwerp (Railways of Yesteryear – South America) van uitgever Mainline & Maritime is inmiddels al uitverkocht. In Zuid-Amerika zelf ken ik slechts de Braziliaanse uitgever Memória do Trem met boeken in het Portugees over treinen. De meest recente titel over Alco-locomotieven is trouwens alleen digitaal te verkrijgen; zie de link hieronder.

Dit boek van Engelse uitgever Transport Treasury is een album met unieke kleurenfoto’s uit de periode 1967-1969 van de spoorwegen in Zuid-Amerika toen de auteur daar woonde. De nadruk is op portretten van stoomlocomotieven, maar ook van diesel- en elektrische tractie. Er zijn beelden uit Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Colombia, Ecuador, Paraguay, Peru en Uruguay.

Het zal de meeste lezers bekend zijn dat lange-afstandsverkeer per trein in Zuid-Amerika grotendeels ter ziele is en vervangen door bussen en luchtvaart. Daardoor is op spoorweggebied veel verloren gegaan. Want de spoorwegen in Zuid-Amerika waren bijzonder: met veel spoorbreedten en een mix van Amerikaanse, Engelse en Europese spoorwegpraktijken. Bijvoorbeeld de typisch Amerikaanse roadswitcher-diesels en de Engelse seinhuizen en seinen in Brazilië. Of Zwitserse elektrische treinen in de Andes tussen Chili en Argentinië. De spoorwegtunnel tussen deze landen is in 1984 gesloten, ten onder gegaan aan de autotunnel uit 1980.

In Chili staan Italiaanse elektrische locomotieven met typisch Amerikaanse neuzen (en verre familie van onze 1200) opgesteld in het depot naast een Franse standaard-modelletje dieselloc. Maar de meeste foto’s zijn van Amerikaanse, Engelse en soms Duitse stoomlocomotieven met asindelingen die in het land van herkomst niet populair waren (2’D bijvoorbeeld) of allang achterhaald. Soms goed onderhouden met witte wielbanden in Argentinië en soms, zoals de Maffei Pacific, in staat van verval of grotendeels ontdaan van essentiële onderdelen in een of andere werkplaats. De overeenkomst met de Beierse achterneven is ver te zoeken.

Een aantal bladzijden wordt besteed aan de kabeltractie van de Sao Paulo-lijn met een spoorbreedte van 1600 mm en de typische tweeassige stoomlocomotieven met een mechanisme om de kabel vast te klampen en het uiterlijk van een tramloc. Op de omslag is het wisselen van tractie op de lijn te zien. De elektrische loc met neus is Engels. De lijn is vervangen door een tandradspoorweg en kent alleen nog goederenvervoer. De nieuwste locs zijn van Stadler (zie de link hieronder). Die staan niet in het boek en zijn ook geen echte schoonheden! Meer over deze bijzondere lijn in het boek “A very British railway” door Paul Catchpole, te lenen uit onze bibliotheek.

De auteur en uitgever hebben een prachtig boek gemaakt voor iedereen die van bijzondere locomotieven, treinen en spoorlijnen in verre landen houdt. Door de Brexit valt de prijs helaas wel fors uit.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Meer lezen

Meer over de Stadler tandradlok voor Brazilië: www.stadlerrail.com/media/pdf/zmrs0212e.pdf

Meer Braziliaanse spoorwegboeken: www.trem.org.br

Uit de bibliotheek: A very British railway door P. Catchpole (over de lijn naar Sao Paulo met kabeltractie)

Locomotieven van de Deutsche Reichsbahn bij de Nederlandsche Spoorwegen 1944-1949

Door Martin van Oostrom. 224 blz., 24 x 31 cm, enkele kaarten, maatschetsen. 300 zw/w-foto’s. Uitgave: Uquilair. Artikelnummer: 195-0095. Prijs: € 39,50

Dit boek is onlangs verschenen. Inhoudsopgave:

• Voorwoord
• Inleiding: de bevrijding van Nederland
• Deutsche Reichsbahn in Nederland
• Het locomotiefpark na de bevrijding
• Dienstuitvoering
  – Reizigersverkeer
  – Goederenverkeer
  – Militaire treinen
  – Omloop DRB-stoomlocomotieven
• Duitse locomotiefseries bij NS
• Geraadpleegde bronnen
• Bijlagen
  1. Algemene gegevens
  2. Standplaatsenoverzichten 1945-1947
  3. Toestand locomotieven bij overdracht aan de DRB

Bijlage 1 bevat gegevens als nummers (NS, DRB, oorspronkelijke eigenaar), fabrikant en fabrieksnummer, datums in dienst en buiten dienst bij NS. De eerste kolom bevat het doorlopende nummer uit het bekende Geschiedkundig overzicht van N.J. van Wijck Jurriaanse.

Lees ook de bespreking in de bijdrage van de bibliotheek in dit nummer.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Leo de Jong