Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Trams 2023

Door Maurits van den Toorn & Bas Schenk. 272 blz. 15 x 21 cm. Ruim 300 kleurenfoto’s. Uitgave: De Alk, 2022. Artikelnummer 026-0346. Prijs: € 23,50.

Dit jaarboek geeft een zo compleet mogelijk overzicht van de ont­wikkelingen op tramgebied in Europa. Per land een overzicht van de steden waarin trams rijden of een nieuw tramnet in dienst is gesteld, inclusief plannen voor nieuwe tram­netten. Nieuw materieel en netwijzigingen komen per stad aan de orde. In een algemeen verhaal wordt dit keer aandacht besteed aan het 60-jarig bestaan van het materieeltype Stadtbahn B. Zoals gebruikelijk is het boek geïllustreerd met een groot aantal mooie foto’s.

Bestellen via de webshop

Haagse PCC-Cars

Door Johan Blok. 204 blz. 21 x 30 cm. 400 foto’s en afbeeldingen. Uitgave: De Alk, 2022. Artikelnummer 026-0347. Prijs: € 45,00.

Een boek over de PCC-Cars in Den Haag door de bekende kenner van de Haagse tram, Johan Blok. PCC staat voor Presidents’ Conference Commit­tee. Het boek begint met de ontwerp- en ontstaansgeschiedenis in de VS, de komst naar Europa en de op basis van het ontwerp ontstane varianten inclusief de Tsjechische Tatra-trams.

Van 1949 tot 1993 werden PCC’s ingezet in Den Haag. Het boek behandelt alle lijnen waarop ze in deze periode reden, met de verschuivingen als gevolg van het opheffen lijnen en hoe de PCC ouder materieel verdrong. Er zijn hoofdstukken per deelserie tot en met de 2100’en. Verder in het boek levensloopbeschrijvingen per wagennummer. Alles voorzien van de nodige lijsten en tabellen.

Bestellen via de webshop (gratis verzending). Het boek verschijnt medio december.

De Wagenwerkplaats

Het spoor, de strijd, de toekomst

Door Arjan Klaver en Jeroen de Valk. 160 blz., 24 x 23 cm, 69 foto’s. Uitgave: Spitwerk, 2022. Artikel­nummer 014-0386 Prijs: € 24,50.

Dit boek is onlangs verschenen. Hoofdstukken: Opkomst en ondergang. Terugblik. Na de sluiting. Dromen. Zonder moeite niets. De wegbereiders. Duurzame ambities. NS had tijd nodig. De politiek. Soesterhof. Burger­participatie. Walk of fame.

Bestellen via de webshop

Blokkendozen op het spoor

Het roemruchte materieel ’24 van NS

Door Carel van Gestel. 176 blz. 21 x 28 cm. 380 foto’s. 24 tekeningen. Uitgever: Wbooks. Artikelnummer 014-0391. Prijs: € 39,95.

Dit boek behandelt de lange ge­schie­de­nis van het materieel ’24: van de inzet als “Blokkendoostrein” tot de ombouw tot getrokken rijtuigen, motorposten en motordienstwagens. Ook het voor het nageslacht bewaarde materieel komt aan bod. Van de foto’s is een groot deel afkomstig uit de nalatenschap van N.J. van Wijck Jurriaanse. Talrijke foto’s zijn nog niet eerder gepubliceerd. Materieel­tekeningen en diverse overzichten maken het boek compleet.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Schweizer Bahnen 1940er-Jahre

Die Schweiz im Zweiten Weltkrieg

Door Ronald Gohl. 144 blz. 16 x 23 cm. 180 z/w-foto‘s. Uitgave: Edition LAN, 2022. Artikelnummer 280-1007. Prijs: € 48,90.

De invloed van de Tweede Wereld­oorlog op het neutrale Zwitserland was enorm: het land was uiteindelijk omringd met door Duitsland bezette gebieden of bondgenoten van de As. Enerzijds werd Zwitserland gemobiliseerd en bereidde men zich voor op de lands­verdediging. Er ontstond bovendien schaarste, bijvoorbeeld aan kolen, die immers van de omringende landen werden betrokken. Anderzijds profiteerde het land mede van de oorlogseconomie in Europa. Zo nam het kolenvervoer over de Gotthard tussen Duitsland en Italië sterk toe.

Het boek behandelt de ontwikkeling van het railvervoer per jaar. Ieder oorlogsjaar begint met een algemene inleiding. Daarbij worden ook de heikele onderwerpen niet vermeden. Bijvoorbeeld de transporten per trein van dwangarbeiders vanuit Italië naar Duitsland. Of de geallieerde bombardementen rondom Basel: ver­gis­sing of bewuste keuze?

In de oorlogsjaren werd door de Zwitserse spoorwegen toch sterk geïnnoveerd, bijvoorbeeld met lichtgewicht materieel. Vanwege de kolenschaarste werden de laatste spoorlijnen geëlektrificeerd: zoals de smalsporige Brünigbahn (toen SBB, nu Centralbahn) en de Furka-Oberalpbahn (toen FO, nu Matterhorn Gotthard Bahn). Daarvoor werd modern materieel ontworpen zoals de Gepäcktriebwagen Fhe 4/6 voor de tandradspoorlijn van de Brünigbahn. Of de normaalspoor lichtgewicht Gepäckschnelltriebwagen RFe 4/4 van de SBB met bijpassende rijtuigen. De RFe 4/4 werd uiteindelijk te licht bevonden en voldeed daarom niet, maar was de opmaat tot de succesvolle Re 4/4-locomotieven.

Al het moderne elektrische materieel had een herkenbaar, maar tijdloos strak uiterlijk met afgeronde ramen en hoeken van de bak. Hoogtepunt waren de eerste vierassige elektrische locomotieven voor de BLS, type Ae 4/4 geleverd in 1944. Deze legden de basis voor alle hedendaagse elektrische locomotieven met twee tweeassige draaistellen (asindeling Bo’Bo’).

Zoals gebruikelijk in deze serie is er ook aandacht voor infrastructurele projecten zoals spoorverdubbelingen, indienststelling van modern trammaterieel en sluiting van lijnen. Al met al kun je niet anders dan zeer onder indruk zijn van de vele spoorwegontwikkelingen die in Zwitserland plaatsvonden ondanks de zeer moeilijke tijden.

Dit is het zesde deeltje in deze serie. Alle foto’s in dit deeltje zijn zwart-wit­opnamen. De inleidende bladzijden van de oorlogsjaren zijn toepasselijk afgedrukt op zwarte pagina’s. Wie de andere deeltjes heeft gekocht, zal dit deeltje zeker willen aanschaffen. Maar let op: in verband met de sterk afgenomen vraag naar spoorwegboeken in Zwitserland heeft deze titel een beperkte oplage.

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

L’atlas des viaducs de France Tome 1

Door Bernard Collardey. 160 blz. 24 x 32 cm. 200 kleurenfoto’s. 7 kaarten. Uitgave: La Vie du Rail, 2022. Artikelnummer 048-0421. Prijs: € 42,00.

De Atlas des viaducs de France is een “moeilijk” boek voor een eerlijke recensent. Gelukkig heet een recensie in het Frans “une critique”. Allereerst dekt de titel de lading niet: het boek gaat niet over alle Franse viaducten en bruggen maar over spoorwegviaducten en -bruggen. Dat is dus voor de spoorwegliefhebber geen gebrek, maar de titel is wel slordig. In mijn ogen is “moeilijker” dat het boek een wat eigenaardige opzet kent.

In de inleidende pagina’s worden terloops de moderne LGV-viaducten genoemd (LGV: Ligne à Grande Vitesse). Wellicht is dat nog iets voor een heel nieuw boek. Maar de gepresenteerde selectie van de LGV-viaducten komt mij wat willekeurig voor en er wordt slechts terloops op deze moderne kunstwerken ingegaan. Daarna komt een opsomming van ruim 400 “traditionele” viaducten van meer dan 150 lengte. Deel 2 zal de kortere viaducten behandelen.

De viaducten zijn naar aflopende lengte genummerd, echter deze nummering lijkt een gelegenheidsnummering. Zonder dat duidelijk wordt waarom kom je ook “a”-nummers, en soms ook “b”, “c” en “d”-nummers tegen. In totaal zijn er meer dan 100 tussengevoegde nummers. Alsof de auteur een werklijst had en die heeft aangevuld met later gevonden viaducten.

Naast de nummerlijst kun je de viaducten ook terugvinden op een aantal kaarten waarop je de lijnen met genummerde stippen kunt terugvinden. Deze kaarten zijn ongeveer volgens de traditionele opdeling van het Franse spoorwegnet. Ook hier is het soms even zoeken en een enkele keer zul je het nummer helemaal niet vinden. Niet duidelijk is of het werkelijk alle (normaal)spoorwegviaducten zijn, dat wil zeggen inclusief de viaducten die zijn gesloopt of in onbruik zijn geraakt, etc. Ik kon in ieder geval één niet voltooid viaduct niet in de lijst terugvinden.

Van de smalspoorviaducten zijn enkele in de lijst opgenomen, maar vele ont­bre­ken. Ik zocht bijvoorbeeld tevergeefs naar de fameuze kunstwerken van de Bretonse smalspoorwegen. Wel opgenomen zijn viaducten in de Ligne de Cerdagne (Le Train Jaune) en in de spoorlijn Saint-Gervais – Vallorcine.

Laatste te overbruggen “moeilijkheid” zijn de vele fraaie foto’s. Tweederde van het boek is een “foto-atlas”. Deze foto’s moeten het doen zonder de nummering en vaak ook zonder de aanvullende gegevens zoals lengte. Enkele foto’s zijn “zoekplaatjes” geworden omdat dan de naamgeving niet gelijk is aan de naam die in de nummerlijst wordt gebruikt. Met behulp van het internet heb ik ze overigens allemaal teruggevonden. Naast Wikipedia waar de (plaats)naam en/of de lijn handige ingangen zijn, zijn er ook de websites www.inventaires-ferroviaires.fr en structurae.net/fr/ouvrages/ponts. De laatste site is een ware “Fundgrube”, je vindt er van alles.

Het moeilijkste in deze recensie is evenwel dat ik, ondanks alle gebreken, het boek aan iedere (spoor)bruggen- en iedere Frankrijk-liefhebber van harte kan aanbevelen. Er was nog geen goed overzicht en zonder overzicht weet je eigenlijk niks. Ook een niet 100% volmaakt overzicht is een heel goede kapstok of een bruggehoofd voor verder onderzoek. Je kunt met dit boek in de hand op zoek naar die bruggen en viaducten die vergeten zijn of naar die viaducten die de beste foto’s opleveren. Er zijn vele goede kandidaten.

Ik kijk in ieder geval met spanning uit naar deel 2, dat binnenkort verschijnt: L’atlas des viaducs de France Tome 2.

Marc Schmitz

Bestellen via de webshop (gratis verzending)

Leo de Jong, met een bijdrage van Marc Schmitz.