Frits van Buren geeft informatie om in 2023 nog mooiere treinenfoto’s te maken.

Fotograferen van treinen

Treinen en trams worden heel veel gefotografeerd. Maar literatuur met suggesties om optimale foto’s te maken is maar heel beperkt. Een van de weinige boeken hierover is How to Photograph Trains uit 1957 [1].

Het lezen van dit boek laat enerzijds zien welke ontwikkeling foto-apparatuur de laatste 65 jaar heeft doorgemaakt, maar anderzijds noemt het een aantal aandachtspunten die nog steeds geldig zijn. Digitale fotografie was nog onbekend, dus er wordt veel aandacht geschonken aan onder andere vaste-brandpunt­objectieven (zoomobjectieven waren nog niet beschikbaar), camerakeuze (de twee-ogige camera wordt expliciet genoemd als goed voor treinenfotografie) en de keuze van films of glasplaten en het ontwikkelen daarvan.

Maar een aantal adviezen is nog steeds aan de orde. Die betreffen dan onder andere voorbereiding, camerastandpunt, stand van de zon, tijdstip van de dag, het exacte moment om een foto van een rijdende trein te maken en dergelijke. De illustratieve zwart-witfoto’s in het boek hebben alle betrekking op Britse stoomlocomotieven.

Bekende fotografen

Een bekende fotograaf van Franse stoomlocomotieven was de op 9 februari 2022 op 93-jarige leeftijd overleden Yves Broncard. Hij trad in 1949 in dienst bij La Vie du Rail (toen nog Notre Métier geheten). Hij was overigens werkzaam bij het voormalige automerk Simca. Ook was hij van 1984 tot 2001 hoofdredacteur van Chemins de Fer, het tijdschrift van de Association Française des Amis des Chemins de fer (AFAC). Een greep uit zijn boeken:

Les dernières années de la vapeur en France [2]. Een grote diversiteit aan zwart-witfoto’s van Franse stoomlocomotieven. Met onder andere telkens een toelichting per “région”. Dit boek is ook beschikbaar in een Engelse versie [3].

French Steam [4]. Dit boek begint met vrij gedetailleerde overzichten van stoomlocomotieven per “région”. Daarna volgen zwart-witfoto’s van stoom­locomotieven eveneens per “région”.

Yves Broncard is uitermate productief geweest. De NVBS-bibliotheek heeft een aanzienlijk aantal van zijn andere boeken ook voor uitlening (alleen aan NVBS-leden) beschikbaar [9-12]. Ook een serie boeken over Franse autorails is van zijn hand [13-17].

Ook van andere auteurs zijn fotoboeken over de Franse spoorwegen verschenen:

H. Bosshard, Frankreichs letzte Dampflokomotiven [5]. Overwegend zwart-witfoto’s afgewisseld met enkele kleurenfoto’s. Veel zwart-witfoto’s zijn helaas tamelijk donker of vertonen een vrij uitgesproken korreligheid. Bij alle foto’s worden gedetailleerde gegevens van de locomotieven vermeld, maar dit gebeurt op basis van het loctype en niet op basis van het paginanummer.

G. (Georg) Wagner, La SNCF aujourd’hui, Le Réseau Ferroviaire Français entre Atlantique et Méditerrannée [6]. Een boek met zeer fraaie en technisch goede kleurenfoto’s van modern Frans materieel. Veel van deze foto’s zijn vanaf een wat hoger standpunt genomen. Georg Wagner heeft ook een aantal andere in de bibliotheek van de NVBS beschikbare fotoboeken geproduceerd [18-21].

De afbeeldingen in Amerikaanse fotoboeken vallen uiteraard op door de afmetingen van treinen en omliggende bebouwing. Een voorbeeld is het boek van J. Kelly, Chicago stations & trains – photo archive [7]. Veel goede zwart-witfoto’s van personentreinen getrokken door stoom- of diesellocomotieven. Van eerdere datum is het boek van L. Beebe getiteld Highball – A Pageant of Trains [8]. Helaas zijn de foto’s erg donker afgedrukt op mat papier.

Fotograferen en filmen toegestaan?

Zoals uit onderstaande tabel blijkt is fotograferen of filmen van treinen op stations in veel Europese landen toegestaan. Aanvullende informatie staat vermeld in de bijgevoegde links.

Land Maatschappij Fotograferen en/of filmen
Nederland NS – Nederlandse Spoorwegen Particulieren die voor eigen gebruik niet-commerciële opnamen op het station of in de trein maken hebben geen toestemming nodig. (Tot 1968 gold bij NS een foto­verbod! Zie Op de Rails 1968-02, blz. 32.)
RET – Rotterdamse Elektrische Tram Opnames maken op een station of andere RET-locatie is toegestaan.
GVB – Gemeentelijk Vervoerbedrijf Amsterdam Voor filmen en fotograferen op GVB-locaties is schriftelijke toestemming nodig. Voor opnamen op de openbare weg, zoals een tram- of bushalte, is geen toestemming nodig.
HTM – Haagse Tramweg Maatschappij Voor het maken van foto’s of filmopnames op de haltes is geen toestemming nodig. Er mag NIET gefilmd of gefotografeerd worden op de halten in de Haagse tramtunnel. Er is toestemming nodig om te filmen of fotograferen in een tram of bus van HTM. Ook voor het fotograferen/filmen op de halten van de RandstadRail vanaf station Den Haag Centraal in de richting van Zoetermeer en vice versa is toestemming vereist.
België NMBS – Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen Voor foto’s of films die worden gemaakt zonder professioneel materiaal is geen toestemming nodig.
Frankrijk SNCF – Société Nationale des Chemins de fer Français Sinds 1 januari 1989 is fotograferen zonder flits en/of statief op stations toegestaan.
Duitsland DB – Deutsche Bahn Fotograferen en filmen zonder fits en/of statief voor privédoeleinden zijn op publiek toegankelijke plaatsen toegestaan. Informatie van DB (pdf).
Zwitserland SBB – Schweizerische Bundesbahnen Foto- of filmopnamen voor privédoeleinden toegestaan.
BLS – Bern Lötschberg Simplon Bahn Foto- of filmopnamen voor privédoeleinden toegestaan.
RhB – Rhätische Bahn Foto- of filmopnamen voor privédoeleinden toegestaan.
Oostenrijk ÖBB – Österreichische Bundesbahnen Toestemming lijkt alleen nodig voor grootschalige activiteiten.
Spanje Renfe – Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles (Spaanse staatsspoorwegen) Privépersonen hebben voor het maken van foto’s op publiek toegankelijke plaatsen van de Renfe geen voorafgaande toestemming nodig.
Engeland / UK National Rail (network) Fotograferen zonder flits voor persoonlijk gebruik is toegestaan.
Zweden Statens Järnvägar (Zweedse staatsspoorwegen) Onduidelijk of voor railenthousiasten toestemming nodig is.

Meer informatie

Een website met informatie over interessante plaatsen in Nederland om treinen te fotograferen: is Trein Spot Locaties. De website bevat een database met 168 locaties met kaartjes van de omgeving.

De website Trainspots toont locaties om treinen te fotograferen voor een aantal Europese landen. Locaties en aanvullende informatie in de USA staan op de website Railfan Motels.

Het boekje “How to Photograph Trains” uit 1957 wordt ook genoemd op de website Langs de rails. In de daar genoemde links staat nog veel meer informatie.

Lees ook de tips van Paul van Baarle in NVBS Actueel van februari 2020 over fotograferen tijdens het blauwe uurtje.

Al met al veel informatie om gedurende de komende feestdagen van te genieten en om in 2023 nog mooiere treinenfoto’s te maken.

Frits van Buren

[printfriendly]

Referenties

1. J.D. Mills, How to Photograph Trains, Fountain Press, London , 1957. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Ka-000.006.

2. Y. Boncard, Les dernières années de la vapeur en France, Ian Allan Ltd. / Éditions NM – La Vie du Rail, 1977. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.053.b.

3. Y. Broncard, Last steam locomotives of France, Ian Allan Publishing, Shepperton, Surrey, 1977. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.053.a.

4. Y. Broncard en F. Fenino, French Steam, Ian Allan Ltd, Shepperton , Surrey, 1970. Plaats­nummer NVBS bibliotheek: Sm-500.004.

5. H. Bosshard, Frankreichs letzte Dampflokomotiven, Orell Füssli Verlag, Zürich, 1976. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.118.

6. G. Wagner, La SNCF aujourd’hui, Le Réseau Ferroviaire Français entre Atlantique et Méditerrannee, Presses et Editions Ferroviaires, Grenoble, 1990 / Die SNCF heute, Frankreichs Bahnlandschaft zwischen Atlantik und Mittelmeer, Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co., Stuttgart, 1991. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-500.111.

7. J. Kelly, Chicago stations & trains – photo archive, Iconografix, Hudson, Wisconsin, USA, 2008. (Niet in NVBS-bibliotheek; tweedehands verkrijgbaar.)

8. L. Beebe, Highball – A Pageant of Trains, Bonanza Books, New York, 1945. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-720.594 (uitlening onder voorwaarden).

9. Y. Broncard en A. Fonnet, France – Pays du Rail, Office du Livre, Fribourg, 1988. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-500.130.a.

10. Y. Broncard en J.L.Poggie, Trains de France, Les Editions du Cabri, Menton, 1979. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-500.180.

11. Y. Broncard en A. Fonnet, Bahnerlebnis Frankreich, Orell Füssli Verlag, Zürich, 1988. Plaatsnummer NVBS-bibliotheek: Sa-500.130.b.

12. Y. Broncard, Dampflokomotiven in Frankreich – Staats-, Privat- und Werksbahnen in den Jahren 1960 -1975, Franckh’sche Verlag­shandlung, Stutgart, 1979. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.018.

13. Y. Broncard, Yves Machefert-Tassin en A. Rambaud, Autorails de France: Tome 1. Les automotrices à vapeur Michelin Bugatti, Éditions La Vie du Rail, Paris, 1992. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.009.1.

14. Y. Broncard, Yves Machefert-Tassin en A. Rambaud, Autorails de France: Tome 2. CGC. Decauville. Lorraine. Berliet. Renault, Éditions La Vie du Rail, Paris, 1994. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.009.2.

15. Y. Broncard, Yves Machefert-Tassin en A. Rambaud, Autorails de France: Tome 3. De Dietrich, Franco-Belge, ADN – Les Voyages officiels par autorails, Renault, Éditions La Vie du Rail, Paris, 1997. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.009.3.

16. Y. Broncard, Autorails de France: Tome 4. Les autorails légers des années 1930. Les autorails légers des années 1950. Billard, Éditions La Vie du Rail, Paris, 2007. Plaats­­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.009.4.

17. Y. Broncard, Autorails de France: Tome 5. De Dion-Bouton. SOMUA. Brissonneau et Lotz. Alsthom. Autorails d’origine allemande. Corpet-Louvet. Remorques d’autorails unifiées, Éditions La Vie du Rail, Paris, 2009. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sm-500.009.5.

18. G. Wagner en T. Tschirner, Mit Dampf durch Deutsland – Deutsche Bundesbahn/ Deutsche Reichsbahn, Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart, 2002. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-430.206.

19. G. Wagner, Die Deutsche Bundesbahn – Eisenbahn und Landschaft in 182 Panorama-Aufnahmen, Weltbild, Augsburg, 1990. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-440.014.

20. G. Wagner, Die Schweizer Bahnen – Eisenbahn und Landschaft in 160 Panorama-Aufnahmen, Weltbild, Augsburg, 1990. Plaats­­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-460.064.

21. G. Wagner, Die Österreichischen Bundesbahnen – Eisenbahn und Landschaft in 150 Panorama-Aufnahmen, Weltbild, Augsburg, 1990. Plaats­nummer NVBS-bibliotheek: Sa-470.067.