Nog even dit…

Reacties van lezers, aanvullingen op eerdere artikelen, oproepen en leuke nieuwtjes. Dit zijn zaken die thuis­horen in “Nog even dit…”. Heb je ook iets te melden? Laat het ons weten!

Ons mailadres: nieuwsbrief@nvbs.com.

---

Uit de schatkamer van de SNR

Spoorlijn Nijmegen-Kranenburg

In deze rubriek laat Gerrit van Straaten enkele bijzondere vervoerbewijzen uit de collectie van de Stichting NVBS-Railverzamelingen (SNR) zien. Deze keer aan­dacht voor de internationale spoorlijn Nijmegen-Kranenburg.

De spoorlijn van Nijmegen naar het Duitse Kleef (Kleve) is tot stand gekomen door particulier initiatief van de Nijmeegsche Spoorweg-Maatschappij en werd geopend in 1865. De exploitatie werd aanvankelijk uitgevoerd door de Rheinische Eisenbahn-Gesellschaft, per 1 juni 1886 door de KPEV die dat vanaf 1 juli 1886 deed voor rekening en risico van de HSM. Tussen Nijmegen en het Duitse grensstation Kranenburg was er alleen een station in Groesbeek. Sinds 1991 is er geen reizigersvervoer meer op deze lijn, al wordt regelmatig geprobeerd het traject weer te reactiveren.

Op het stuk van Groesbeek naar Kleef is sinds 2008 een railfietsbedrijf actief. Het traject is in twee stukken opgedeeld met de scheiding in Kranenburg; naar keuze kan een van beide delen of het hele traject bereden worden waarbij in Kranen­burg dan overgestapt moet worden. Helaas worden voor deze ritten geen vervoerbewijzen afgegeven; boeking gaat via de website grenzland-draisine.eu.

Het station in Kranenburg staat er nog steeds, daarin zit onder andere de plaatselijke VVV. In Groesbeek is een nieuw gebouwtje neergezet dat veel weg­heeft van de vroegere blokpost.

Wat betreft de afgebeelde vervoerbewijzen: opvallend is dat de oudere exemplaren in het Duits zijn gesteld, zijnde de taal van het bestemmingsgebied. Hetzelfde is ook bekend van bijvoorbeeld Staatsspoorkaartjes vanaf Valkenburg naar België; die zijn in het Frans met als vertrekstation Fauqemont.

Kaartjes van nog meer grenstrajecten zijn te vinden in de collectie spoor­weg­vervoer­bewijzen van de Stichting NVBS-Rail­verzamelingen.

Gerrit C. van Straaten

---

Waar is het feestje? Daar is het feestje!

Fasnacht in Basel

Als tramfotograaf probeer ik niet alleen trams vast te leggen, maar ook de omgeving waarin ze rijden. Het gaat mij dus niet alleen om wat er rijdt, maar ook waar en hoe. Het ov is immers een onderdeel van onze samenleving en zo kan ik er ook meer creativiteit in kwijt. Een tram bij de dorpspomp was een lastige, ook het strand was niet gemakkelijk en schaatsers komen net als koningsdagvierders maar weinig voor. Nog moeilijker zijn carnavalsvierders, want waar nemen die de tram?

Hoewel ras-Amsterdammer ga ik al decennia naar de tramloze Vastelaovend in Mestreech. De wens om carnaval en trams te verenigen stond al een tijdje op m’n lijstje. Ergens had ik wel ‘ns gelezen dat het (enige protestantse) carnaval van Basel wereldberoemd was. Wel wist ik zeker dat het trambedrijf van die stad altijd de moeite waard is om te bezoeken. Gelukkig ontdekte ik dat het carnaval daar een week later dan het Maastrichtse plaatsvindt, van twee walletjes eten was dus mogelijk.

En zo ging ik in 2018 met Karel Hoorn (geen carnavalsganger, wel liefhebber van groene trams) naar de stad op de grens van Zwitserland, Frankrijk en Duitsland; grenzen die de trams daar moeiteloos passeren. Het begint al bijzonder, de start van de Fasnacht (het carnaval) is in de nacht van zondag op maandag om 4 uur. Zo’n 20.000 mensen komen met de trein, tram en bus (die het grootste deel van de nacht doorrijden) richting binnenstad. Die is afgesloten voor alle verkeer, de trams rijden zover ze kunnen (zoals tot Schifflände aan de zuidkant van de Rijn en Claraplatz aan de noordkant).

Om 4 uur precies, bij de laatste toon van de Martinskerk, gaat alle straat­verlichting in het centrum uit en begint de Morgestraich, de optocht met heel veel lampionnen, tromgeroffel en dwarsfluitmuziek. Indrukwekkend en feeëriek! Dat duurt ruim een uur, daarna terug naar het station. Dat is lastig in de drukte in en op de onverlichte straten en bruggen. Trams, bussen en treinen beginnen de maandag nog steeds ingekort (tot rond 9 uur), maar met kleuriger passagiers dan normaal.

Maandag is de dag van de grote optocht die in een cirkel rond de Rijn, dus over twee bruggen, gaat. Er zijn zoveel deelnemers dat er twee stoeten zijn over dezelfde route, één met de klok mee en één er tegen in. Er komt veel publiek op af, dat in tegenstelling tot Brabant en Limburg niet verkleed is. De uitbundig maar uniform geklede orkesten met enorme maskers vormen een enorm contrast met de wat stijve Zwitsers. Drank ontbreekt op straat en er zijn maar weinig café’s te vinden.

De plaatselijke politiek speelt een belangrijke rol. Vanaf de praalwagens en straatorkesten worden lange gedichten over lokale misstanden uitgedeeld en ook in diverse kelders in de stad zijn kritische optredens. Die zijn vergelijkbaar met de buutreedners in Limburg en Duitsland. De tram heeft in de optochten een bescheiden rol, de gewone lijnen zijn inmiddels verder ingekort dan in de nacht. Museumwagen 215 staat midden op een van de bruggen om bij slecht weer onderdak te verlenen aan de jury. De beide stoeten trekken er aan weerszijden langs. Dat waren dus de foto´s die ik wilde maken. Andere museumtrams kwamen we alleen bij het hoofdstation tegen.

Op dinsdag ontdekte ik het snijpunt tussen de optochten en tramdiensten. Naast het gebouw van de Messe verzamelden vele orkesten zich voordat ze de stad introkken. Het was een hectisch kruispunt met soms nogal snel optrekkende trams en heel veel bewegende muzikanten. Fotomomenten waren slechts seconden en het was al vroeg donker, dus ik moest als een razende reporter tussen snelheid en lange sluitertijden opereren. Maar het lukte en de voldoening was groot.

Woensdag gingen we terug, de tweede grote optocht en het einde van de festiviteiten hebben we niet gezien. Ik verkies toch de kleinschaligheid en gemoedelijkheid van de Mestreechtenere boven de Baselse grootschaligheid en het afstandelijke nauwelijks feestvierende publiek. Het was zeker leuk om mee te maken, of zoals trambedrijf BVB de carnavalsgangers in het schwiitzertüütsch toewenste: D’BVB wünscht allne e wunderscheeni Fasnacht!

Frans Boom

Meer lezen: Aan de Fasnacht besteedde Frans ook al aandacht in Trams op de Aeschen­platz in Basel in NVBS Actueel, september 2022. Frans won onlangs de derde prijs in een fotowedstrijd van het GVB. Zie ook de Blaggedde in het verslag van de railquiz in NVBS Actueel van december 2022. Dit is een plaquette die jaarlijks bij het carnaval in Basel wordt uitgegeven.

---

Nieuwe trams in Nantes

In oktober 2020 werd aangekondigd dat Alstom de leverancier wordt van 49 trams van 45,6 meter lang voor de Franse stad Nantes. Het nieuwe materieel vervangt onder andere de 46 trams waarmee het bedrijf vanaf 1985 als eerste “nieuwe” trambedrijf in Frankrijk van start ging. In juni 2021 werd de bestelling uitgebreid tot 61 trams met een totale waarde van 280 miljoen euro.

• Tussen 1984 en 1993 heeft GEC-Alsthom 46 trams (verdeeld over drie bestellingen) van het type TFS (Tramway Français Standard) voor Nantes gebouwd. De eerste 32 wagens waren oorspronkelijk enkelgeleed. In 1992-93 zijn ze verlengd met een lagevloermiddendeel. De overige veertien wagens zijn direct afgeleverd met een lagevloermiddendeel.
• In 2000-2001 heeft Adtranz 23 Incentro-lagevloertrams aan Nantes geleverd. In 2005 zijn er nog tien wagens bij gekomen.
• Vanaf 1 oktober 2012 kwam een derde type trams in dienst, namelijk twaalf lagevloertrams van het type Urbos-3 van de Spaanse leverancier CAF.

De eerste van de 61 Citadis 405 volledige lagevloertrams werd op 13 februari 2023 op een 1,4 km lang testspoor onthuld bij de Alstom-fabriek in La Rochelle. Een aantal kenmerken:

• De acht dubbele automatisch openende deuren per kant verlenen toegang voor maximaal 300 reizigers.
• 40% van het oppervlak bestaat uit glas.
• Meer dan 99% van de trams is recycleerbaar.
• Een 13% lager energiegebruik ten opzichte van andere Citadis-types.

Na een proeftijd nog zonder reizigers vanaf het voorjaar 2023 zullen de eerste van de 49 trams eind 2023 op lijn 1 in dienst komen. De levering loopt door tot 2026 (14 trams in 2023 en 2024 en 35 trams in 2025 en 2026). De vervolg­levering van 12 trams vanaf 2027 is bedoeld voor de toekomstige tramlijnen 6 en 7.

Het huidige tramnet van Nantes bestaat uit drie lijnen. 1 (groen): François Mitterrand / Jamet ⥋ Beaujoire / Ranzay (geopend 07.01.1985, lengte 18,4 km). 2 (rood): Gare de Pont-Rousseau ⥋ Orvault-Grand Val (geopend 07.09.1992, lengte 11,7 km). 3 (blauw): Marcel Paul ⥋ Neustrie (geopend 28.08.2000, lengte 14,1 km).

Op 7 juni 2019 kondigde de gemeente­raad van Nantes drie nieuwe tramlijnen (6, 7 en 8) aan. Na verdere studies is besloten om lijn 8 aan te leggen als buslijn en deze lijn te verlengen tot 12 km. Klik op de kaartjes voor een vergroting.

Op 4 februari 2022 heeft de regionale en territoriale rekenkamer in een rapport aangegeven dat de coronacrisis de financiële toestand van Nantes Metropole en van SEMITAM (de openbaarvervoermaatschappij van Nantes Metropole) ver­slechterd heeft met een verlies aan inkomsten door het lagere aantal passagiers gedurende die periode. De rekenkamer heeft dan ook aan Nantes Metropole gevraagd om de plannen voor nieuwe lijnen te herzien.

De tram in Nantes is ook onderwerp van twee artikelen in Op de Rails geweest: A. Staal, Op de Rails, 1987-10, 310-321. A. Staal en B. Deurvorst, Op de Rails, 2015-02, 84-90. Geraadpleegde bron onder andere Tramway de Nantes op Wikipedia.

Frits van Buren

---

De spoorwegacties van zomer 1961

Direct na het invoeren van de nieuwe zomerdienstregeling op 28 mei 1961, liep de treinenloop van de NS geheel in de soep. Het rijdend personeel reageerde op het nieuwe spoorboekje met een stiptheidsactie, in die dagen “modelactie” genoemd. Hierdoor ontstonden enorme vertragingen. De chaos op het spoor noopte de NS uiteindelijk de vernieuwing van de dienstregeling, bedoeld om de efficiency te verhogen, te schrappen.

Lees meer over deze geschiedenis en bekijk de reportage die het programma Andere Tijden hierover maakte in 2014.

---