Wat is er werkelijk gebeurd op 11 oktober 1961?

De schrijver die uit de trein viel

Antoon Coolen was een bekend schrijver van streekromans. Zijn bekend­heid heeft hij ook te danken aan een bizar ongeluk dat hem op 11 oktober 1961 overkwam.

Antoon Coolen (1897-1961) was een bekend schrijver van streekromans. In literaire kringen wordt deze categorie boeken niet altijd even serieus genomen, maar het werk van Antoon Coolen werd toch wel wat hoger aangeslagen. Hij onderhield zich met beroemde schrijvers uit zijn tijd, zoals Godfried Bomans, en boeken van hem zijn verfilmd (Dorp aan de rivier) of dienden als basis voor een tv-serie (De brug).

Zijn bekendheid heeft hij voor een deel ook te danken aan een bizar ongeluk dat hem op 11 oktober 1961 overkwam. Hij overleefde toen op wonderbaarlijke wijze een val uit een rijdende trein. Hij was die dag vanuit zijn woonplaats Waalre naar Amsterdam gereisd om daar een vergadering bij te wonen. Coolen, die bekend stond om zijn verstrooidheid, bleek zich echter in de datum te hebben vergist: de vergadering was pas de volgende dag. Hij ging dus weer naar huis. In Amsterdam stapte hij in de trein van 12.13 uur naar Eindhoven, maar daar is hij nooit aan­gekomen. Hij werd wakker in de spoorberm bij Waardenburg, waar hij uren­lang bewusteloos had gelegen.

Coolen wist op eigen kracht een boerderij te bereiken, maar wat er precies was gebeurd kon hij niet vertellen. Hij herinnerde zich alleen dat hij in de trein op zoek was gegaan naar het toilet en plotseling een sterke windvlaag had gevoeld. De trein reed ruim honderd kilometer per uur en normaal had Coolen dit dus nooit overleefd. Maar zijn val werd gebroken door de stalen seindraden langs het spoor, waarna hij van de spoorberm was gerold. Aan zijn val hield hij een hersen­schudding en een schouderfractuur over, maar zijn verwondingen waren zodanig dat hij niet in het ziekenhuis opgenomen hoefde te worden.

Omdat hij zelf niet precies wist wat er was gebeurd, leidde zijn val uit de trein tot speculaties. Zo zou het een moordaanslag geweest kunnen zijn, waar Hub. van Doorne, directeur van de DAF-fabriek, misschien achter zat. Coolen had hem namelijk beschuldigd van collaboratie met de Duitse bezetter.

Hoe valt een schrijver uit de trein? Een spoortocht. Door Eric J. Coolen (tekeningen) en Arthur Japin (tekst). In 2023 verschenen bij De Arbeiderspers, ISBN 9789029550543.

Een ver familielid van Antoon Coolen is illustrator Eric J. Coolen. Eric is de afgelopen jaren nogal bezig geweest met het ongeluk van de achteroom van zijn opa. Zo verscheen in 2023 een graphic novel met tekeningen van zijn hand en een tekst van Arthur Japin: “Hoe valt een schrijver uit de trein?” In dit boek gaat Japin nogal aan de haal met deze gebeurtenis. Hij haalt er zijn eigen vader bij, waarmee hij in een droom aan het vliegeren was bij de Linge. De vlieger ontsnapte en toen kwam Antoon Coolen voorbij die vanuit de trein het touwtje van de vlieger probeerde te pakken.

Met deze samenvatting doe ik mogelijk geen recht aan dit boek, maar het gaat nu even om de feiten: wat is er werkelijk gebeurd op 11 oktober 1961?

Uit onderzoek van de NS is gebleken dat de deuren van de betreffende trein in orde waren. Het betrof een treinstel met klapdeuren die alleen voor spoor­personeel zijn bedoeld. Dat kan dus heel goed een treinstel materieel ’46 zijn geweest, zoals ook afgebeeld in het boek van Eric Coolen. Deze treinstellen hebben naar buiten draaiende klapdeuren.

Op zoek naar een toilet is Coolen terechtgekomen achter een machinistcabine en heeft toen zo’n klapdeur geopend. Bij een deur aan de voorkant van een snel rijdende trein is dat niet of nauwelijks te doen: die deur wordt door de rijwind dichtgedrukt. Coolen zal zich dus aan de achterkant van het treinstel hebben bevonden. Als je daar een klapdeur een beetje opent, zal de rijwind die met een ruk verder openslaan.

Coolen heeft kennelijk niet de reflex gehad om de deur los te laten en is daardoor naar buiten getrokken. Om deze reden scharnieren bij auto’s de portieren vrijwel altijd naar voren open. Voor het in- en uitstappen is het prettiger als ze naar achteren scharnieren, maar bij een rijdende auto kan dit levensgevaarlijk zijn, zeker voor iemand die geen autogordel om heeft.

Antoon Coolen heeft zijn val overleefd, maar drie weken later overleed hij aan een hartaanval. Het is niet duidelijk of er een verband was met zijn ongeluk.

Amersfoort, 31 juli 1968. Treinstel 252 in afwachting van het spitsuur. De klapdeuren achter de machinistcabine waren alleen voor treinpersoneel bestemd. Reizigers moesten via de schuifdeuren. Die waren tijdens de rit trouwens niet vergrendeld, dus ook met dit soort deuren zijn nog weleens ongelukken gebeurd.

Den Dolder, 15 mei 1973. Treinstel 278 is als stoptrein op weg van Baarn naar Utrecht. De machinist kijkt even of de kust veilig is.

Vanaf het seinhuis bij Amsterdam Dijksgracht, 24 april 1970. Loc 1304 nadert het CS met trein 826 uit Limburg. Let op de openstaande klapdeur van het derde rijtuig. Dit is duidelijk niet de bedoeling, maar het is onbekend wat er gebeurd is.

DAF-museum Eindhoven, 16 oktober 2010. De “rijdende regenjas”, in 1941/42 ontworpen door Hub. van Doorne. Het portier draait naar achteren open. Bij verreweg de meeste auto’s draaien de portieren naar voren open, maar dat zou hier wel erg veel acrobatische toeren vergen bij het in- en uitstappen. Het wagentje heeft een een­cilindermotor van 125 cc en kon in principe 55 km/uur rijden. Bij dit prototype is het gebleven. Het is jarenlang gebruikt in de voor­stellingen van circusclown Fried van Moorsel, waarna het verhuisde naar het DAF-museum.

De president die uit de trein viel

Paul Deschanel moet de kortst zittende president van Frankrijk zijn geweest. Op 20 mei 1920 was hij ’s avonds op reis gegaan in zijn presidentiële rijtuig (PR1). Toen hij ’s nachts wakker werd opende hij een raam om een luchtje te scheppen. Hij leunde voorover en viel uit de trein. Omdat die langzaam reed raakte hij slechts lichtgewond. Maar de trein reed verder, de president eenzaam achter­latend. De volgende ochtend stond in de plaatselijke krant het volgende bericht: “Een gestoorde man, slechts gekleed in nachthemd, klopte op de deur van een overwegwachter en beweerde de president van Frankrijk te zijn.” Deschanel trad korte tijd later af, na een presidentschap van zeven maanden.

Tekst en foto’s Nico Spilt