Dansend van A naar B met de AB

De Appenzeller Bahnen

Paul van Baarle bezocht op 2 oktober 2021 de Appenzeller Bahnen in Zwitserland. Dit spoorbedrijf nodigt je uit de wals én de tango te dansen. Tango-materieel elders komt ook aan bod.

De huidige Appenzeller Bahnen AG is ontstaan op 1 juni 2006 door een fusie van de Trogenerbahn, de Rorschach-Heiden-Bergbahn, de Bergbahn Rheineck-Walzenhausen alsmede de voormalige Appenzeller Bahnen. In juni 2021 ging ook de Frauenfeld-Wil-Bahn hierin op.

Appenzeller Bahnen (AB) verzorgt nu het treinverkeer op de volgende trajecten:

• Gossau – Appenzell – Wasserauen (meterspoor)
• Trogen – St. Gallen – Appenzell (meterspoor)
• Altstätten – Gais (meterspoor, deels met tandrad)
• Rheineck – Walzenhausen (1200 mm spoorwijdte, grotendeels met tandrad)
• Rorschach – Heiden (normaalspoor, grotendeels met tandrad)
• Frauenfeld – Wil (meterspoor)

Een overzicht van de AB-trajecten (in het rood) zonder dat van Frauenfeld – Wil. Bron: Tam0031, Plutowiki, Wikipedia.

Op 2 oktober kon slechts een deel van de trajecten bezocht worden en viel de keuze op de trajecten waar het nieuwste materieel – de Walzer-trein en de Tango-tram – reed. Voor het overige huidige en historische materieel van de Appenzeller Bahnen wordt verwezen naar de links in de rechterkolom. In dit verslag wordt nog wel aandacht besteed aan Tango-materieel dat elders in Zwitserland en daar­buiten in dienst is.

Gossau – Appenzell – Wasserauen per Walzer-trein

Fabrikant Stadler leverde in 2018 vijf ABe 4/12 – treinstellen (genummerd 1001-1005) die bij de Appenzeller Bahnen als ‘Walzer’ aangeduid worden. Reizigers worden hier door de AB uitgenodigd de wals te dansen in plaats van simpel van A naar B te reizen en dit kan overdag om het half uur. Een ‘Walzer’ kan versterkt worden met een rijtuig en stuurstandrijtuig van een oudere generatie.

Walzer 1004 met versterkingsrijtuig en stuurstandrijtuig 122 bij Gonten.

Het prachtige heuvellandschap van het Appenzellerland strekt zich uit van het Bodenmeer tot de Säntis. Deze aanblik kon langs de spoorlijn bij Gonten vast­gelegd worden.

Trogen – St. Gallen – Appenzell per Tango-tram

In 2018 werden de voorheen afzonderlijke trajecten Trogen – St.Gallen en St. Gallen – Appenzell met elkaar verbonden. Hierdoor werd het mogelijk doorgaande diensten aan te bieden over de hele lijn die wordt aangeduid als de ‘Durch­messer­linie’. Sindsdien rijden hier Tango-trams van fabrikant Stadler. Elf trams Be 4/6+ABe 4/6 (dus met eerste klas) genummerd 4001–4011+4101–4111 kwamen in 2018 in dienst. Deze voertuigen zijn weliswaar gebaseerd op het Tango-tramconcept maar zijn significant aangepast om ook als trein bij de Appenzeller Bahnen te functioneren.

Mogen wij deze dans van u? … dan rijden we in de volgende foto’s per Tango van Trogen naar Appenzell.

Tango 4105+4005 arriveert bij het eindpunt Trogen.

Over de sporen van de voormalige Trogenerbahn passeert de 4109+4009 bij Vögelinsegg.

Vanuit Trogen en klassiek langs de kant van de weg nadert Tango 4009+4109 St. Gallen Notkersegg.

Het logo van de Appenzeller Bahnen.

In St. Gallen moeten de trams de straat delen met onder andere de lokale trolleybussen. De bovenleidingsspanning is op dit gedeelte daarom ook 600 volt terwijl de spanning op de rest van het net 1500 volt bedraagt. Via het Haupt­bahnhof en de Ruckhaldetunnel – die het laatste tandraddeel in de lijn naar Appenzell overbodig maakte – vervolgen we onze weg over het zuidelijke deel van het traject.

Tango 4003+4103 is op weg naar Appenzell in de Hauptstraße nabij de halte Sternen.

Een spoorwegsein met tram 4110+4010 bij Teufen, Stofel.

Het Sitterviadukt (SGA) vlak voor het eindstation Appenzell is ook een spoors element waar een tram niet op misstaat.

Tot zover deze impressie van de Appenzeller Bahnen. De overige lijnen en materieel zullen een latere keer aan bod moeten komen. De ‘Lust auf Reisen’ (of ‘Tanzen’?) is hiermee hopelijk wel (weer) opgewekt.

Tango-materieel elders

Fabrikant Stadler omschrijft de Tango als volgt: Tango is een stadsspoorweg met veel individualisatiemogelijkheden. Tango kan als klassieke tram, maar ook als voorstedelijke trein met een maximale snelheid van 100 km/u worden ge­con­figureerd.

Deze ruime omschrijving resulteert dan ook in een rijke variatie aan Tango-materieel. In Zwitserland leverde Stadler met gebruik van GTW-componenten vanaf 2004 de eerste als Tango aangemerkte voertuigen type Be 4/6 aan de Forchbahn (Zürich – Esslingen) en type Be 4/8 aan de Trogenerbahn. Zoals eerder gemeld ging de Trogenerbahn in 2006 op in de Appenzeller Bahnen. Bij de AB werden deze voertuigen (31-35) niet als een tango-dans gepromoot en in 2018 werden ze verkocht aan Neuchâtel voor de tramlijn naar Boudry.

Appenzeller Bahnen Be 4/8 35 in de straten van St. Gallen waar de lijn uit Trogen toen nog eindigde bij het Hauptbahnhof, 26 oktober 2008.

Tango-trams Be 6/10 met een grotendeels lagevloer werden geleverd aan Baselland Transport (BLT) en Genève. Het stadstrambedrijf van Basel (BVB) zag uiteindelijk af van een gemeenschappelijke Tango-bestelling met de BLT en ging in zee met Bombardier voor een tram met een volledig lagevloer. In 2021 heeft de BLT bij Stadler een nieuwe bestelling geplaatst, maar dit zal een nieuw model met een volledig lagevloer worden die onder de naam Tina op de markt wordt gebracht.

BLT Tango 157 rijdt de Barfüsserplatz op, 9 september 2018. Tussen 2008 en 2016 werden 38 eenrichting-Tango’s bij de BLT in dienst genomen.

Stadler leverde tussen 2011 en 2021 41 tweerichting-Tango’s aan Genève. Be 6/10 1821 staat aan de halte Forumeyrin. Foto: Wim van der Ent, 8 oktober 2019.

Stadler Tango’s zijn verder geleverd aan Denemarken (tram-trein Aarhus Letbane), Duitsland (Stadtbahnwagens in Bochum en Stuttgart, klein­profiel­wagens voor de Berlijnse U-Bahn), Frankrijk (Rhônexpress Lyon), Polen (Lajkonik-stadstrams Kraków) en Tsjechië (NF2-stadstrams Ostrava).

Tekst en foto’s door Paul van Baarle tenzij anders vermeld