Nieuwe boeken en dvd’s

Recent verschenen boeken en andere publicaties uit het rijke aanbod van onze verenigings­winkel.

Decauville Steam Locomotives – A Works List
Revised and enlarged by Éric Fresné and Chris Down

Door K.W. Clingan en J.G. Lanham, 156 blz., A4 liggend formaat, 30 zw/w en 19 kleurenfoto’s, 4 tekeningen, veel illustraties. Uitgave: Industrial Railway Society (2021). Artikelnummer: 164-0227. Prijs: € 40,00.

Het Franse bedrijf Decauville is opgericht in 1853 en leverde machines voor destillatie. De productie werd later uitgebreid met landbouwmachines, werktuigbouw en steengroeven.

In de landbouw ondervonden boeren grote problemen bij de oogst van suikerbieten. Decauville bedacht een systeem van draagbaar smalspoor, spoorwijdte meestal 600 mm, waarbij rails en metalen dwarsliggers permanent waren verbonden. Spoor kon zo eenvoudig worden aangelegd en verplaatst, ongeveer zoals bij modelspoor. Decauville leverde hiervoor kleine stoomlocomotieven. Die werden eerst door andere fabrieken geleverd, zoals Borsig, maar later bouwde Decauville de locjes zelf.

De toepassingen van het spoor werden ook steeds meer uitgebreid. Naast land- en tuinbouw werd het gebruikt in de industrie, aannemerij, mijnbouw, op landgoederen en ook al snel in het leger en bij expedities. In de Eerste Wereldoorlog werden aan het front in West-Vlaanderen enorme netwerken aangelegd. Door Decauville werden hiervoor veel locomotieven geproduceerd.

Tegelijkertijd waren er andere ontwikkelingen, zoals motorlocomotieven en vrachtauto’s, die er voor zorgden dat na de oorlog de vraag naar smalspoor-stoomlocomotieven afnam. Er ontstond bovendien een tweedehands markt voor locomotieven die door het leger werden afgedankt.

De productie werd beëindigd in de periode 1947-1953. Circa 1953 werden onder andere nog acht locjes aan Nederland geleverd die in de lijst de omschrijving hebben: “Holland, for rebuilding the banks of the Zuyder Zee”. Ik neem aan dat de machines zijn geleverd aan Rijkswaterstaat. In Frankrijk of het VK was toen blijkbaar nog niet doorgedrongen dat de Zuiderzee allang het IJsselmeer was geworden.

De leverlijst met circa 1900 locomotieven neemt ongeveer 60 bladzijden in beslag. Daarvan zijn 1500 door Decauville zelf gebouwd: 1300 voor 600 mm spoor, de overige voor andere spoorwijdten, zoals 400 mm, 500 mm en meterspoor.

Het boek begint met een geschiedenis van het bedrijf, daarna een beschrijving van het concept en de militaire toepassingen. De locomotief van het Decauville type 17 wordt beschreven en vergeleken met een Engelse locomotief van Kerr, Stuart & Co, die was gebaseerd op het ontwerp van Decauville.

Na de lijst volgt een overdruk (uittreksel) van een catalogus uit 1909 en een fotodeel met historische zwart-witfoto’s en kleurenfoto’s van locomotieven die bewaard zijn gebleven.

Wie in de lijst op zoek gaat naar Nederlandse locomotieven, valt op dat deze tamelijk schaars zijn. Maar de eerste, gebouwd door Corpet in 1878, beëindigde het bestaan uiteindelijk in Nederland. De locomotiefjes van de tram Hansweert-Vlake zijn te vinden onder fabrieksnummers 842 en 843. Andere locomotiefjes van Decauville zijn ongetwijfeld te vinden in het boek van De Herder (NVBS-reeks 36) over smalspoor industrielocomotieven.

De lijst is eerder uitgegeven in 1992, maar is nu uitgebreid en herzien. Het boek is tweetalig: Engels en Frans. Voor de liefhebber van industrieel smalspoor is dit een zeer interessante uitgave.

Bestellen via de webshop (gratis verzending).

Ook verkrijgbaar

NVBS-reeks 36: De Nederlandse industrielocomotieven smalspoor, prijs: € 15,00.

Uit de bibliotheek

Decauville: Ce nom qui fit le tour du monde door Roger Bailly.

Facsimilé: Catalogue illustré du Decauville (Chemin de fer portatif a pose instannée / Decauville Ainé).

Verkehrsknoten Leipzig einst und jetzt

Dvd. Speelduur: 58 min. Uitgever: Eisenbahn Kurier. Artikelnummer: 459-4005. Prijs: € 19,80.

Het station van Leipzig uit 1915 was het grootste kopstation van Europa. Het bestond eigenlijk uit twee delen: een Pruisisch deel en Saksisch deel. Deze tweedeling is goed te zien aan de voorzijde van het gebouw met twee aparte ingangsgebouwen.

De zeer royale hal van deze ‘Quer­bahnsteig’ dwars op de sporen ging verloren in WO II, maar is later herbouwd en bij de modernisering van het station in 1995-97 voorzien van drie verdiepingen met winkels. Hierachter liggen zes stationskappen over 24 sporen.

Sinds eind 2013 is het station dank­zij de City-Tunnel geen ‘echt’ kop­station meer, maar een combinatie-station. Bovendien is één spoor (24) bovengronds in gebruik als museumspoor met historisch materieel (zie NVBS Actueel, juli 2021).

Alles met elkaar levert het dit station de eerste plaats op in de European Railway­station Index 2021 van de gebruikersorganisatie Consumer Choice Center, voor Wenen en London St. Pancras (bron: Wikipedia).

Deze dvd is een ouder deeltje uit de serie ‘Verkehrsknoten’ van uitgever Eisenbahn Kurier. Begonnen wordt met een kijkje in de stad en op de beroemde ‘Messe’. Daarna volgen zwart-witbeelden uit de jaren 30 uit een Reichsbahn-film, in een van de 23 seinhuizen van Leipzig en op het station waar treinen komen en gaan, getrokken door locomotieven van de Baureihe 01.

Er is ruimschoots aandacht voor de Leipziger S-Bahn. Begonnen in 1969 met de serie E11 en nieuwe dubbeldeksrijtuigen. Zwart-witbeelden tonen de treinen. Later werden de treinen gereden door elektrische locomotieven serie 142 en 143. Twee of drie rijtuigen volstaan, want sinds de ‘Wende’ is het gebruik van de ‘betonpendel’ aanzienlijk afgenomen. De treinen zijn verouderd en de stations aan de S-Bahn hebben nog een DDR-sfeertje. We zien beelden van lijn S1 en S10.

De tram in Leipzig bekijken we aan de hand van opnamen van museumtrams uit het Historischer Straßenbahnhof Leipzig-Möckern. We rijden mee met de Gotha gelede tram 1206 uit de DDR-tijd. Een tram van het type ‘twee kamers en een bad’, dat wil zeggen twee tweeassers die met een zwevend deel zijn gekoppeld. Ook het pronkstuk van het museum, motorwagen 179 uit 1900 met open balkon, en de laatste “Pullmanwagen” uit 1925 zijn te zien.

Natuurlijk komen ook de moderne tramtypen op het 150 km lange net langs, zoals het type Flexity Classic XXL van Bombardier. Dan spreekt de naam van een ander type lagevloertram mij toch meer aan: Leoliner. Bovendien gebouwd in Leipzig! Nog leuker zijn de Tatra’s, maar in Leipzig zijn ze het daar niet mee eens. De gemoderniseerde geelblauwe Tatra driewagentrams zijn niet erg populair.

Deze serie gaat over verkeersknopen, dus gaan we nog even met de trein naar de luchthaven. Voor luchtreizigers niet het belangrijkste knooppunt in Duitsland (nummer 12), maar voor luchtvracht wel! We zien het enorme laadruim van de Antonov 124 gevolgd door het vertrek van de luchtreus.

Weer met de benen op de grond besluit de dvd met het Bayerische Bahnhof in Leipzig. Dit station werd in 2001 gesloten om plaats te maken voor de City-Tunnel. Maar de gerestaureerde poort van het station stond in de weg en slopen mocht niet. Besloten werd de hele poort tijdelijk te verschuiven. Deze operatie komt in beeld en daarna besluiten we met de bouw van de City-Tunnel. Daarin rijden op het moment van de opnamen slechts bouwtreinen op smalspoor voor het vervoer van de tunneldelen.

Dit is een bijzonder leuk deel uit deze serie dvd’s voor fans van railvervoer met een brede blik op verkeer en vervoer.

Bestellen via de webshop

Ook verkrijgbaar

Verkehrsknoten Halle (S), prijs: € 19,80.

Verkehrsknoten Stuttgart, prijs: € 19,80.

Uit de bibliotheek

Verkehrsknoten Leipzig: Von den Anfängen bis in die achtziger Jahre door André Marks.

Der Bayerische Bahnhof in Leipzig: Entstehung, Entwicklung und Zukunft des ältesten Kopfbahnhofs der Welt door Rolf Bayer & Gerd Sobek

Hauptbahnhof Leipzig: Geschichte, Architectur, Technik door Manfred Berger.

The Shay Locomotive: An Illustrated History

Door Richard Henderson, John Benson, George Kadelak en Steve Hauff. Circa 600 blz., 1000 foto’s, tekeningen en illustraties. Uitgave: White River Productions. Artikel­nummer: 0174-0039. Prijs: € 99,95.

Dit boek is beschreven in NVBS Actueel van augustus 2021. Leden die naar aanleiding hiervan hun belangstelling bekend hebben gemaakt, ontvangen een bericht dat een exemplaar is gereserveerd.

Er is slechts een beperkte voorraad beschikbaar voor leden die zich nog niet hebben gemeld. Dit boek is inmiddels uitverkocht bij de uitgever. Een herdruk wordt verwacht begin volgend jaar. In verband met de hoge portokosten zal het boek door NVBS Winkel alleen bij voldoende belangstelling worden nabesteld. Een prijsverhoging wordt niet uitgesloten.

Leo de Jong